پاورقی : 1 - خطبه . 150
آغازی تقدم دارد .
تقدم ذات حق بر زمان و بر هر نيستی و بر هر آغاز و ابتدائی يكی از
لطيفترين انديشههای حكمت الهی است و معنی ازليت حق فقط اين نيست كه
او هميشه بوده است . شك نيست كه هميشه بوده است ، اما هميشه بودن
يعنی زمانی نبوده كه او نبوده است . ازليت حق فوق هميشه بودن است ،
زيرا " هميشه بودن " مستلزم فرض زمان است ، ذات حق علاوه بر اينكه با
همه زمانها بوده است بر همه چيز ، حتی بر زمان تقدم دارد و اين است
معنی " ازليت " او . از اينجا معلوم میشود كه تقدم او نوعی ديگر غير
از تقدم زمانی است .
« الحمد لله الدال علی وجوده بخلقه و بمحدث خلقه علی ازليته و
باشتباههم علی ان لا شبيه له لا تستلمه المشاعر و لا تحجبه السواتر » (1) .
سپاس خدايرا كه آفرينش دليل بر هستی او و حدوث مخلوقاتش دليل بر
ازليت او و مانند داشتن مخلوقاتش دليل بر بيمانندی او است . از حواس
پنهان است و دست حواس به دامن كبريائيش نمیرسد ، و در عين حال
هويداست و هيچ چيزی نمیتواند مانع و حاجب و پرده وجودش شود .
يعنی او هم پيداست و هم پنهان است ، او در ذات خود پيدا است ، اما
از حواس انسان پنهان است ، پنهانی او از حواس انسان از ناحيه محدوديت
حواس است نه از ناحيه ذات او .
پاورقی : 1 - خطبه . 150 |