پاورقی : 1 - سوره عنكبوت ، آيه 45 : [ به درستی كه نماز ( انسان را ) از كارهای زشت و ناپسند باز میدارد ] .
میگويند تعبديات . ما میتوانيم آن نوع كارها را مسؤوليت شكل و قالب
بناميم . مثلا نماز دستوری است كه مقدمات و مقارنات معين دارد ، شرائط
و اجزائی دارد ، موانع و قواطعی دارد . دستور اينست كه ما نماز را هميشه
با همين قالب و شكل انجام دهيم . تعبدی محض است . البته اين كار با
اين شكل به خاطر نتيجهای است ، بلكه نتائجی برايش هست : « ان الصلوه
تنهی عن الفحشاء و المنكر » ( 1 ) . اما ما فقط مسؤول مقدمه اين نتيجه
هستيم ، نه مسؤول خود نتيجه . اگر آن مقدمه را بطور صحيح و كامل كه تعيين
شده و دستور رسيده انجام دهيم ، نتيجه خود به خود دنبالش هست .
نوع ديگر از مسؤوليت هست كه ما آنرا مسؤوليت نتيجه میناميم ، يعنی
نتيجه را به عهده انسان میگذارد و میگويد من فلان نتيجه را میخواهم ، و
اما اينكه آن نتيجه با چه وسيله و چه مقدمه و با چه شرائط و در چه قالبی
انجام داده شود ؟ با هر وسيلهای كه بهتر است . يك وسيله ثابت و
يكنواخت و قابل تعيين و اندازهگيری ندارد . در هر موردی و در هر زمانی
آن وسيله فرق میكند .
مثالی عرض میكنم : شما فرضا يك گرفتاری داريد . مثلا يكی از كسان شما
در زندان است . يك وقت هست كه از يك نفر يك كار معين را در مورد
اين گرفتاری میخواهيد . مثلا نامهای را به او میدهيد و میگوئيد نامه را سر
فلان ساعت به فلان شخص برسان . البته اين نامه به منظور يك نتيجه نوشته
شده ، اما طرف فقط مسؤول رساندن نامه است .
پاورقی : 1 - سوره عنكبوت ، آيه 45 : [ به درستی كه نماز ( انسان را ) از كارهای زشت و ناپسند باز میدارد ] . |