تاريخ اسلام از هر طبقهای شخصيتهای مبرز داشتهايم : ادباء بزرگ داشتهايم
، حكماء بزرگ داشتهايم ، فقهاء بزرگ داشتهايم ، شعراء بزرگ داشتهايم ،
وعاظ و خطباء بزرگ داشتهايم ، و كتاب و نويسندگان بزرگ داشتهايم ،
منجمين و رياضيون بزرگ داشتهايم ، سياستمداران بزرگ داشتهايم ،
صنعتگران و هنرمندان بزرگ داشتهايم ، ولی مصلحين نداشتهايم و از اين
جهت ما خيلی فقيريم . البته كم و بيش " مصلح " در ميان ما ظهور كرده
اما نه آن اندازه كه انتظار میرود ، با اينكه ما اصلی در اسلام داريم به
نام اصل امر به معروف و نهی از منكر . اين اصل میبايست مصلحين زيادی به
وجود آورده باشد . البته نبايد انتظار داشت كه به همان اندازه كه مثلا
اديب يا حكيم يا فقيه يا منجم و رياضيدان داشتهايم میبايست مصلح
اجتماعی و دينی داشته باشيم . " مصلح " يك نبوغ و شخصيت و عمق نظر و
دورانديشی و گذشت ديگری لازم دارد و قهرا عزيز الوجودتر و قليل الوجودتر
است ، ولی فكر میكنم به همان نسبت هم كه بسنجيم باز نداشتهايم . چرا ؟
اين سؤالی است كه فعلا برای من مقدور نيست كه بتوانم جوابی به آن بدهم .
اينقدر مصلح نداشتهايم و سخن از اصلاح كمتر شنيدهايم كه فكر نمیكنيم اين
هم يك شأن بزرگی است و شايسته مردان بزرگ است . اگر به ما بگويند
اميرالمؤمنين يا سيد الشهداء سلام الله عليهما مردی بود حكيم ، همه ،
معنای اين كلمه را میفهميم و اين را مدحی برای آن حضرت میشماريم . و
همچنين است اگر بگويند مردی بود فقيه و عارف به احكام الهی ، يا بگويند
مردی بود خطيب و فصيح و بليغ . ولی اگر بگويند مصلح بود ، چيزی از اين
كلمه نمیفهميم و چندان به نظر ما مهم نمیآيد ،
|