حاشا و كلا " .
جوابی كه مجتهدين می‏دهند اينست كه اينگونه تعبد و تسليمها ، تسليم به‏
قول معصوم نيست ، تسليم به جهالت است . اگر واقعا محرز بشود كه معصوم‏
سخنی گفته ما هم تسليم هستيم ولی شما می‏خواهيد جاهلانه به هر چه می‏شنويد
تسليم شويد . در اينجا برای نمونه كه فرق بين طرز فكر جامد اخباری و فكر
اجتهادی معلوم شود مطلبی را كه اخيرا برخورده‏ام ذكر می‏كنم .

يك نمونه از دو طرز تفكر

در احاديث زيادی امر شده تحت الحنك هميشه در زير گلو افتاده باشد ،
نه در حال نماز فقط بلكه در همه احوال . يكی از آن احاديث اينست :
« الفرق بين المؤمنين و المشركين التلحی » . يعنی فرق بين مسلمان و مشرك‏
تحت الحنك در زير گلو انداختن است .
عده‏ای اخباريين به اين حديث و امثال آن تمسك كرده می‏گويند هميشه بايد
تحت الحنك افتاده باشد . ولی مرحوم ملا محسن فيض با اينكه به اجتهاد
خوشبين نبوده ، در " وافی " باب الزی و التجمل ، اجتهادی دارد ،
می‏فرمايد در قديم مشركين شعاری داشتند كه تحت الحنك را به بالا
می‏بسته‏اند و نام اين عمل را " اقتعاط " می‏گذاشته‏اند . اگر كسی اين كار
را می‏كرد معنايش اين بود كه من جزء آنها هستم . اين حديث دستور مبارزه‏
و عدم پيروی از آن شعار را می‏دهد . ولی امروز ديگر آن شعار از بين رفته‏
پس موضوعی برای اين حديث باقی نيست . حالا برعكس چون همه تحت الحنك‏
را به بالا می‏بندند ، اگر كسی تحت الحنك را در زير چانه