جبر تاريخ
كلمهای است مركب از دو جزء : جبر ، تاريخ . جبر يعنی حتميت و اجتناب ناپذيری و به اصطلاح فلاسفه : ضرورت و وجوب . وقتی كه مثلا میگوييم ( 5 5 ) ضرورتا و جبرا مساوی با 25 است يعنی حتما چنين است و خلاف آن ناممكن است . بديهی است كه جبر در اين اصطلاح كه مفهومی فلسفی است غير از جبر به مفهوم حقوقی و فقهی و عرفی است كه به معنی اكراه و اعمال زور است . ( 5 5 ) به حكم طبيعت ذاتی خود مساوی 25 است نه به حكم يك قوه جبريه و با اعمال زور . اما تاريخ : تاريخ يعنی مجموعه حوادثی كه سرگذشت بشر را تشكيل میدهد . سرگذشت بشر جريانی طی میكند و نيروهايی در كار است كه آن را میگرداند و اداره مینمايد . همچنانكه يك چرخ دستی يا يك كارخانه با نيروی دست يا بخار میگردد ، تاريخ نيز با عوامل و نيروهايی میگردد و دور میزند و بالا میرود .