بيرون از هر پيرايه و عقل پسند است . اين دستور به خودی خود يكی از
نشانه‏های حكيمانه بودن دين مقدس اسلام است . راجع به دستورهای منفی اسلام‏
درباره علمای دين در جلسه گذشته عرايضی عرض كرديم .
اسلام در باب عبادات برای يك طبقه بالخصوصی به نام كاهن يا روحانی‏
شخصيت خاصی قائل نشده است ، يعنی چنين نيست كه برای آنها مثلا شرطيتی‏
قائل شده باشد ، در تشريفات مربوط به ولادت يا اموات يا ذبح كه معمولا
در اديان جهان در اين چند قسمت برای عالم دينی يك شخصيت بالخصوصی قائل‏
می‏شوند همينطور . معمولا در ساير اديان يك رابطه مرموزی ميان اين شخص و
عمل بالخصوصی قائل شده‏اند ، مثلا ذبح به دست خاخام اگر واقع شود درست و
اگر به دست ديگری باشد درست نيست ، و امثال اينها كه نمی‏خواهم بحث‏
بكنم ، فقط يك موضوع را كه هفته گذشته فراموش كردم عرض كنم ، عرض‏
می‏كنم و بعد وارد دستورهای مثبت اسلام می‏شويم .

مسئله ارتزاق اهل علم

شما ببينيد كه اين دين تا چه اندازه عالی و مترقی و منطقی و خردپسند و
حكيمانه است . در مسأله ارتزاق اهل علم نيز اسلام دستور بالخصوصی ندارد ،
يعنی اسلام نگفته است آن كسانی كه عالم دينی هستند چون عالم دينی هستند
از يك وظيفه عمومی و يك واجبی كه متوجه همه مردم هست يعنی تلاش برای‏
معاش معافند .
اين خود يك مسأله‏ای است كه اولا در اسلام بر هر كسی واجب است كه برای‏
معاش و زندگی خود كار كند . نقطه مقابل كل بر ديگران بودن است . حديث‏
نبوی است و در [ ( وسائل ) ] و غير آن هست كه پيغمبر