نوع انطباق اسلام با زمان

از اينجا شما می‏توانيد معنی آن سخن را بفهميد كه اجتهاد واقعی نيروی‏
محركه اسلام است ، تحرك می‏بخشد به اين دين ، با اينكه نسخی نيست ،
تبديلی نيست ، حلالی حرام نشده است و حرامی حلال نشده است ، « حلال محمد
حلال الی يوم القيامة و حرامه حرام الی يوم القيامة » ( 1 ) ، نه حلالی‏
حرام شده و نه حرامی حلال شده است ، نه حكمی نسخ شده است و نه حكمی را
كسی از خودش وضع و جعل كرده است و برای خودش آورده است . اينكه‏
می‏گويند اسلام چگونه خود را با متغيرات زمان تطبيق می‏دهد ؟ ، اسلام‏
اينچنين خود را تطبيق می‏دهد ، چون زمان قادر نيست اصول را تبديل كند و
تغيير دهد ، محال است كه زمان بتواند اصول را عوض كند . آن چيزی كه‏
زمان آن را عوض می‏كند اسلام در آن نيروی متغير و متحرك قرار داده است ،
و آن چيزی كه اسلام روی آن ايستاده و می‏گويد : « حلال محمد حلال . . . »
اصول ثابتی است كه زمان قادر نيست آن را عوض بكند . آن ، مدار
انسانيت است . اگر يك روزی انسان از مدار خودش بيايد در مدار گوسفند
، آن اصول عوض می‏شود ، اگر از مدار خودش بيايد در مدار اسب و گاو ،
عوض می‏شود ، اگر بيايد در مدار جمادات عوض می‏شود ، ولی انسان از مدار
انسانيت نبايد خارج بشود . انسان ، متكامل می‏شود ولی در همين مدار
متكامل می‏شود ، و اصول ، همين مدار را مشخص می‏كند ، خط سير را معين‏
می‏كند . پس اينست كه دين اسلام كه دين خاتم است می‏تواند با زمان پيش‏
برود و در عين حال زمان را كنترل بكند ، چون زمان قابل انحراف است و

پاورقی :
. 1 اصول كافی ، ج 2 ، ص . 17