علمائی كه جانشين انبياء غير مشرع هستند
اسلام وقتی كه میآيد ، قسمتی از وظايفی را كه انبياء سلف انجام میدادند ، در دوره امت ختميه به عهده علماء میگذارد . چه جور علماء ؟ يك چنين علمائی . همان طور كه عرض كردم علم جانشين وحی میشود ، اما وحی آن پيغمبرانی كه مشروع نبودند ، يعنی پيغمبرانی كه محيی و حافظ مواريث شريعت قبل بودند . در اين دوره علماء از طريق علم ، كتاب ، درس و حفظ مواريث ، حافظ شرايع میشوند ، اما يك علم خشك و خالی هم نيست بلكه علمی كه مؤيد است از انوار معنوی . حتما بايد يك پشتوانهای از آن نور معنوی داشته باشند . مطلبی اينجا عرض بكنم . در كلمات اميرالمؤمنين بود : « من اصدار كل وارد عليه و تصيير كل فرع الی اصله » . فرمود كه واردات را صادر میكند و فروعی را كه بر او عرضه میكنند بر اصول تطبيق میكند و جواب را از روی آن تطبيق به افراد میدهد . معنی اجتهاد همين است . اجتهاد يعنی فروع را از اصول استنباط كردن .دو نوع اجتهاد : قياسی و غير قياسی
ما دو نوع اجتهاد داريم . يكی اجتهادی است كه اصطلاحا به آن اجتهاد رأی يا قياس میگويند ، همان چيزی كه مبتكر آن در فقه اسلامی ابوحنيفه بوده است ، و همان چيزی كه ائمه اطهار با اين نوع اجتهاد كه اسمش رأی و قياس هست مبارزه كردهاند ، و حقا و انصافا قطع نظر از اينكه حالا ما شيعه هستيم اگر اختيار اسلام به دست رأی و قياس داده شود و اگر با اجتهاد رأی و قياس مبارزه نشده بود كه در درجه اول ائمه ما