فصل چهاردهم تقسيم قوه محركه و اثبات محرك اول ( 2 )

تصوير امور غير متناهيه باطل :

رسيديم به بيان برهان اثبات محرك عقلی و به تعبيری محرك اول و به‏
تعبير ديگر اثبات ماوراءالطبيعه از طريق حركت . برای اثبات محرك غير
متحرك به مقدماتی نيازمنديم كه يكی از آنها امتناع تسلسل علل غير
متناهيه است . اين بحث امور غيرمتناهی از بحثهائی است كه خيلی مورد
اشتباه و مناقشه واقع می‏شود .
آيا در فلسفه وجود امور غيرمتناهی محال است و اشياء بايد متناهی باشند
؟ جواب اين است كه خير . صرف وجود ، اقتضای تناهی ندارد و هيچ دليلی‏
بر امتناع وجود اشياء غيرمتناهی وجود ندارد و بلكه برعكس بر امكان و
وقوع آن دليل و برهان می توان اقامه كرد .
آيا اگر امور غيرمتناهی ، مترتب باشد چطور ؟ يعنی هم غيرمتناهی باشند
و هم دارای ترتيب و تقدم و تأخر باشند و مانند نفوس غيرمتناهيه كه هيچ‏
ترتيب و تقدم و تأخری ميان آنها نيست ، نباشند . در صورتی كه غيرمتناهی‏
مترتب باشد ، خواه ترتيب حسی و خواه ترتيب عقلی مثل دانه های زنجير كه‏
يكی قبل و ديگری بعد است و يا مثل علت و معلول ها كه يكی بر ديگری تقدم‏
دارد و يا مانند اجسام كه خواه ناخواه ميان آنها ترتيبی است ، در اين‏
صورت آيا امور غيرمتناهی محال است ؟ در اينجا نيز جواب منفی است .
حكما معتقدند صرف ترتب نيز موجب امتناع غيرمتناهی نمی شود و هيچ دليلی‏
بر امتناع امور غيرمتناهی مترتب وجود ندارد .