فصل 16 هر حادث زمانی مسبوق است به قوه و مادهای كه حامل آن قوه است
اين فصل از فصلهای بسيار مهم اين باب است و عنوان آن بيان يك قاعده فلسفی است . معنای عنوان اين است كه امكان حدوث هر حادث زمانی ( يعنی امری كه وجود نداشته و سپس وجود پيدا میكند ) قبل از وجود آن حادث بايد وجود داشته باشد . يعنی محال است يك شیء حدوث زمانی پيدا كند بدون اينكه در زمان قبل از حدوثش امكانش وجود داشته باشد و بدون اينكه مادهای كه حامل آن امكان است ، در زمان قبل وجود داشته باشد . قبل از بيان براهين حكما در اين زمينه ، مطلب را از جای ديگری شروع میكنيم ، از آن چه كه مشاهده میكنيم شروع میكنيم . ما در عالم احساس میكنيم و مشاهده مینمائيم كه اشياء حادث میشوند ، چيزهائی نبودند و بعد موجود میشوند مثلا اين گل كه در بهار امسال به وجود آمده در زمستان نبود و اين نوزاد سال گذشته به دنيا نيامده بود و همچنين حادثها و رويدادهای ديگر . در توجيه اين مسئله چند نظريه ابراز و اظهار شده است .سه نظريه در تبيين حدوث اشياء
1 - اين رويدادها امری ظاهری است . در واقع چيزی در عالم وجود پيدا نمی كند و حدوث پيدا نمی كند ، هر چه هست از ازل بوده است و تا ابد باقی خواهد ماند . آن چه كه میبينيم حادث میشود ، در واقع چيز تازه ای نيست بلكه فقط جابه جا شدن اشياء است . مثلا اگر ما كه در حال حاضر در اين جلسه با كيفيت