برهان ششم : محرك غير از متحرك است ، چون حيثيت ايجاب غير از
حيثيت امكان است .
اين وجه بيان ديگری از همان برهان پنجم است به اين نحو كه : شیء از آن حيث كه چيزی را میپذيرد ، ممكن است ، يعنی میشود كه دارای آن چيز و يا فاقد آن باشد و نسبتش با امر مورد نظر نسبت امكانی است ، و نيز شیء از آن جهت كه علت فاعلی است جنبه ايجابی دارد ( 1 ) . اگر بنا شد دهنده عين پذيرنده باشد لازم میآيد نسبت اثر معين به يك شیء هم ايجابی باشد و هم امكانی و اين محال است . اين براهينی بود كه متقدمين صدرالمتألهين برای اثبات نيازمند بودن متحرك به محركی غير از خودش اقامه كرده اند . فخر رازی بر تمام اين ادله ايراد وارد كرده و ماقبل از اينكه به بررسی ايرادات فخر رازی بپردازيم لازم است مقدمه ای برای ادامه بحث تمهيد كنيم . بدينصورت كه :معنی مغايرت محرك و متحرك
حكما قائلند كه هر حركت عرضی نيازمند به محركی غير از متحركپاورقی : 1 - چون علت فاعلی هميشه جنبه ايجابی دارد ( الشیء مالم يجب لم يوجد ) و نسبت هر اثر به مؤثر نسبت ايجابی است زيرا تا شیء به حد ايجاب نرسد اثر از او صادر نمی شود .