فصل ( 24 ) بررسی وقوع حركت در پنج مقوله اين ، وضع ، كم ، كيف و
جوهر ( 6 )
بحث جلسه گذشته در اين باره بود كه در حركت در جوهر حركت در ماده است يا در صورت ؟ يا ماده وصورت ؟ متحرك چيست ؟ [ گفتند ] متحرك ماده است و مافيه الحركه صورت . ولی ماده كه از نظر فلسفی حكم مستقل ندارد و در احكام تابع صورت است . اينجاست كه مرحوم آخوند میگويد : متحرك ماده مع صورش ما و مافيه الحركه صورت است ، يا بهتر بگوييم صور بخصوصيتها ، و اين هر دو جوهر هستند . بعد ايشان گفتند اين مطلب اختصاص به حركت جوهريه ندارد ، در حركات عرضيه هم همينطور است مثلا وقتی جسم در " أين " حركت میكند موضوع " جسم مع اين ما " و مافيه الحركه خصوصيات " ايون " است . آيا جسم كه حركت میكند بلا " أين " حركت میكند يا كه جسم در مراتب " أين " حركت میكند ؟ هميشه متعلق به " أين ما " هست . پس " جسم مع أين ما " موضوع است و همچنين " كيف " و " وضع " ، پس در حركات عرضيه هم موضوع جسم مطلق نيست . اين راه حلی است كه مرحوم آخوند ذكر میكند و البته خيلی دنباله دارد و مطلب از طرف خود ايشان و حكمای بعد از ايشان دنبال شده است كه بعدا