" فصل 13 " پاسخ به اشكالات وارده بر اصل نياز متحرك به محرك

مقدمه :

در فصل قبل اگر چه عنوان بحث اثبات محرك اول بود ولی برای اثبات‏
اين مطلب مقدماتی لازم بود از جمله اينكه " حركت نيازمند محرك است "
و اينكه " حركت نيازمند به محركی غير از متحرك است " و از طرف ديگر
قائلان به نظريه مخالف اصل محرك اول هم برای اثبات بطلان آن به رد همين‏
مقدمات با دو تعبير و بيان می پردازند .
يكی اينكه " حركت اساسا بی نياز از محرك است " و در اثبات مدعای‏
خود به مشاهدات و تجربيات علمی متوسل می‏شوند و می‏گويند بر مبنای اين‏
قبيل تجربيات فيزيكی حركت احتياج به محرك نداشته و تغيير درجه حركت‏
محتاج به عامل است .
تعبير ديگری كه در مقابل اصل ارسطو عنوان می‏شود اين است كه " قبول‏
اينكه حركت نيازمند به محرك است ايجاب نمی كند كه محرك غير از
متحرك باشد و بلكه در واقع حركت نيازمند به محركی مغاير متحرك نيست و
شی‏ء واحد در آن واحد ، خود محرك خود است " . فلاسفه اسلامی برای اثبات‏
اصل ارسطوئی ( محرك اول ) و رد نظريات مخالف ، به هر دو قسم اين‏
نظريات پاسخ می‏دهند ولی اين پاسخ نسبت به هر دو تعبير در هم ادغام شده‏
، به طوريكه گاهی