فصل 20 اثبات طبيعت برای هر متحركی و اينكه طبيعت مبدأ قريب هر
حركتی است خواه آن حركت طبيعی باشد يا قسری و يا ارادی ( 2 )
در فصلی كه تحت عنوان " حكمة مشرقيه " بود ، اثبات شد كه " علة المتغير متغير " و چون اين [ علل ] نمی تواند تا بی نهايت ادامه پيدا كند ، ناچار بايد همه متغيرات و متجددات منتهی شوند به يك متغير بالذات . و نيز گفتيم چون علت تغييراتی كه در طبيعت هست ، خود طبيعت میباشد نه چيز ديگر ، برای اينكه حركتها يا قسری يا طبيعی و يا نفسانی است ، حركتهای طبيعی طبق برهانی كه اقامه شده است ، معلل هستند به نيرو و قوه ای كه در خود شیء هست كه به آن طبيعت میگويند ، قسرها هم گفتيم كه به طبيعت منتهی میشود ، حركتهای نفسانی هم توأم با استخدام طبيعت است ، نتيجه اينكه : فاعل مباشر در حركتها خود طبيعت است ، پس جوهر طبيعی بايد متجدد بالذات باشد .تعبير و توضيح " علةالمتغير متغير " در فلسفه بوعلی
سپس مرحوم آخوند فرمود : اينكه علت متغير بايد متغير باشد و نيز علت حركتهای طبيعی خود طبيعت است ، اينها را منكران حركت جوهری مثل بوعلی قبول دارند ، ولی آنها مطلب را به شكل ديگری ، نه به شكل حركت در جوهر ، توجيه میكنند كه قبلا حرف آنها گذشت و خلاصه اش اينكه طبيعت