فصل 20 اثبات طبيعت برای هر متحركی و اينكه طبيعت مبداء قريب هر
حركتی است خواه آن حركت طبيعی باشد يا قسری و يا ارادی ( 1 )
مقدمه :
قبلا ثابت شد كه هر متحركی محركی دارد ، و نيز گفته شد كه محرك مباشر در حركات عرضيه طبيعت ، و هر حركتی كه در طبيعت انجام میگيرد فاعل مباشر آن ، طبيعت آن جسم و يا به تعبير ديگر صورت نوعيه آن جسم است ، و يا به تعبير ديگر قوه ای است جوهری در خود آن جسم . حكما بر اين مطلب اصرار دارند كه همه حركات حتی حركات قسريه منشأ قريبش همان طبيعت است . اين مبحثی است كه در آينده هم خيلی روی آن بحث میشود ، و در زمان ارسطو هم مطرح بوده است كه اين جسم ، مثلا يك توپ ، چطور است كه اگر آنرا به سوی بالا پرتاب كنيم به بالا میرود در صورتی كه اگر آنرا از دستمان رها میكرديم به زمين میآمد ، علت بالا رفتنش چيست ؟ با اينكه بحسب ظاهر ، محرك همراهش نيست ، آيا حركت بدون محرك صورت میگيرد ؟ همچنانكه امروزه میگويند ، و میگويند حركت نيازمند به محرك نيست ، يا موجی در هوا پيدا میشود و نظير آب كه با موجش اشياء را به حركت درمی آورد اين موج هم مثلا توپ را به بالا میبرد . اين نظريه ای بود در ميان قدما ، نظريه ای را كه حكما از بوعلی به اين