سه نظريه در نحوه وجود حركت
به طور خلاصه مجموعا میتوان گفت كه در ميان متفكرين ما مجموعا سه نظر در باب حركت توسطی و قطعی بدين ترتيب وجود دارد : 1 - نظريه مبنی بر اينكه حركت توسطی در خارج موجود و حركت قطعيه امری ذهنی است . اين ظاهر كلام شيخ است و غير از او لااقل تا زمان ميرداماد همه اين مطلب را قبول دارند . 2 - نظريه دوم میگويد كه حركت قطعيه وجود دارد و حركت توسطيه وجود ندارد . مرحوم آخوند تا اندازه زيادی متمايل به اين حرف است گرچه نمی خواهد صريحا بيان كند . 3 - نظريه ديگر هر دو حركت را امر واقعيت دار و موجود میداند نظير همين كه مرحوم آخوند در ضمن جواب ايراد میگويد كه حركت توسطی هم به نحوی موجود است و حركت قطعی كه مسلما وجود دارد .قول علامه طباطبائی مبنی بر وجود حركت قطعيه و توسطيه :
در اينجا بيانی آقای طباطبائی دارند كه مطابق آن حركت توسطی و قطعی هر دو موجودند بدين نحو كه : حركت قطعی به عنوان يك امر تدريجی و متصل