بحثی در نظم و ترتيب مباحث اسفار
در اينجا بحث های كتاب اسفار درباب حركت تمام شد ولی نكته ای باقی میماند كه بايد متذكر شويم . و آن اينكه راجع به مسائل حركت پنجاه و پنج فصل داشتيم كه بيش از دويست صفحه از " اسفار " است و میشود گفت در اين كتاب در بيان مطالب نهايت بی نظمی وجود داشت و مثل خيلی از كتابهای ديگر ، بايد اعتراف كنيم كه از نظر بيان مطالب نظم معقولی در اينجا وجود نداشت . همانطور كه ملاحظه كرديد ترتيبی كه در كتاب اسفار وجود دارد چندان مفيد نيست و بلكه اسباب سردرگمی است و بين مطالب نظم منطقی وجود ندارد كه دليل آن را بزودی بيان خواهيم كرد . مثلا گاهی از فصلی خارج میشوند و به فصل ديگر میپردازند بدون اينكه رابطه ای ميان اين دو فصل وجود داشته باشد . در اينجا نظم مورد نظر خود را بيان میكنم كه آقايان بتوانند بين مطالب ارتباط برقرار كنند و نيز در پايان دليل بی نظمی موجود در مباحث اسفار را ذكر خواهيم كرد : 1 - اولا بايد ببينيم كه اين مباحث بهتر است تحت عنوان " قوه و فعل " بحث شود ، همانطور كه در اينجا اينطور مطرح شده است يا از اول بهتر اين بود كه تحت عنوان " حركت " بحث شود . با آن بيانی كه خود مرحوم آخوند داشتند كه حركت از عوارض موجود بماهو موجود است ، يعنی نه تنها قوه و فعل از عوارض موجود