فصل 19 حكمت مشرقيه ( 4 )
بحث رسيد به اينجا كه دو گونه حركت داريم ، حركت عرضی و حركت ذاتی ، به همان معنايی كه اين دو حركت را در جلسه پيش تفسير كرديم ، و در اينجا دو سؤال مربوط به فصل گذشته پيش آمد ، يكی اينكه نياز حركت به موضوع ثابت كه در آن فصل اثبات شد تكليفش چه میشود ؟ و جوابش را بيان كرديم ، دوم اينكه آنچه در فصل گذشته گفتيم كه حركت نيازمند به موضوعی است كه مركب از مما بالقوه و مما بالفعل باشد ، آن نيز تكليفش چيست ؟ مرحوم آخوند اينجا توضيح میدهند و میگويند آن مطلب را هم بايد تصحيح بكنيم ، به اين شكل كه قائل به تفصيل بشويم و بگوييم : حركت چه حركتی است ؟ اگر منظور حركتهای عرضی باشد ، ( بايد منظور مرحوم آخوند حركات عارضه بر جسم باشد مثل حركاتی كه محسوس است و در مقولات چهارگانه كم ، كيف ، اين و وضع رخ میدهد ) در اينگونه حركات راست است و موضوع بايد بالقوه من جهة و بالفعل من جهة باشد ، و مستمر و ثابت در جميع زمانهای حركت ، و اما اگر حركت ذاتی باشد ، ما نيازمند به موضوع حركت مما بالقوه و مما بالفعل نيستيم . ما اول نكتهای راجع به مطلب اول ذكر میكنيم [ و بعد به مطالب ديگر میپردازيم ] . گفتند اگر حركت عرضی باشد ما نيازمند به موضوع مركب