برهان ديگر در اثبات امكان استعدادی :
برای اثبات نظر ارسطو كه نظر فلاسفه اسلامی است ، متأسفانه مرحوم آخوند يك راه را بيشتر ذكر نكرده كه اين راه هم از نظر ما مخدوش است ، اصل برهان و ايراد وارد بر آن را در جلسه پيش بيان كرديم . علاوه بر برهان مذكور ، راههای ديگری برای اثبات اين نظريه وجود دارد كه متقن تر است . مرحوم آخوند در جای ديگری برهان ديگری اقامه كرده است و آن اين است كه : میتوانيم اشياء را به اين شكل تقسيم كنيم كه اشياء يا واجبند يا ممتنعند و يا ممكن به امكان ذاتی ، و ممكن به امكان ذاتی بر دو قسم است ، يا نفس امكان ذاتی كافی است برای وجود آن ، يعنی تماميت فاعليت فاعل كافی است برای موجود شدن آن ، در اين صورت اين شیء قطعا موجود ازلی و ابدی است اگر چهپاورقی : 1 - برتراند راسل در كتاب " جهان بينی علمی " كه كتاب خوبی هم هست فصلی از آن را به جهان بينی دينی اختصاص داده ، وی قائل شدن به خدا از راه قانون عليت را غير قانع كننده میداند و مباحثی چون خدا به عنوان رياضی دان عالم ، به عنوان نظم دهنده عالم و امثال آن را طرح میكند تا میرسد به خدا به عنوان خالق عالم و در همين جا اين نظريه جديد علمی در مورد پيدايش عالم را بيان میكند و میگويد از نظر علم ، ما به جائی میرسيم كه زمانی آغاز میشود كه قبل از آن هيچ چيز نبوده است . سپس میگويد امر دائر است بين اينكه معتقد شويم عالم خدائی دارد كه خالق عالم است يا بگوئيم كه عالم خود به خود به وجود آمده است ، و اين هر دو بسيار عجيب است ، اعتقاد به اينكه دنيا خود به خود به وجود آمده خيلی عجيب است ولی مگر قرار است كه چيزهای عجيب اتفاق نيافتد شايد همين امر عجيب صورت گرفته باشد ! .