تفسير نادرست فخر رازی از ماده فلسفی :
و اما مسئله ماده ، فخر رازی اشتباهی را كه امروزه اكثرا میكنند ، كرده است يعنی ماده فيزيكی را ماده فلسفی پنداشته است بدون اينكه معنی ماده فلسفی را درك كند . ماده فيزيكی از نظر فلسفی مجموعه ماده و صورت يعنی جسم است . مثلا دانشمندان میخواهند بدانند كه ماده اصلی جهان چيست و بعد از تحقيقات زياد می گويند كه مثلا ماده اصلی جهان فلان ماده است ، ولی همين ماده اصلی كه از نظر فيزيكی چيز بسيطی است و همه اجسام از آن تركيب يافته اند ، از نظر فيلسوف مركب از ماده و صورت است و ماده فلاسفه بسی بسيط تر است از ماده به اصطلاح علمای طبيعی . ماده فلسفی هيچ استقلالی نمی تواند داشته باشد و هميشه ضمن يك صورت وجود دارد . برای روشن شدن معنای ماده فلسفی يك مثال لغوی میزنيم . ماده ای كه علمای طبيعت قائلند يعنی ماده فيزيكی نظير اينست كه علمای ادب میگويند مصدر اصل كلام است و ضرب فرضا در اصل از ضرب بوده است ولی وقتی دقيق تر شويم میبينيم كه به قول علمای اصول خود مصدر هم يك ماده ای دارد چون مصدر نيز مجموعه ماده و صورت است يعنی ماده ضاد و باء وراء در ضرب صورت سه فتحه متوالی را دارد و در ضرب صورت يك فتحه و دو سكون ، كما اينكه يضرب هم ماده ای است با صورت سومی ، و ماده حقيقی اين سه ، آنی است كه هيچ صورتی نداشته باشد يعنی آن ضاد ورا ء و باء بدون هيچ حركتی . چنين ماده ای