اظهار نظر كنند . اينها نه از مهاجرينند كه از خانههای خود به خاطر اسلام
مهاجرت كردند و نه از انصار كه مهاجرين را در جوار خود پذيرفتند " .
پيدايش طبقه جاهل مسلك مقدس ماب كه خوارج جزئی از آنها بودند برای
اسلام گران تمام شد . گذشته از خوارج كه با همه عيبها از فضيلت شجاعت و
فداكاری بهرهمند بودند ، عدهای ديگر از اين تيپ متنسك به وجود آمد كه
اين هنر را هم نداشت . اينها اسلام را به سوی رهبانيت و انزوا كشاندند ،
بازار تظاهر و ريا را رائج كردند . اينها چون آن هنر را نداشتند كه شمشير
پولادين بر روی صاحبان قدرت بكشند شمشير زبان را بر روی صاحبان فضيلت
كشيدند . بازار تكفير و تفسيق و نسبت بیدينی به هر صاحب فضيلت را رائج
ساختند .
به هر حال يكی از بارزترين مميزات خوارج جهالت و نادانيشان بود . از
مظاهر جهالتشان ، عدم تفكيك ميان ظاهر يعنی خط و جلد قرآن و معنی قرآن
بود . لذا فريب نيرنگ ساده معاويه و عمر و عاص را خوردند .
در اين مردم جهالت و عبادت توأم بود . علی میخواست با جهالت آنها
بجنگد ، اما چگونه ممكن بود جنبه زهد و تقوا و عبادت اينها را از جنبه
جهالتشان تفكيك كرد ، بلكه عبادتشان عين جهالت بود . عبادت توأم با
جهالت از نظر علی كه اسلام شناس درجه اول است ارزشی نداشت . لهذا آنها
را كوبيد و وجهه زهد و تقوا و عبادتشان نتوانست سپری در مقابل علی قرار
گيرد :
|