نكته ديگری كه بايد تذكر داده شود و مورد توجه قرار گيرد اينست كه‏
گفتيم حتی عشقهای شهوانی ممكن است سودمند واقع گردد ، و آن هنگامی است‏
كه با تقوا و عفاف توأم گردد . يعنی در زمينه فراق و دست نارسی از يك‏
طرف و پاكی و عفاف از طرف ديگر ، سوز و گدازها و فشار و سختيهائی كه‏
بر روح وارد می‏شود آثار نيك و سودمندی به بار می‏آورد . عرفا در همين‏
زمينه است كه می‏گويند عشق مجازی تبديل به عشق حقيقی يعنی عشق به ذات‏
احديت می‏گردد و در همين زمينه است كه روايت می‏كنند :
« من عشق و كتم و عف و مات مات شهيدا » .
" آنكه عاشق گردد و كتمان كند و عفاف بورزد و در همان حال بميرد ،
شهيد مرده است " .
اما اين نكته را نبايد فراموش كرد كه اين نوع عشق با همه فوائدی كه در
شرائط خاص احيانا به وجود می‏آورد قابل توصيه نيست ، واديی است بس‏
خطرناك . از اين نظر مانند مصيبت است كه اگر بر كسی وارد شود و او با
نيروی صبر و رضا با آن مقابله كند ، مكمل و پاك كننده نفس است ، خام‏
را پخته و مكدر را مصفی می‏نمايد ، اما مصيبت قابل توصيه نيست . كسی‏
نمی‏تواند به خاطر استفاده از اين عامل تربيتی ، مصيبت برای خود خلق كند
، و يا برای ديگری به اين بهانه مصيبت ايجاد نمايد .
راسل در اينجا نيز سخنی با ارزش دارد . می‏گويد :
" رنج برای اشخاص واجد انرژی چون وزنه گرانبهائی است . كسی كه خود
را كاملا سعادتمند می‏بيند جهدی برای سعادت