بسم الله الرحمن الرحيم
موضوع بحث مفهوم تكامل در تاريخ و به تعبير ديگر تكامل اجتماعی و
پيشرفت اجتماعی انسان است . علماء برای انسان قائل به دو تكاملند : يكی‏
تكامل طبيعی و زيستی كه در زيست شناسی خوانده و ديده‏ايد ، كه انسان را
كاملترين حيوان و آخرين حلقه تكامل طبيعی حيوانات دانسته‏اند . معنی‏
تكامل طبيعی روشن است ، يعنی تكاملی كه آنرا جريان طبيعت بدون دخالت و
خواست خود انسان بوجود آورده است . از اين جهت ميان انسان و ساير
حيوانات تفاوتی نيست يعنی يك مسير طبيعی جبری قهری ، هر حيوانی را به‏
مرحله‏ای رسانده است ، انسان را هم همان جريان به مرحله‏ای كه امروز ما او
را انسان می‏ناميم و او را نوعی خاص در مقابل ساير انواع می‏دانيم رسانده‏
است . ولی تكامل تاريخی يا تكامل اجتماعی يعنی سير جديدی از تكامل كه در
اين سير جديد ، طبيعت به آن شكل دخالت ندارد . اين تكامل ، تكامل‏
اكتسابی ( 1 ) است . يعنی تكاملی است كه انسان با دست خود آنرا كسب‏

پاورقی :
1 - از نظر ماركسيسم ، اين تكامل هم به نحوی طبيعی و جبری است .