فكر و استدلال آن طور كه گفتيم درك كنيد و در حكمت عملی ، عقل خودتان را
بر نفستان مسلط كنيد بطوری كه نفس و قوای نفسانی تابع عقل باشند ، شما
يك انسان كامل هستيد . اين مكتب همانطور كه عرض كردم مكتب عقل و
مكتب حكمت است ( حكمت كه آنها می‏گويند ، مقصود همان است كه عرض‏
كردم ) . در جلسات بعد به تفصيل نظر اسلام را درباره هر يك از اين‏
نظريات خواهم گفت . عجالتا مكتبها را توضيح دهم تا بعد به نظر اسلام‏
برسم .

مكتب عشق

مكتب ديگر درباب انسان كامل ، ( 1 ) مكتب عشق است . مكتب عشق كه‏
همان مكتب عرفان است ، كمال انسان را در عشق كه مقصود ، عشق به ذات حق‏
است و در آنچه كه عشق ، انسان را به آن می‏رساند ، می‏داند . برخلاف مكتب‏
عقل كه مكتب حركت نيست و مكتب فكر است حكيم سخن از حركت ندارد ، به‏
عقيده او همه حركتها ، حركت ذهن است اين مكتب ، مكتب حركت است ،
اما حركتی صعودی و عمودی ، نه حركت افقی ( 2 ) . در ابتدا كه

پاورقی :
> حاكم است يا شهوتت بر غفلت ؟ آيا عقلت بر غضبت حاكم است يا
غضبت بر عقلت ؟ آيا عقلت بر واهمه‏ات حاكم است يا واهمه‏ات بر عقلت؟
. 1 قبلا عرض كردم كه اصلا كلمه " انسان كامل " را اينها ( عرفا )
برای اولين بار در عالم طرح كرده‏اند .
. 2 البته منتهی به حركت افقی می‏شود [ كه توضيح آن می‏آيد ] .