تحليل رفتن قوا تغيير نمی‏پذيرد جز اينكه كامل‏تر و روشن‏تر می‏شود ، و گاهی‏
می‏شود كه يك يا چندين عضو و گاهی همه بدن فراموش می‏شود ولی " خويشتن‏
" فراموش شدنی نيست .

پاورقی :
> پيدا می‏شود " . ماديون كه قائل به اصالت ماده هستند يعنی ماده را
تنها جوهر اصيل می‏دانند و در عين حال اساس معرفت و شناسايی را احساس و
تجربه می‏دانند ، در باب بيان حقيقت " خود " يا " من " از حسيون‏
پيروی كردند و گفتند كه " خود " يا " نفس " عبارت است از مجموعه‏
افكار و خيالات و احساسات پی در پی كه برای يك متشكله مخصوص مادی پيدا
می‏شود . اينكه بهتر است عقيده ماديون را راجع به حقيقت " خود " و
اينكه اين تصور از كجا ناشی می‏شود از خود آنها بشنويم .
دكتر ارانی در پسيكولوژی صفحه 104 می‏گويد :
" تأثير عوامل مؤثر فورا از روح معدوم نمی‏شود و ما بين تمام تأثراتی‏
كه به دنبال هم روح را متأثر می‏سازند به‏طور كلی يك رشته و رابطه عمومی‏
موجود است كه فقدان آن باعث بيهوشی روح می‏شود و در حالت طبيعی هشيار
بودن روح به واسطه وجود رابطه كلی مابين تمام عناصر و عوامل مؤثر است".
و نيز در همان صفحه می‏گويد :
" مفهوم " خود " بدين ترتيب پيدا می‏شود كه يك مشكله مادی دائما
تأثرات خارجی ( صوت ، نور و غيره ) را می‏پذيرد و اين قضيه باعث می‏شود
كه موجود زنده به وجود خود آشنا می‏شود " .
در صفحه 105 می‏گويد :
" دو جنبه " خود " را بايد از هم تشخيص دهيم : " خود مؤثر " و "
خود متأثر " . غرض از " خود مؤثر " عبارت از هيكلی است كه من آن را
خود می‏دانم و غرض از " خود متأثر " من خودم هستم كه از وجود خود اطلاع‏
دارم . خود مؤثر نتيجه جميع شرايطی است كه آن را ايجاد نموده است مانند
اجزاء مادی ، عوامل مؤثر در آن ( نور ، صوت و غيره ) ، احساساتی كه‏
همراه تأثير عوامل است ، حركات ( ارادی و يا غير ارادی ) و غيره . خود
متأثر ناظر و شاهد اين نتيجه كلی می‏باشد " . >