" حقيقت عبارت است از فكری كه تمام اذهان در يك زمان در آن وفاق‏
داشته باشند " .
وی توافق تمام اذهان را در يك زمان علامت حقيقت نمی‏داند بلكه می‏گويد
معنای حقيقت غير از اين نيست .
فليسين شاله ( 1 ) كه درباره " حقيقت " عقيده اگوست كنت را اختيار
كرده ، در فلسفه علمی فصل " ارزش و حدود علم " می‏گويد :
" معمولا در تعريف حقيقت ( يا صدق ) می‏گويند كه آن مطابقت فكر با
موضوع خود و يا مطابقت فكر با واقع است ، اما اين تعريف نه بر حقايق‏
رياضی كه موضوع آنها وجود خارجی ندارد درست منطبق می‏شود و نه بر حقايق‏
نفسانی كه وجود آنها كاملا ذهنی است و نه به حقايق تاريخی كه موضوع آنها
بر حسب تعريف از بين رفته است . صادق بودن اين تعريف درباره حقايق‏
تجربی هم خالی از اشكال نيست زيرا برای ذهن ، موضوع خارجی جز يك دسته‏
احساس و صور چيز ديگری نيست " .
تا آنجا كه می‏گويد :
" بر حسب گفته پر مغز اگوست كنت وصف بارز حقيقت اين است كه وفاق‏
تمام افكار را در ذهن فرد و توافق تمام اذهان افراد جامعه انسانی را در
يك زمان به حصول می‏آورد و وحدت معنوی ايجاد می‏كند " .
ويليام جيمز ( 2 ) روان‏شناس و فيلسوف معروف امريكايی و يكی از
مؤسسين فلسفه پراگماتيسم ( 3 ) " حقيقت " را طور ديگری تعريف می‏كند ،
وی می‏گويد :
" حقيقت عبارت است از فكری كه در عمل تأثير نيكو دارد " .
اين دانشمند جمله " مفيد است " و جمله " حقيقت است " را مرادف‏
يكديگر قرار می‏دهد ، مفيد بودن در عمل را علامت حقيقت نمی‏داند بلكه‏
می‏گويد معنای حقيقت

پاورقی :
. 1 . Felicien Challaye
. 2 . William James
. 3 . pragmatism