با نظر مثبت يا منفی كه در علوم ديگر تهيه شده يك نظريه مثبت يا
منفی فلسفی را نمی‏توان رد كرد .

نكته 3

چنانكه گفته شد بحث فلسفی بحثی است كه به اثبات وجود و عدم اشياء
می‏پردازد . حالا اگر كسی فرض شود كه بحث فلسفی درباره وی مؤثر نشود (
يعنی نتواند علم قطعی به وجود چيزی بهم رساند ) باحث مزبور " سوفسطی "
( ايده آليست ) ناميده شده و در نقطه مقابل " فيلسوف " قرار می‏گيرد ،
و از اين روی مكتبی كه متعرض وجود و عدم اشياء می‏شود ، به حسب تقسيم‏
اولی به دو قسم " فلسفه " و " سفسطه " ( رئاليسم و ايده‏آليسم ( 1 )
منقسم می‏شود ، و همچنين مكتب فلسفی از نقطه نظر اثبات و عدم اثبات "
ماوراء الطبيعه " به دو مكتب " ماوراء الطبيعه " ( متافيزيك ( 2 ) و
مادی ( ماترياليسم ) ، و همچنين مكتب مادی از

پاورقی :
. 1 در مقاله 2 درباره اين دو كلمه ( رئاليسم و ايده آليسم ) توضيحاتی‏
داده خواهد شد .
. 2 " متا فيزيك " لغتی است يونانی و مركب است از دو كلمه " متا
" يعنی مابعد و " فيزيك " يعنی طبيعت ، و " متافيزيك " يعنی‏
مابعد الطبيعه .
در تاريخ فلسفه از مؤلفات ارسطو اينطور ياد می‏شود كه وی در جميع علوم‏
آن زمان ( قرن چهارم قبل از ميلاد ) به استثنای رياضيات ، كتاب تأليف‏
كرده و مجموعه تأليفات وی دائره المعارفی را تشكيل می‏داده كه دارای سه‏
قسمت بود :
الف . علوم نظری كه شامل كتب مختلفی در طبيعيات بوده و در خاتمه اين‏
قسمت كتاب فلسفه اولی بوده .
ب . علوم عملی كه شامل اخلاق و تدبير منزل و سياست مدن بوده .
ج . علوم ابداعی يعنی فن شعر و خطابه و جدل .
و چون فلسفه اولی به حسب ترتيب تأليفی بعد از طبيعيات ذكر شده بود و
از طرف مؤلف نام و عنوان خاصی به آن داده نشده بود بعدها متافيزيك (
مابعد الطبيعه ) ناميده شد ، يعنی قسمت بعد از طبيعيات ، و كم كم به‏
مرور زمان به واسطه غلط مترجمين ، كلمه " متافيزيك " به معنای ماوراء
الطبيعه و علم مجردات تفسير شد و متافيزيسين در مورد فيلسوف الهی اطلاق‏
شد . >