. 3 هر حقيقتی كه فرض شود ، يك فرضيه قابل تغيير است كه تحت حكومت‏
تحول و تكامل عمومی روزی جای خود را به فرضيه ديگری بهتر از خود خواهد
داد ،

پاورقی :
> صحيح معرفی می‏كنند ، بلكه مدعی هستند يگانه متد و اسلوب صحيح تفكر
همان اسلوب منطق ديالكتيك است و مهمترين اساس اسلوب منطق ديالكتيك‏
اصل تكامل حقيقت ( تغيير تكاملی مفهومات ) است .
طرفداران ماترياليسم ديالكتيك طرز تفكر ماديين قبل از ماركس و انگلس‏
را كه بر اين اساس نبوده متافيزيكی ( يعنی واقعا غلط ) می‏دانند .
اين دانشمندان ، تكامل حقيقت را از راههای مختلف اثبات می‏كنند .
اينكه بيان آن راهها :
راه اول : فكر ، خاصيت مخصوص ماده مغز است و بنابراين جزئی از
طبيعت است . تمام اجزاء طبيعت در تحت تأثير عوامل مختلف دائما تغيير
می‏كنند و نمی‏توانند يك " آن " ساكن و يكسان و بی‏حركت بمانند ، پس‏
مغز نيز با همه محتويات خود ( افكار و ادراكات ) در تغيير است و
نمی‏تواند ساكن و بی‏حركت بماند .
طبيعت همواره در تغييرات خود تكامل پيدا می‏كند ، پس مفاهيم ذهنی نيز
كه در ماده مغز جايگزين هستند در تكامل هستند .
پاسخ : ما در مقاله 3 روشن كرديم كه ادراكات ، خواص عمومی ماده و از
آن جمله خاصيت تغيير را ندارند و با آنكه مغز با جميع محتويات خود در
طول عمر يك نفر چندين بار عوض می‏شود ممكن است افكار شخص در تمام اين‏
مدت ثابت و پا برجا باقی بمانند و اين خود دليل است كه افكار در ماده‏
جايگزين نيستند .
در اينجا اضافه می‏كنيم اگر فرضا افكار در ماده مغز جايگزين باشند و به‏
همراه ساير اجزاء طبيعت سير استكمالی داشته باشند اين نوع از تكامل‏
افكار را نمی‏توان جزء قوانين مخصوص " منطق " و " متد تفكر " به شمار
آورد ، زيرا بديهی است اين تغيير و تبدل ، قانون جبری و ضروری طبيعت‏
است و اگر فكر از خواص مغز و جزء طبيعت باشد جبرا تغيير خواهد كرد و
در اين خاصيت ، افكار و ادراكات همه انسانها بلكه همه حيوانها مساوی‏
خواهند بود و قهرا مفاهيم ذهنی همه انسانها ، خواه مادی باشند و خواه‏
الهی ، دارای تغيير تكاملی خواهند بود . ماديين نمی‏توانند اين خاصيت را
تنها طرز تفكر مخصوص خود بدانند و به عنوان اسلوب و متد خاص منطق خود
به شمار >