از سه است " را با شيشه بريدن الماس نسبت داده و بسنجيم ، پای صواب‏
و خطا به ميان نخواهد آمد ، و نظر به شرط سوم اگر دو چيز قابل تطابق را
گرفته ولی حكم به مطابقت نكرديم باز صواب و خطايی پيدا نخواهد شد .

پاورقی :
> ما سابقا روشن كرديم كه توسعه تدريجی معلومات ربطی به تغيير و تكامل‏
حقيقت ندارد .
راه چهارم : يك مطالعه اجمالی در تاريخ علوم روشن می‏كند كه علوم در
حال تحول و تكامل می‏باشند ، هيچيك از رشته‏های علوم و فلسفه به يك حال‏
باقی نمانده ، به تدريج كامل‏تر شده‏اند . ما می‏دانيم قوانين علمی كه امروز
بشر آنها را در علوم به رسميت می‏شناسد با قوانين علمی هزار سال قبل فرق‏
دارد ، منطقی كه امروز به كار می‏برد غير از منطق هزار سال پيش است ،
فلسفه امروز بشر با فلسفه هزار سال پيش فرق دارد . آيا منطق و فلسفه و
علوم هزار سال قبل " حقيقت " نبود ؟ چرا ، اما منطق و فلسفه و علوم‏
امروز درجه حقيقی بودنشان بالا رفته و كامل‏تر شده ، پس علوم كه در حقيقت‏
بودن آنها شكی نيست متحول و متكامل می‏باشند .
ما در مقدمه اين مقاله جواب اين مغلطه را نيز آشكار كرديم و گفتيم در
فلسفه و منطق و ساير علوم دو نوع تكامل وجود دارد و هيچيك از دو نوع‏
ربطی به تغيير و تكامل حقيقت كه مدعای ماديين است ندارد ، در اينجا
نيازی به تكرار نداريم .
ماديين در مسأله " تكامل مفاهيم حقيقی " كه خوانندگان محترم بی‏اساس‏
بودن آن را به خوبی دريافتند هو و جنجال راه می‏اندازند و می‏گويند " عامل‏
ترقی و توسعه علوم ، تكامل مفاهيم است " ولی از بياناتی كه تاكنون شده‏
به خوبی روشن می‏شود كه ترقی و تكامل علوم هيچ‏گونه ارتباطی با فرض موهوم‏
ماديين درباب تكامل حقيقت ندارد ، بلكه اساس ترقی و تكامل علوم دو چيز
ديگر است كه ما قبلا در مقدمه اين مقاله توضيح داده‏ايم .

اجتماع صحيح و غلط ، و حقيقت و خطا

اين مطلب را مكرر گوشزد كرده‏ايم كه ايده‏آليستها و سوفسطائيان ارزش‏
معلومات را به كلی نفی می‏كنند ، تمام ادراكات و علوم بشر را از لحاظ
واقع نمايی هيچ >