يعنی چه ؟ طلاق يعنی به هم ريخته شدن و پاشيده شدن كانونی كه به هر حال [
كانون عواطف است . ] در اين جهت كليسا حق دارد اگر می‏گويد ازدواج يك‏
پيمان مقدس است . اسلام هم می‏گويد كه ازدواج يك پيمان مقدس است . در
اين مطلب هيچ شكی نيست . پس بايد تا حد امكان تدابيری به كار برد كه‏
اين پيمان باقی بماند و به هم خوردن اين پيمان امری است مبغوض و منفور
، يعنی حتی‏الامكان بايد كوشش كرد كه چنين چيزی صورت نگيرد . ولی اگر به‏
مرحله‏ای رسيد كه اين پيمان روح خودش را از دست داد كه گفتيم روحش‏
حداقل ، صميميت و سازش است ديگر در اينجا به زور نگه‏داشتنش معنی‏
ندارد .

طلاق ، حلال مبغوض

جمله‏ای پيغمبر اكرم دارد كه از همين جمله اين فلسفه را خوب می‏شود درك‏
كرد . اين جمله را شيعه و سنی بالاتفاق نقل كرده‏اند و از مسلمات اسلام‏
است كه طلاق ، حلال مبغوض است بلكه ابغض الحلال است . به نظر می‏رسد اين‏
تناقض است . اگر چيزی مبغوض شارع باشد بايد آن را تحريم كند . حلال و
مباح يعنی امری كه نه مطلوب است و نه مبغوض . ولی طلاق را پيغمبر فرمود
حلال است و مبغوض ، يعنی چه ؟ معنايش اين است كه يك امری است كه‏
اسلام نمی‏خواهد مقدمات آن رخ بدهد و به مرحله‏ای برسد كه بی‏روح باقی بماند
، به مرحله ناسازگاری و به مرحله‏ای از سردی برسد كه ديگر فقط زور می‏تواند
اينها را در كنار يكديگر نگه دارد . [ از نظر ] اسلام مبغوض است كه چنين‏
امری به اين مرحله برسد . ولی چون با زور نمی‏شود آن را نگه داشت می‏گويد
نگه دار اما من نمی‏گويم به زور نگه دار ، من