آن كه دقايق امور را درك می‏كند ، يعنی خدا نه فقط ظواهر امور را درك‏
می‏كند ، آن دقايق را هم درك می‏كند .
ولی در يكی از اخبار و احاديث ما كه در اصول كافی آمده است و البته‏
سابق ديده‏ام ، حديث خيلی خوبی است ، فی‏الجمله از معنايش در ذهنم هست‏
و اتفاقا در تفسير فخررازی كه امروز نگاه می‏كردم ديدم اين معنا را
فخررازی هم ذكر كرده است امام می‏فرمايد : لطيف يعنی آن كه خالق اشيائی‏
است كه آن اشيا آنقدر دقيق‏اند كه به چشم نمی‏آيند ، يعنی خدا خالق اين‏
اشيائی است كه شما می‏بينيد و هزاران اشيا ديگر كه بشر نمی‏تواند وجود
آنها را حس كند ، آنها را آفريده و به آنها هم آگاه است . پس معنی‏
لطيف يعنی خالق اشيا خيلی كوچك و خيلی ريز و اموری كه به واسطه خردی و
لطافتی از نظر خردی به چشم نمی‏آيند . يادم هست كه در كتاب خدا در
طبيعت نوشته فلاماريون ( كتاب خوبی است ) كه مرحوم شازده خسروانی ترجمه‏
كرده و مرحوم خالصی‏زاده به اين كتاب پاورقيهايی نوشته است ، در يك جا
كه مولف برای اثبات صانع به همين اشيا ريز و ذره‏بينی و سلول و اين‏جور
چيزها استدلال می‏كند ، خالصی‏زاده همين حديث را آورده است . اين حديث‏
صراحت دارد . حتی آن‏طور كه فی‏الجمله يادم هست امام می‏فرمايد : خداوند
حيوانات كوچكی آفريده است ، لطيف است يعنی خالق موجودات لطيف و حتی‏
جاندارهای لطيفی است كه آن جاندارها به چشم نمی‏آيند .
آنگاه معنی آيه چنين می‏شود : " « الا يعلم من خلق غ" آيا آن كه آفريده‏
است نمی‏داند ؟ ( چون مردم فكرشان راجع به همين كارهايی است كه خودشان‏
می‏كنند، حرفی می‏زنند آرام بگويند، بلند بگويند و...) " « و هو اللطيف
" او خالق بسياری اشيا است كه شما از وجود آنها به واسطه