قرآن هم می‏فرمايد : بعضی از همسران و فرزندان شما دشمنان شما هستند نه‏
همه همسران و فرزندان .

سه‏گونه دشمن برای انسان

نفس انسان كه دشمن انسان است ، چگونه دشمنی است ؟ آيا دشمن‏بودن نفس‏
انسان با انسان به معنی اين است كه احساسات كينه‏توزانه با انسان دارد ،
يا فقط می‏خواهد به هوا و ميل خودش رفتار كند ، ولی همينكه می‏خواهد به‏
هوا و ميل خودش رفتار كند ، نتيجه‏اش رفتاری دشمنانه خواهد بود ؟ دومی‏
صحيح است . اين است كه می‏فرمايد : " فاحذروهم " بترسيد و احتياط كنيد
از دشمنی اين دشمنها . آن دشمنی كه با چهره دشمنانه با انسان روبرو می‏شود
خطرش كمتر است از دشمنی كه با چهره دشمنانه روبرو نمی‏شود و حتی با قصد
دشمنی هم روبرو نمی‏شود . از اينجا معلوم می‏شود كه انسان سه‏گونه دشمن‏
می‏تواند داشته باشد :
دسته اول دشمنانی هستند كه با قصد دشمنی و با چهره دشمنی با انسان‏
روبرو می‏شوند كه دشمنهای آشكار و علنی هستند .
دسته دوم دشمنانی هستند كه با قصد دشمنی و با چهره دوستی با انسان‏
روبرو می‏شوند . مسلما خطر دوستان منافق برای انسان از خطر دشمنان صريح‏
بيشتر است .
دسته سوم كسانی هستند كه با چهره دوستی می‏آيند و با قصد دوستی هم‏
می‏آيند ولی رفتارشان و تقاضاهايشان به گونه‏ای است كه از تيرباران كردن‏
يك دشمن ، بيشتر و بالاتر است . گاهی مادر انسان ضررش برای انسان از هر
دشمنی بيشتر و بالاتر است . مادر با چهره دوستی و با قصد دوستی ، با
فرزندش رفتاری می‏كند كه دشمن آن‏گونه رفتار نمی‏كند .
يك امر كوچك را به عنوان مثال عرض می‏كنم : در بين‏الطلوعين