می‏چربد خواه‏ناخواه چه خدا بخواهد و چه خدا نخواهد ، اين حوادث رخ می‏دهد
. اين هم يك طرز تفكر كه اين نيز غلط است .

نظريه سوم : امر بين امرين در نظام تكوين

ديدگاه صحيح كه نامش " امر بين امرين در نظام تكوين " است نظر سومی‏
ارائه می‏دهد. خداوند می‏فرمايد: " « ما اصاب من مصيبه الا باذن الله غ".
اين كلمه " « الا باذن الله »" امر بين امرين را در نظام تكوين بيان‏
می‏كند و اين آيه مفسر آيات ديگری است كه در جاهای ديگر آمده است .
قرآن می‏فرمايد هر بدی كه می‏رسد ، به اذن خدا می‏رسد . " به اذن خدا می‏رسد
" معنايش اين است كه نه اينچنين خيال كن كه هيچ علل و اسبابی دخالت‏
ندارد و نه اينچنين خيال كن كه دخالت آنها به نحوی است كه چه خدا
بخواهد و چه نخواهد آن كار می‏شود ، بلكه به اذن خدا می‏شود ، يعنی اگر خدا
می‏خواست مانع ايجاد كند ، مانع ايجاد می‏كرد ، اگر می‏خواست شرطی از آن‏
شروط را از بين ببرد ، از بين می‏برد . كما اينكه در موارد زيادی موانعی‏
ايجاد می‏كند و يا شرطی را از بين می‏برد . پس قضيه اين است كه آنچه در
عالم واقع می‏شود ، يك سلسله حوادث و علل و معلولهايی است كه كار
خودشان را انجام می‏دهند ، اما نه به معنای اين كه چه خدا بخواهد و چه خدا
نخواهد ، كه اين مطلب را با مثال توضيح می‏دهم :
فرض كنيد فردی می‏خواهد از مرز عبور كند ، ولی آن مرزدار هم روی مصالح‏
كلی مملكت اگر بخواهد جلوی او را بگيرد می‏گيرد . پس يك‏وقت می‏گوييم :
اين كار را اصلا مستقيما مرزدار می‏كند و آن فرد دخالتی ندارد ، آن فرد مثل‏
سنگی است كه از اين طرف مرز به آن طرف برده شده است . و يك‏وقت‏
می‏گوييم آنهايی كه می‏آيند و عبور می‏كنند مرزدار هيچ نقشی ندارد . نظريه‏
سوم می‏گويد [ درست است كه فرد است