نگرفتن و ساخته‏نشدن ، در ده مثلا پشت يك گاو و يا در زراعت خاك می‏شود
. بوعلی‏سيناها به دنيا می‏آيند ولی الفبا را هم ياد نمی‏گيرند و بعد با چه‏
وضعی تا آخر عمر زندگی می‏كنند و حتی خودشان هم خودشان را نمی‏شناسند و از
دنيا می‏روند .
يك ملت اگر بخواهد زندگی كند نياز به انواع سرمايه‏ها دارد كه يكی از
آنها سرمايه‏های اقتصادی است . ولی كدام سرمايه از همه سرمايه‏ها بالاتر
است ؟ سرمايه انسانی . هر انسان برای خودش يك معدنی است و به اندازه‏
معدن فيروزه و طلا ارزش دارد . اگر ملتی اين رمز به دستش آمده باشد ،
اين معما را حل كرده باشد ، اين توانايی و توفيق را پيدا كرده باشد كه‏
بتواند از انسانهايش استفاده كند و آنها را بسازد ، گرچه آن ملت هيچ‏
چيز نداشته باشد ، ولی همه چيز دارد . الان بعضی از اين كشورهای اروپايی‏
اين‏طور هستند . مثلا انگلستان يك كشور تهی و خالی است كه نمكش را هم‏
بايد از خارج بياورند ، همه چيز را بايد از بيرون وارد كنند ، ولی به‏
ارزش يك چيز پی‏برده است ، به ارزش ساختن افراد خودش ، اين معدنهای‏
انسانی را خوب كشف كرده‏اند . وقتی اين معدنها را استخراج و آماده‏
می‏كنند ديگر باك ندارند كه هيچ چيز ندارند و همه چيز بايد از بيرون‏
بيايد . می‏گويند ما آدم داريم ، آدم كه داريم همه چيز داريم ولی اگر آدم‏
نداشته باشيم هيچ چيز نداريم .
مساله‏ای اولين بار در كلام اميرالمومنين علی عليه السلام مطرح شده است‏
كه مقايسه می‏كنند ميان ارزش مال و ارزش علم كه آيا علم باارزش‏تر است‏
يا مال ؟ البته بايد بگوييم علم باارزش‏تر است ، ولی هيچ فكر كرده‏ايد
چرا علم باارزش‏تر است ؟ چون علم يعنی انسان ، يعنی عاملی كه انسان را
می‏سازد . ثروت عاملی است غيرانسانی از نوع جماد ، نبات و يا حيوان .
نفت يك ثروت است ولی جماد است . اينكه آيا علم بهتر است يا مال ،