اذن الهی در نظام تشريع
تا اينجا بحث درباره نظام تكوين بود . گفتيم امر ديگری داريم به نام " نظام تشريع " . نظام تشريع يعنی چه ؟ انسان از آن جهت كه موجودی دارای عقل و اراده و موثری از موثرهای عالم است ، به حكم اين كه دارای عقل و اراده است ، اثر خود را جبرا و بدون انتخاب انجام نمیدهد . هميشه در ميان دوراهی است و اين خود اوست كه بايد اثر خود و عمل خود را انتخاب و اختيار كند . كلمه اختيار از ماده " خير " است ، يعنی از دو طرف خير و شر ، مصلحت و غيرمصلحت ، آن كه خير است آن را برگزيند كه در مورد انسان اگر غير از اين باشد با انسانيت انسان منافات دارد . در اينجا چه برنامهای هست ؟ در اينجا فقط برنامه راهنمايی است ، خدای متعال انسان را راهنمايی میكند . وحی ، شرع و دين ، يعنی راهنمايی انسان در كارهای خودش كه اينگونه اختيار كند و مصلحتش در آن است و اگر آنگونه ديگر اختيار كند بر ضرر اوست . اين هم باز دو قسم است : يك قسمت تشريع الهی است ، يعنی قانونی است كه خدا وضع كرده است و پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله آن قانون را فقط به مردم ابلاغ میكند . در كنار اين امر ، امر ديگری هست و آن اين است كه خدای متعال در مسائل خصوصی و جزئی ، يعنی در مسائل اجرايی ، به پيغمبر حق امر و نهی داده است و بر مردم واجب است كه امر و نهی او را اطاعت كنند. اين است كه میفرمايد : " « واطيعوا الله واطيعوا الرسول " امر خدا را اطاعت و پيروی كنيد و امر پيغمبر را . در اينجا دو احتمال هست : يكی اينكه بگوييم مقصود از اطاعت رسول همان اطاعت خداست در آنچه كه خدا دستور داده است ، چون پيغمبر هيچ چيزی را از ناحيه خود نمیگويد . هرآنچه شما در دستورات دين عمل كنيد ، هم عمل به دستور خداست و هم عمل به گفته پيغمبر