می‏فرمايد : " « و نفس و ما سويها 0 فالهمها فجورها و تقويها 0 قد افلح‏
من زكيها 0 و قد خاب من دسيها » " ( 1 ) . پس از سوگندهای متوالی كه‏
آخرين سوگندش اين است : سوگند به اعتدال جان آدمی و خلقت معتدل آدمی ،
جانی كه راه خوبی و بدی به او الهام شده است و خودش با يك الهام فطری‏
تشخيص خوبی و بدی را می‏دهد ، می‏فرمايد رستگار شد آن‏كه جان خود را پاكيزه‏
كرد . " « و قد خاب من دسيها »" و بدبخت و بيچاره شد و ذليل و پست‏
شد آن كس كه جان خود را از آلودگی حفظ نكرد . اين در مورد مسؤوليتی كه‏
هر فرد نسبت به شخص خودش دارد .
قرآن كريم در مورد مسؤوليتی كه هر فرد نسبت به ساختن خاندان خودش‏
دارد می‏فرمايد : " « يا ايها الذين امنوا قوا انفسكم و اهليكم نارا
وقودها الناس و الحجار »" ( 2 ) ای [ مومنين ! ] خود را نگه داريد و
خاندان خود را ، خود را حفظ كنيد و خاندان خود را ، يعنی آن‏كه مسؤول حفظ
است خودتان هستيد . حفظ از چه چيز ؟ از آن آتشی كه انسان و سنگ آتشگيره‏
آن هستند . اين هم خودش يك داستانی است . آن چه آتشی است كه‏
آتشگيره‏اش دو چيز است يكی سنگ است و ديگری انسان ؟ آتشگيره معمولا
بايد چيزی از قبيل پنبه ، نفت و يا بنزين باشد ولی آنجا يك دنيای ديگری‏
است ، در آن دنيای ديگر آتشگيره سنگ است و انسان .
در مورد مسؤوليت انسان در جامعه انسانی ، قرآن چنين می‏فرمايد : "
« ان الله لا يغير ما بقوم حتی يغيروا ما بانفسهم »" (3) خدای متعال وضع‏
ملتی را تغيير نمی‏دهد مگر آن‏كه خود آن ملت آنچه را كه مربوط به خودشان‏
است ، خلق و خو و رفتار و اخلاق و آداب خود را عوض كنند ، تا خودشان را

پاورقی :
. 1 شمس / 7 - . 10
. 2 تحريم / . 6
. 3 رعد / . 11