وقتی كه پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله از دنيا رفت ، منافقين هنوز
گروهی قوی و نيرومند بودند . اين مطلب دلايلی دارد . يكی اينكه اين يك‏
امر واضح و روشنی است كه همان‏طور كه موج اسلام در مدينه خواه‏ناخواه سبب‏
شد كه عده‏ای هم كه درواقع مسلمان نبودند تظاهر به اسلام كنند ، در سالهای‏
آخر يعنی بعد از آنكه مكه فتح شد ، عين همان جريان ، در مكه تكرار شد ،
يعنی موج اسلام باز مكه را آنچنان گرفت كه باز عده‏ای از مردم مكه ، از
همان قرشی‏ها ، وقتی ديدند كه ديگر اين موج غيرقابل مقاومت است خودشان‏
را در زير پوشش اسلام مخفی كردند . امثال ابوسفيان در حدود بيست سال با
پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله جنگيده بودند و به شدت هم مخالفت كرده‏
بودند ، احقاد بدريه و حديبيه و احديه در اينها بود ، كشته‏ها داده بودند
، در راه مبارزه با اسلام همه چيزشان را درواقع از دست داده بودند . شك‏
ندارد كه وقتی موج اسلام مكه را گرفت و اينها تظاهر به اسلام كردند ، اسلام‏
اينها يك اسلام واقعی نبود و لهذا عمار ياسر در مورد اينها فرمود : "
مااسلموا و لكن استسلموا " ( 1 ) يعنی درواقع اسلام نياوردند ، تظاهر به‏
اسلام كردند .
و اما اينكه سياست پيغمبر اكرم در مورد منافقين چه سياستی بود ،
درباره منافقين اهل مدينه مورد اتفاق است . سياست ايشان درباره منافقين‏
سياست حذر و احتياط بود ، نه اينكه كسانی كه تظاهر به اسلام می‏كنند ،
مادامی كه عملی بر ضد انجام نداده‏اند ، اينها را پيغمبر اكرم بكشد ،
اين‏طور نبوده است .
مطلب ديگر اين است كه اين مطلب كه اينها مدعی می‏شوند كه حتی منافقين‏
مدينه با وفات پيغمبر اكرم يا نزديك به وفات ايشان به كلی

پاورقی :
. 1 بحارالانوار ، ج / 32 ص . 325