هستيد ، و به همين جهت اينها را مغرور و متكبر كرد . گفت : من كمك شما
هستم ، اما آنوقتی كه دو لشگر با يكديگر روبرو شدند شيطان فرار كرد . يا
همان شيطان متمثل شده فرار كرد بنابر يك تفسير ، و يا آن وساوسی كه در
دلشان می‏افتاد و اينها را مغرور می‏كرد و قوت قلب می‏داد ، يكمرتبه از
بين رفت ، بجايش جبن و ترس آمد ، بنابر تفسير ديگر .
« فلما ترائت الفئتان » همينكه دو گروه يكديگر را ديدند « نكص علی‏
عقبيه »شيطان عقبگرد كرد و از اينها تبری جست .
هميشه همين طور است : شيطان از هر راهی وسوسه يا تمثل وارد می‏شود ،
بشر مغرور می‏شود و دست به جنايت می‏زند ، عاقبت كار كه شد همه آن عوامل‏
شيطانی عقب می‏روند و انسان تنها باقی می‏ماند . پس فرمود شما مغرور
نباشيد و مانند آنها نباشيد كه شيطان آمد آنها را اينچنين فريب داد .
« اذ يقول المنافقون و الذين فی قلوبهم مرض غر هؤلاء دينهم و من يتوكل‏
علی الله فان الله عزيز حكيم ». منافقان و دورويان و بيماردلان كه فقط
ظاهر را می‏بينند و عوامل معنوی را نمی‏بينند می‏گفتند اين بيچاره‏ها را ببين‏
! دينشان اينها را مغرور كرده . مكرر عرض كرده‏ايم كه جنگهای صدر اسلام‏
بالخصوص جنگ بدر حكم يك معجزه را داشته است يعنی از نظر عوامل مادی و
نيروهای جسمانی هيچ كس پيش بينی نمی‏كرد كه مسلمين فاتح بشوند . [ در
جنگ بدر ] پيش بينی‏ها همه اين بود كه مسلمين مغلوب و منكوب شده و
شكست خواهند خورد . يك عده كه خودشان را عاقل حساب