كه ما آنها را نجس العين میخوانيم ؟ يا بدترين حيوانات آنهائی هستند كه
ضرب المثل كودنی هستند ؟ نه ، بدترين جنبندگان در نظر خدا و با مقياس
حقيقت عبارت است از انسانهائی كه گوش دارند و كرند ، زبان دارند و
گنگ و لالند ، قوه عقل و تميز به آنها داده شده است ولی آن را به كار
نمیاندازند و فكر نمیكنند . نظير اين آيه كه دعوت به تعقل شده است در
قرآن زياد است .
يك سلسله آيات داريم كه غيرمستقيم مردم را به تعقل دعوت كرده است .
آنها هم چند دستهاند و نمیخواهيم همه آنها را عرض كنيم چون از مطلبی كه
در نظر گرفتهام دور میمانيم . يك دسته از اين آيات آياتی است كه مطلبی
را با شكل و صورتی طرح میكند كه عقل را بر میانگيزد به تفكر كردن و تأمل
كردن . اين خود يك روش خاصی است كه برای تحريك عقول به كار برده شده
است . از جمله همين آيه است . در اين آيه كه در موضوع انسان است ، به
شكلی مطلب بيان شده كه انسان وقتی اين آيه را تلاوت میكند فورا چند
علامت سؤال در جلو خودش میبيند . « انا عرضنا الامانه علی السموات و
الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان انه كان
ظلوما جهولا ». ما امانت را بر آسمانها و زمين عرضه كرديم . اين امانت
چيست ؟ كدام امانت است ؟ چگونه عرضه كرديم ؟ بر كی عرضه كرديم ؟ بر
آسمانها و بر زمين و كوهها . چگونه امانتی را میشود بر آسمان و زمين و
كوه عرضه كرد ؟ امانت را ما عرضه داشتيم بر آسمانها ، بر زمين و بر
كوهها اما آنها از اينكه اين امانت را بپذيرند امتناع كردند . كلمه
« ابين يحملنها »آمده است ، يعنی امتناع كردند از اينكه اين امانت را
|