كه ما آنها را نجس العين می‏خوانيم ؟ يا بدترين حيوانات آنهائی هستند كه‏
ضرب المثل كودنی هستند ؟ نه ، بدترين جنبندگان در نظر خدا و با مقياس‏
حقيقت عبارت است از انسانهائی كه گوش دارند و كرند ، زبان دارند و
گنگ و لالند ، قوه عقل و تميز به آنها داده شده است ولی آن را به كار
نمی‏اندازند و فكر نمی‏كنند . نظير اين آيه كه دعوت به تعقل شده است در
قرآن زياد است .
يك سلسله آيات داريم كه غيرمستقيم مردم را به تعقل دعوت كرده است .
آنها هم چند دسته‏اند و نمی‏خواهيم همه آنها را عرض كنيم چون از مطلبی كه‏
در نظر گرفته‏ام دور می‏مانيم . يك دسته از اين آيات آياتی است كه مطلبی‏
را با شكل و صورتی طرح می‏كند كه عقل را بر می‏انگيزد به تفكر كردن و تأمل‏
كردن . اين خود يك روش خاصی است كه برای تحريك عقول به كار برده شده‏
است . از جمله همين آيه است . در اين آيه كه در موضوع انسان است ، به‏
شكلی مطلب بيان شده كه انسان وقتی اين آيه را تلاوت می‏كند فورا چند
علامت سؤال در جلو خودش می‏بيند . « انا عرضنا الامانه علی السموات و
الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان انه كان‏
ظلوما جهولا ». ما امانت را بر آسمانها و زمين عرضه كرديم . اين امانت‏
چيست ؟ كدام امانت است ؟ چگونه عرضه كرديم ؟ بر كی عرضه كرديم ؟ بر
آسمانها و بر زمين و كوهها . چگونه امانتی را می‏شود بر آسمان و زمين و
كوه عرضه كرد ؟ امانت را ما عرضه داشتيم بر آسمانها ، بر زمين و بر
كوهها اما آنها از اينكه اين امانت را بپذيرند امتناع كردند . كلمه‏
« ابين يحملنها »آمده است ، يعنی امتناع كردند از اينكه اين امانت را