و مغزی مشابه هستند ؟ آيا همه ، استعداد هنريشان مثل يكديگر است ؟ چه‏
رسد به استعداد فكری و مغزی در انواع علوم كه شايد نمی‏توان دو نفر را
پيدا كرد كه از اين جهت كاملا مثل هم باشند ، همانطور كه ما نمی‏توانيم دو
نفر را پيدا بكنيم كه از لحاظ شكل ظاهری يكجور باشند . حتی دو نفر دوقلو
را نمی‏توان گفت كاملا شبيه يكديگر هستند . همينطور است از لحاظ حالات‏
روحی . حتی دو برادر دوقلو از لحاظ روحی مشابه نيستند ، باز با هم اختلاف‏
دارند . آيا افراد بشر از لحاظ قدرت بدنی با هم مساوی آفريده شده اند ؟
از لحاظ احساسات و عواطف مساوی آفريده شده‏اند ؟ از لحاظ تمايلات ذوقی‏
يكجور آفريده شده‏اند ؟ در يكی ذوق تجارت است ، در يكی ذوق قضاء است ،
در يكی ذوق سياست است و در ديگری ذوق تحصيل . حال كه افراد متفاوت‏
آفريده شده‏اند ، پس محصول كار افراد با يكديگر مساوی نيست يعنی در يك‏
نفر قدرت كار و كوشش بيشتر است و در ديگری كمتر . در اتحاد جماهير
شوروی هم همه افراد ، آن نبوغ خروشچف را ندارند . حالا كه افراد از لحاظ
نبوغ و قدرت كار و ابتكار مساوی نيستند ، آيا بايد عليرغم اين تفاوتشان‏
به آنها علی السويه پاداش بدهيم ؟ يعنی اگر ما دو بچه را به مدرسه‏
فرستاديم ، يكی پركار بود و ديگری تنبل ، آيا آخر سال هنگام نمره دادن ،
به آنها يكجور نمره بدهيم و بگوئيم كشورمان كشور مساوات است و ما اين‏
تفاوتها را قائل نيستيم ؟ ! آخر سال ببينيم آن شاگرد زرنگ نمره‏اش بيست‏
است و ديگری نمره‏اش پنج است . بيائيم بين اين دو معدل بگيريم و به هر
كدام نمره دوازده و نيم بدهيم كه مساوی بشوند . اين خلاف عدالت و عين‏
ظلم