مرد بزرگی مثل مرحوم آخوند خراسانی سخت حامی مشروطيت بود و واقعا اين
مقدار كه بنده تحقيق كردهام مرحوم آخوند خراسانی يكی از بزرگان علمای
شيعه بوده است و میشود گفت در دنيای شيعه مدرسی به خوبی مرحوم آخوند
نيامده است . حوزه درس هزار و دويست نفری داشته است و شايد سيصد نفر
مجتهد مسلم پای درس اين مرد مینشسته است و ايشان فوق العاده مرد با
ايمان و با تقوائی بوده است . در اينكه اين مرد منتهای حسن نيت را
داشته است شكی نيست . حالا اگر كسی گفت من با مشروطيت مخالفم معنايش
اين نيست كه العياذبالله مرحوم آخوند را تخطئه میكند . از آن طرف در
رأس مخالفين يك فقيه بسيار بزرگی بوده است مثل مرحوم آقا سيدكاظم يزدی
كه در فقاهت كم نظير بوده است . اگر كسی با استبداد مخالف و طرفدار
مشروطيت باشد ، معنايش اين نيست كه مرحوم يزدی را تخطئه میكند . شايد
مرحوم يزدی كه مخالف با مشروطيت بود میدانست كه دستهای خارجی دخالت
دارد و بعد هم چنين و چنان میشود . بنابراين بحث تصويب يا تخطئه علمای
بزرگ نيست ، چون موضوع يك جهت ندارد . اگر موضوع مشروطيت و استبداد
يك مسأله علمی بود ، يك حرفی بود . مسألهای بوده كه عوامل زيادی در آن
دخالت داشته است . ما از اينكه كدام دست سياست چه دخالتی داشته است
صرف نظر میكنيم و با مخالف و موافق كاری نداريم . قرائن هم نشان میدهد
كسانی كه مخالف با مشروطيت بودند میگفتند اين مشروطيت كه میخواهد
بيايد غير از آن مشروطيتی است كه دارند صحبتش را میكنند ، مشروطه
مشروعه به اصطلاح
|