حاجت ثابت ، فقط مجتهد می‏خواهد ، متفقه می‏خواهد كه اين ارتباط را كشف‏
بكند و آنوقت دستور اسلام را بيان بكند . اين همان قوه محركه اسلام است .
يكی از جمودهائی كه اخباريين به خرج می‏دهند تحت الحنك انداختن است .
اتفاقا ما دستور هم داريم . مرحوم فيض كاشانی با اينكه مرد اخباری مسلكی‏
است ولی در عين حال نيمه فيلسوف است . همين امر به فكرش يك روشنائی‏
مخصوص بخشيده است . نقطه مقابل تحت الحنك ، اقتعاط است . مرحوم فيض‏
در اينجا روحی و تنی به دست آورده است ، پوسته‏ای و هسته‏ای به دست‏
آورده است ، می‏گويد در آن زمان مخالفين يعنی مشركين شعاری داشتند و آن‏
اين بود كه تحت الحنك‏ها را از بالا می‏بستند و اگر كسی تحت الحنك را از
بالا می‏بست ، شعار آنها را پذيرفته بود و به قول امروزيها آرم آنها را
گرفته بود . اينكه دستور دادند كه شما تحت الحنك بياندازيد ، خود تحت‏
الحنك موضوعيت ندارد ، مخالفت با شعار مشركين موضوعيت دارد يعنی‏
مسلمان نبايد شعاری را كه مال ديگران است انتخاب بكند . اين ، تا وقتی‏
بود كه يك همچو مشركينی وجود داشت و يك چنين شعاری داشتند . ولی امروز
كه اصلا يك همچو مشركينی وجود ندارد و چنين شعاری هم در بين نيست ، ديگر
تحت الحنك انداختن كه فلسفه‏اش دهن كجی به آنها است ، لزومی ندارد ،
ديگر موضوعيت ندارد . حال مرحوم فيض كه اين حرف را زده است آيا حكم‏
اسلام را نسخ كرده است ؟ نه ، مقصود اين دستور را خوب درك كرده است ،
يعنی همان اجتهادی را كه به گفته اقبال پاكستانی قوه محركه اسلام‏