می‏كند . اينها ريشه همه چيز را امور اقتصادی دانسته‏اند يعنی بشر هر چيزی‏
را كه خواسته است ، برای منافع اقتصادی خودش خواسته است . و درامور
اقتصادی ابزار توليد تغيير می‏كند . عوض شدن ابزار توليد ، اخلاق و وجدان‏
عالی را عوض می‏كند چون همه اينها محصول ابزار توليد است . ريشه اين‏
حرف اين است .
ولی امروز ثابت شده كه اين اصل بزرگترين اشتباه و بسيار غلط است .
چون خلاصه حرفشان اين است كه تمام فعاليتهائی كه بشر می‏كند برای شكمش‏
می‏باشد . من در ذهنم هميشه اين فكر پيدا می‏شود كه اين فرنگيها كه اينهمه‏
دم از انسانيت می‏زنند ، اعلاميه حقوق بشر برای ما تدوين می‏كنند ، از
حيثيت انسانی زن و مرد دم می‏زنند ، اول به ما بگويند اينها بشر را چگونه‏
تعبير می‏كنند ؟ اگر ما اين حرفها را بزنيم درست است چون ما به : « انی‏
جاعل فی الارض خليفه »( 1 ) معتقديم ، ما انسان را خليفه الله تعبير و
تفسير می‏كنيم : « ما و لقد كرمنا بنی‏آدم »( 2 ) داريم . تو كه عقيده‏ات‏
درباره انسان اين است كه انسان همه چيز را به خاطر شكمش می‏خواهد ، تو
كه ريشه [ فعاليت ] انسان را حاجتهای شكمی او می‏دانی ، پس انسانيت‏
چيست ؟ تو كه می‏گوئی هنر مولود حاجتهای شكم است ، علم ، اخلاق ، معنويت‏
، مذهب و عبادت ، مولود حاجتهای شكم است . پس آن مقام انسانيت‏
كجاست ؟ پس انسان چه فرقی با حيوان دارد ؟ نه ، انسان اگر شكم دارد مغز
هم دارد ، دل هم دارد . خيلی از كارها را انسان می‏كند نه به خاطر شكم‏

پاورقی :
1 - سوره بقره ، آيه . 30
2 - سوره اسراء ، آيه . 70