كلی و هميشگی و همه جائی داشته باشد ، بلكه در هر زمان دستور اخلاق بايد
يكجور باشد . اين مطلب را ما بايد بحث كنيم تا معلوم شود كه آيا صحيح‏
است يا نه ؟
اين حرف درست نيست . به كسانی كه اين حرف را زده‏اند می‏گوئيم چيزی‏
كه اجتماع آن را خوب می‏داند و چيزی كه اجتماع آن را بد می‏داند ، يعنی چه‏
؟ مسأله‏ای است كه شايد عنوان كننده اوليه آن مسلمين بوده‏اند و آن ،
مسأله حسن و قبح عقلی است . حسن يعنی نيكوئی ، زيبائی ، و قبح يعنی بدی‏
و زشتی . حسن و قبح عقلی در مقابل حسن و قبح غير عقلی يعنی چه ؟ ما يك‏
زشتی و زيبائی داريم مثل اين كه صورت آدمی را می‏گويند صورت زيبائی است‏
و صورت آدم ديگر را می‏گويند صورت زشتی است . فلانكس دارای چشمان‏
زيبائی است ، فلانكس دارای چشمان زشتی است . در ميان حيوانات فلان‏
حيوان مثلا آهو حيوان زيبائی است اما مثلا كلاغ حيوان زشتی است . حسن و
قبح به اين صورت ، امروز يكی از علمهای دنيا است . می‏گويند شناخت‏
زيبائی ، علم زيبائی .
حسن و قبح عقلی يعنی زشتی و زيبائی چيزهائی كه به چشم ديده نمی‏شوند .
خود آن چيزها را عقل درك می‏كند و قاعدتا زشتی و زيبائی آنها را هم عقل‏
درك می‏كند . مثلا شخصی در بيابانی غريب است و در حال غربت بيمار می‏شود
. بعد يك آدم ناشناسی كه اصلا او را نمی‏شناسد ، همين قدر احساس می‏كند كه‏
اين آدم غريب و بيمار است . بدون اينكه هيچگونه توقعی داشته باشد فورا
او را به بيمارستان برده ، وسائل معالجه او را فراهم و