1) - مقاتل الطالبيين، ترجمه نگارنده، ص‏89
2) - علل الشرايع، ج‏1، ص‏236
3) - در ميزان مهريه حضرت فاطمه عليها  السلام اختلاف است. يکي از اقوال اين است که مهريه ايشان چهارصدوهشتاد درهم بوده است.
4) - براي توضيح بيشتر به زندگاني حضرت محمد صلي الله عليه وآله ، مراجعه فرماييد.
5) - اعلام الوري، ص‏111
6) - قاموس الرجال، ج‏5، ص‏411
7) - ثمرات الاوراق حموي، ج‏1، ص 24 و قصص العرب، ج‏1، ص‏425
8) - مستطرف، ج‏2، ص‏36
9) - قاموس الرجال، ج 5، ص 410
10) - شرح نهج‏البلاغه، ج‏2، ص‏104
11) - رجال مامقاني، ج 2، ص 172
12) - بخصوص آن که راوي اين داستانها بيشتر خود معاويه و يا نزديکان او هستند.
13) - ص 27
14) - سوره ذاريات، آيه 56
15) - راغب در کتاب مفردات گويد: اَلعُبُودِيّة اِظْهارُ التَّذَلُّل، وَ العِبادَةُ اَبلَغُ مِنْها لِاَنَّها غايَةُ التَذلُّل [ عبوديت به معناي اظهار ذلت و خضوع است و عبادت معناي کاملتري دارد که همان غايت خضوع و اظهار ذلت است. ]
16) - اصول کافي، (چاپ اسلاميه)، ج 3، ص 129-126
17) - همان.
18) - بانوي شجاع قهرمان کربلا، ص 61
19) - رياحين الشريعه، ج 3، ص 61
20) - همان، ص 62
21) - رياحين الشريعه، ج 3، ص 62
22) - سوره انفال، آيه 74
23) - سوره حجرات، آيه 15
24) - سوره توبه، آيه 20
25) - سوره نساء، آيه 95
26) - برخي هم مانند استاد توفيق ابوعلم در کتاب فاطمه زهر (ص 79) گفته‏اند: ناتواني و عجز عبداللَّه از مسافرت سبب شد تا نتواند به اين سفر برود. اين هم نظريه‏اي است که چندان بعيد به‏نظر نمي‏رسد زيرا عبداللَّه در آن‏هنگام حدود 72 ساله بود.
27) - تاريخ طبري، ج 4، ص 292-291؛ ارشاد مفيد، ج 2، ص 70
28) - سوره فصلت، آيه 30
29) - سوره محمد، آيه 7
30) - نفس‏المهموم، ص 199
31) - نفس المهموم، ص 199
32) - پاورقي صفحه بعد را ملاحظه کنيد.
33) - موّرخان در تعيين روز عاشورا وشهادت امام حسين عليه السلام و اين که آن روز دوشنبه بوده است اختلاف دارند اما استاد ما مرحوم شعراني در پاورقي ترجمه نفس المهموم، ص 202 بتفصيل روي اين موضوع بحث کرده و از روي حساب دقيق تاريخي وزيجها ثابت کرده است که عاشورا در روز دوشنبه بوده است، و براي اطلاع بيشتر به کتاب مزبور مراجعه کنيد.
34) - نفس‏المهموم، ص 200
35) - يعني اشک و خون، چون نيسان ماه ريزش باران وحزيران موسم جوشش خون و حجامت است.
36) - کامل الزيارات، ص 266-261
37) - بانوي شجاع زينب کبرا، ص 142
38) - لهوف، ص‏85
39) - نفس المهموم، ص 213
40) - ترجمه و شرح بر اين جمله در صفحات آينده خواهد آمد.
41) - اين اسم را به دو صورت حذام و حزام نوشته‏اند.
42) - به گفته آن شاعر: ظاهرت چون گور کافر پر حلل‏ باطنت قهر خدا عزوجل‏ ظاهرت چون بوذر و سلمان بود باطنت همچون ابوسفيان بود از برون طعنه‏زني بر بايزيد وز درونت ننگ مي‏دارد يزيد
43) - مرحوم استاد شعراني رضي الله عنه پس از ترجمه اين بخش به‏همان گونه که در بالاست مي‏گويد: اين غايت جهدما در ترجمه اين خطبه بليغه است و آن‏کس که از کلام و مزاياي آن اندکي داند مي‏داند که چنين خطبه از زن پرده‏نشين بلکه از مردان نيز بي‏نيروي الهي و مددغيبي متعذر است چه کسي مي‏تواند بگويد: و هل فيکم الا الصلف... تا آخر تام المعني و صحيح اللفظ و موجز و وافي است و اگر بلغا صفحات راپرکنند بر فرض آنکه خود فهميده باشند مانند اين چند کلمه نتوانند خوي مردم را مجسم نشان دهند چنانکه در آينه.
44) - چه خواهيد گفت هنگامي‏که پيغمبر به شما بگويد اين چه‏کاري بود که کرديد بااينکه شما آخرين امتها بوديد؟
45) - به خاندان و فرزندان و عزيزان من که برخي به صورت اسيري در آمده و دسته‏اي به خون آغشته شدند؟
46) - پاداش من که خيرخواهي شما را کردم اين نبود که با خويشان و نزديکانم پس از من اين رفتار ناهنجار را انجام دهيد.
47) - براستي من مي‏ترسم که عذابي بر شما نازل گردد مانند همان عذابي که قوم ارم را هلاک و نابود کرد.
48) - پيران شما بهترين پيران و نسل شما هرگاه نسلي به‏شمار درآيد نابود و خوار نگردد.
49) - ج‏4، ص‏321
50) - اي کاش بزرگاني از قبيله من که در جنگ بدر کشته شدند ، هم اکنون بودند و زاري قبيله خزرج را از زدن شمشيرها و نيزه‏ها مي‏ديدند!
51) - در آن هنگام از شدت فرح و خوشحالي فرياد مي‏زدند و مي‏گفتند: اي يزيد دستت درد نکند!
52) - ما بزرگان اينها را به‏جاي کشتگانمان در بدر کشتيم که سربه‏سر شد.
53) - بني‏هاشم با سلطنت و حکومت بازي کردند و گرنه خبري نيامده بود و وحيي نازل نشده بود!
54) - اگر من نتوانم از فرزندان احمد انتقام کارهايشان بگيرم ، از دودمان خندف نيستم! دو بيت أول و سوم از ابن زبعري است که در جنگ احد سروده بود سه بيت ديگر از خود آن بي‏شرم است. توضيح اينکه خندف نام زني است که نسب بني‏اميه به‏او مي‏رسد.
55) - سرهاي جدا شده در کنار طف (و کربلا) ، از نظر خويشاوندي نزديکتر از پسر زياد و بنده‏اي است که داراي نسب پستي است.
56) - اکنون اميه روزگاري دارد که دودمانش به‏شماره ريگهاست اما دختر رسول خدا دودماني ندارد؟!
57) - سوره روم، آيه 10 58) - سوره آل عمران، آيه 178 59) - اشاره به‏داستان فتح مکه است که پيغمبر به‏مردم مکه و از جمله ابوسفيان فرمود: اِذْهَبُوا فَاَنْتُم الطُلَقاء برويد که همه‏تان رها شده‏ايد. براي توضيح بيشتر به کتاب زندگاني پيغمبر اسلام مراجعه کنيد.