تسنيم
تفسير قران كريم - جلد ۴

آية الله جوادى آملى

- پى‏نوشت‏ها -
- ۳ -


601- سوره مزّمل ، آيه 17.
602- سوره مزّمل ، آيه 17.
603- سوره فجر، آيات 25-26.
604- سوره بقره ، آيه 254.
605- سوره مدّثر، آيات 42-48.
606- سوره بقره ، آيه 255.
607- سوره يونس ، آيه 3.
608- سوره انبياء، آيه 28.
609- سوره اعلى ، آيات 6-7.
610- سوره هود، آيه 108.
611- سوره انبياء،آيه 28.
612- سوره طه ، آيه 109.
613- سوره شورى ، آيه 5.
614- سوره انبياء، آيات 26-27.
615- سوره نساء، آيات 48-116.
616- سوره انبياء، آيه 28.
617- سوره غافر، آيه 7.
618- بحار، ج 89، ص 200.
619- سوره مائده ، آيه 118.
620- سوره ابراهيم ، آيه 36.
621- سوره يوسف ، آيه 97.
622- سوره يوسف ، آيه 98.
623- سوره نساء، آيه 64.
624- سوره نساء، آيات 48 و 116.
625- سوره توبه ، آيه 80.
626- سوره شعراء، آيه 136.
627- سوره بقره ، آيه 6.
628- سوره توبه ، آيه 113.
629- سوره توبه ، آيه 80.
630- نهج البلاغه ، حكمت 371.
631- سوره زمر، آيه 53.
632- سوره زمر، آيه 54.
633- بحار، ج 81، ص 316؛ مستدرك الوسائل ، ج 7، ص 449.
634- سوره نساء، آيه 18.
635- بحار، ج 74، ص 423.
636- سوره حشر، آيه 10.
637- سوره مائده ، آيه 16.
638- نهج البلاغه ، خطبه 176.
639- سوره حديد، آيه 28، الميزان ، ج 1، ص 172.
640- سوره انفال ، آيه 29.
641- سوره زمر، آيه 10.
642- سوره آل عمران ، آيه 31.
643- سوره تغابن ، آيه 17.
644- سوره احزاب ، آيات 70-71.
645- سوره صف ، آيات 10-12.
646- سوره نوح ، آيات 2-4.
647- بحار، ج 79، ص 209.
648- همان ، ج 97، ص 394.
649- سوره غافر، آيات 7-9.
650- سوره غافر، آيه 10.
651- سوره شورى ، آيه 40.
652- سوره اعراف ، آيات 48-49.
653- سوره هود، آيه 105.
654- نهج البلاغه ، خطبه 176.
655- وافى ، ج 5، ص 1694، ح 8956 و به همين مضمون است چند حديث ديگر اين باب .
656- سوره مائده ، آيه 48.
657- فى ظلال نهج البلاغة ، ج 2،ص 530.
658- سوره زخرف ، آيه 86.
659- سوره حديد، آيه 19.
660- سوره زخرف ، آيه 86.
661- سوره انبياء، آيات 26 و 28.
662- الميزان ، ج 1، ص 172.
663- سوره اسراء، آيه 79.
664- سوره ضحى ، آيه 5.
665- بحار، ج 8، ص 57.
666- سوره انبياء، آيه 107.
667- سوره توبه ، آيه 128.
668- ج 1، ص 178، بحث روايى .
669- نورالثقلين ، ج 5، آيه 484.
670- ر.ك بحار، ج 8، ص 361.
671- سوره نساء، آيات 48 و 116.
672- سوره بقره ، آيه 80.
673- سوره آل عمران ، آيه 24.
674- سوره انبياء، آيه 28.
675- سوره اسراء، آيه 38.
676- سوره نساء، آيه 31.
677- بحار، ج 8، ص 62. نووى در شرح صحيح مسلم از قاضى عياض نقل مى كند كه اخبار متواتر رسيده است كه شفاعت در آخرت براى مؤ منان گنه كار صحيح است و اجماع قدما و متاءخران اهل سنت بر آن قرار گرفته است (ر.ك بحار، ج 7، ص 62)
678- سوره مائده ، آيه 3.
679- سوره زمر، آيه 7.
680- سوره مدّثر، آيات 38-39.
681- سوره مدّثر، آيات 42-48.
682- سوره توبه ، آيه 102.
683- سوره نساء، آيه 31.
684- بحار، ج 58، ص 154.
685- سوره فاطر، آيه 9.
686- سوره روم ، آيه 48.
687- سوره كهف ، آيه 49.
688- ر.ك بحار، ج 8، ص 361.
689- سوره نحل ، آيه 90.
690- سوره بقره ، آيه 194.
691- سوره نحل ، آيه 126. اين آيه مربوط به گذشت مسلمانا از يكديگر است وگرنه نسبت به منافقان و مشركان بايد اشداء على الكفار (سوره فتح ، آيه 29) بود؛ زيرا عفو در مورد ضرورت انتقام ، مصداق احسان نيست ؛ چنان كه اميرالمؤ منين على بن ابى طالب عليه السلام فرمود: ردوا الحجر حيث جاء فانّ الشر لايدفعه الا الشر(نهج البلاغه ، حكمت 314).
692- سوره فاطر، آيه 43.
693- سوره سجده ، آيه 22.
694- سوره نساء، آيات 48 و 116.
695- سوره شورى ، آيه 40.
696- سوره مائده ، آيه 15؛ سوره شورى ، آيه 30.
697- سوره شورى ، آيه 25.
698- سوره نساء، آيه 85.
699- المنار، ج 1، ص 307.
700- سوره الرّحمن ، آيه 29. 701- سوره ذاريات ، آيه 56.
702- سوره انفال ، آيه 42.
703- ص 259.
704- معانى الاءخبار، ص 112؛ بحار، ج 68، ص 176.
705- بحار، ج 94، ص 337.
706- بحار، ج 94،ص 337.
707- سوره اعراف ، آيه 99.
708- سوره يوسف ، آيه 87.
709- سوره زمر، آيه 9. 710- سوره نساء، آيه 48.
711- الميزان ، ج 1،ص 166.
712- سوره روم ، آيه 10.
713- سوره حديد، آيه 16.
714- بحار، ج 8، ص 58.
715- سوره نساء، آيه 48.
716- تفسير تبيان ، ج 1،ص 215.
717- تفسيرتبيان ، ج 1، ص 210-217.
718- سوره ق ، آيه 35.
719- سوره جاثيه ، آيه 23.
720- مفاتيح الجنان ، دعاى ابوحمزه ثمالى .
721- بحار، ج 8، ص 34.
722- همان ، ص 37.
723- همان ، ص 40-41.
724- الكاشف ، ج 1،ص 97.
725- بحار، ج 8، ص 38.
726- كافى ، ج 8، ص 11.
727- سوره انبياء، آيه 28.
728- سوره غافر، آيه 18.
729- بحار، ج 8، ص 351.
730- همان ، ص 34.
731- همان ، ص 36.
732- همان ، ص 37.
733- خصلات شرّ.
734- بحار، ج 8، ص 40.
735- بحار، ج 8، ص 40.
736- همان ، ص 58.
737- همان ، ص 59.
738-بحار، ج 8، ص 41.
739- همان ، ح 35.
740- عيون اخبارالرضاعليه السلام ، ج 2،ص 133؛ بحار، ج 8، ص 40.
741- بحار، ج 6،ص 19.
742- همان ، ج 8، ص 35.
743- سوره اسراء، آيه 79، بحار، ج 8، ص 45، ح 46 و ص 48، ح 48 وص 48، ح 52، با برخى اضافات .
744- همان ، ص 36 و ص 47.
745- همان ، ص 37.
746- همان ، ص 38.
747- بحار، ج 8، ص 39.
748- همان ، ص 42.
749- همان ، ص 48، ح 50.
750- همان ، ح 51.
751- همان ، ص 49.
752- سوره زمر، آيه 53.
753- سوره ضحى ، آيه 5.
754- بحار، ج 8، ص 57.
755- همان ، ص 47.
756- همان ، ص 34.
757- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .
758- سوره انبياء، آيه 107.
759- سوره توبه ، آيه 128.
760- الميزان ، ج 20، ص 310.
761- بحار، ج 8، ص 39.
762- بحار، ج 8، ص 122.
763- همان ، ص 55.
764- بحار، ج 8، ص 59.
765- سوره جاثيه ، آيه 28.
766- بحار، ج 8، ص 43.
767- سوره شعراء، آيات 100-102؛ بحار، ج 8، ص 37؛ نيز ر.ك ص 43.
768- همان ، ص 40؛ نيز ر.ك ص 50 و 57.
769- سوره نباء، آيه 38.
770- بحار، ج 8، ص 41، ح 28؛ نيز ر.ك ح 29.
771- سوره بقره ، آيه 255.
772- بحار، ج 8، ص 41.
773- سوره شعراء، آيات 100-101.
774- بحار، ج 8، ص 42.
775- بحار، ج 8، ص 43.
776- سوره يونس ، آيه 2.
777- سوره زمر، آيه 33.
778- سوره زمر، آيه 33.
779- بحار، ج 8، ص 43.
780- بحار، ج 8، ص 44.
781- سوره غاشيه ، آيات 25-26، بحار، ج 8، ص 50.
782- سوره غاشيه ، آيه 25.
783- بحار، ج 8، ص 50؛ ح 55؛ ر.ك ح 56.
784- سوره انبياء، آيه 27.
785- بحار، ج 8، ص 50.
786- همان ، ص 51-52.
787- همان ، ص 53-54.
788- بحار، ج 8، ص 40.
789- بحار، ج 8، ص 58.
790- همان ، ص 34.
791- همان ، ص 58.
792- سوره انبياء، آيه 27.
793- بحار، ج 8، ص 43.
794- سوره دخان ، آيه 56.
795-اصول كافى ، ج 2، ص 597، ح 1.
796- وسائل ، ج 6، ص 166،ابواب قراءة القرآن ، باب 1، ح 3؛ نيزر.ك ح 2.
797- همان ، ح 5.
798- همان ، ح 13.
799- همان ، ح 14.
800- وسائل ، ج 6، ص 169، ابواب قراءة القرآن ، باب 2، ح 1.
801- همان ، باب 3،ح 3.
802- همان ، باب 6، ح 1.
803- وسائل ، ج 6، ص 179، ابواب قراءة القرآن ، باب 7، ح 1.
804- همان ، ص 183، باب 8، ح 5.
805- همان ، ح 8.
806- وسائل ، ج 6، ص 188، ابواب قراءة القرآن ، باب 11، ح 6.
807- همان ، ص 190، ح 10.
808- همان ، ص 193، باب 12، ح 1؛ نيز ر.ك ح 2،3،4،5.
809- وسائل ، ج 6، ص 218، ابواب قراءة القرآن ، باب 28، ح 1.
810- بحار، ج 8، ص 34.
811- سوره بقره ، آيه 154.
812- سوره اعراف ، آيه 8.
813- وسائل ، ج 6، ص 169، ابواب قراءة القرآن ، باب 1، ح 14.
814- وسائل ، ج 6، ص 183، ابواب القرآن ، باب 8، ح 5.
815- بحار، ج 8، ص 52.
816- بحار، ج 8، ص 36.
817- همان ، ص 58.
818- بحار، ج 8،ص 41، ح 26.
819- همان ، ح 27.
820- بحار، ج 8، ص 42، ح 35.
821- همان ، ح 36.
822- همان ، ص 48.
823- سوره شعراء، آيات 100-101؛ بحار، ج 8، ص 53.
824- بحار، ج 8، ص 58.
825- بحار، ج 8،ص 59.
826- همان ، ص 61، ح 86؛ نيز ر.ك ح 67.
827- همان ، ص 59، ح 80.
828- همان ، ص 59، ح 79.
829- سوره شعراء،آيات 100-101، بحار، ج 8، ص 56.
830- بحار، ج 8، ص 55.
831- بحار، ج 8، ص 55.
832- همان ، ص 37.
833- همان ، ص 57.
834- همان ، ص 56.
835- همان ، ص 93.
836- سوره بقره ، آيه 177، بحار، ج 8، ص 55.
837- بحار، ج 8، ص 44، ح 45. بخش هاى ديگرى از اين روايت ، ذيل عنوان همه امامان معصوم عليه السلام در همين بحث روايى نقل شد(ص 292).
838- همان ، ص 44، ح 44.
839- بحار، ج 64، ص 364.
840- بحار، ج 8، ص 44. تتمه اين حديث در ص 315 گذشت .
841- بحار، ج 8، ص 361.
842- بحار، ج 7، ص 287.
843- همان ، ص 286.
844- همان ، ص 287.
845- سوره زمر، آيه 44.
846- سوره ق ، آيه 16.
847- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .
848- سوره فرقان ، آيه 70.
849- بحار، ج 8، ص 45، ح 46.
850- همان ، ص 42، ح 31.
851- پيامبراكرم صلى الله عليه و آله واميرمؤ منان عليه السلام .
852- بحار، ج 8؛ ص 59، ح 81.
853- بحار، ج 8، ص 44.
854- نورالثقلين ، ج 1، ص 77، ح 188.
855- همان ، ح 189.
856- تفسيربرهان ، ج 1، ص 96.
857- مجمع البيان ، ج 1، ص 225.
858- سوره دخان ، آيه 30.
859- سوره طه ، آيه 80.
860- سوره يونس ، آيه 92.
861- نظام الدين نيشابورى مى گويد:و عند الكسائى اصله اول بدليل تصغيره على اويل كانّهم يؤ لون الى اصل . قلبت الواو الفا على القياس (غرائب القرآن ، ج 1، ص 282).
862- ر.ك روح المعانى ، ج 1، ص 401.
863-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 359.
864- سوره بقره ، آيه 50.
865- سوره غافر، آيه 46.
866- سوره هود، آيه 46.
867- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 359-360.
868-
اگر چشم محبّت متّهم بى
بود چشم عدوات متّهم تر .
869- صحاح اللغة ، آل .
870- معجم مقاييس اللغة ، ج 1، ص 160.
871- مصباح المنيرآل .
872-التحقيق فى كلمات القرآن ، ج 1، اول .
873- مجمع البحرين ، ج 1، اءول .
874- روح المعانى ، ج 1، ص 401.
875-كسانى كه تدبير نظام عالم را به ارباب متفرّق ارجاع داده وبراى هر بخشى از عالم ، مانند زمين ، آسمان ، دريا، كوه ها و... ربّ جداگانه قائل بودند و خدا را ربّ الارباب مى دانستند در عين حال كارها را به ربّ النوع ها واگذاشته ، ارتباط مستقيم ميان ربّالاءرباب با انسان را قطع شده مى پنداشتند.
876- از اين روايت استفاده مى شود كه مهم آن است كه انسان در قيامت فقيه محشور شود؛ يعنى كارى كند كه ملكه علمى خويش را چنان راسخ نگه دارد كه با فشار مرگ و رنج قبر و برزخ از او زايل نگردد، آن گونه كه بعضى از فشارها و بيمارى ها نظير حصبه عامل فراموشى بسيارى از معلومات مى شود. آنگاه كسى كه فقيه محشور شده ، حق شفاعت تبه كار را پيدا مى كند، و آنچه سبب بقاى احاديث محفوظ مى شود همان عمل به محتواى آنهاست .
ممكن است كثرت تدريس يك علم ، سبب ملكه شدن آن شود، اما چون به آن عمل نشده ، با فشار مرگ ، به كلىّ از ياد انسان برود. برهمين اساس ، قرآن معيار پاداش مضاعف حسنه را آوردن آن در معاد معرفى مى كند: من جاء بالحسنة فله عشر امثالها (سوره انعام ، آيه 160). البته اين در صورتى است كه آيه شامل ظرف قيامت باشد كه به قرينه وهم لايظلمون كه در ذيل وارد شده ، بعيد نيست .
877- بحار، ج 67، ص 249.
878- سوره مزّمل ، آيه 6.
879- سوره دهر، آيه 26.
880- در مباحث سيروسلوك ، حجاب ها و موانع را به چهل قسم تقسيم كرده اند كه آن نيز چيزى جز عمل طالح نيست ؛ چنان كه در دعاى ابوحمزه ثمالى آمده است :انّك لاتحتجب عن خلقك الّا ان تحجبهم الاعمال دونك (مفاتيح الجنان ).
881- سوره اعراف ، آيه 142.
882- سوره مزّمل ، آيه 7.
883- سوره دخان ، آيه 3.
884- سوره قدر، آيه 1.
885- سوره اسراء، آيه 1.
886- قرآن به سبب هماهنگى با فطرت آسان است : ولقد يسّرنا القران للذّكر (سوره قمر، آيات 17 و 22 و 32 و 40.) و به سبب مبرهن بودن ثقيل ، يعنى وزين است و سستى در آن راه ندارد.
887- سوره مزّمل ، آيات 2-5.
888- سوره اسراء، آيه 79.
889- سوره زمر، آيه 9.
890- سوره آل عمران ، آيه 17.
891- سوره ذاريات ، ص 226.
892- بحار، ج 84، ص 226.
893- سوره ذاريات ، آيه 17.
894- سوره نباء، آيه 39.
895- سوره مريم ، آيه 87.
896- سوره نساء، آيه 125.
897- سوره جاثيه ، آيه 23.
898- سوره انعام ، آيه 74.
899- جامع البيان ، ج 1، ص 320؛ تبيان ، ج 1،ص 335.
900- تبيان ، ج 1، ص 236، مجمع البيان ، ج 2-1، تفسيرالقرآن الكريم ، ج 3، ص 373.