انصار بخش بزرگ و عمده اهل مدينه را تشكيل مى‏دادند. آنان از جمله كسانى بودند كه با اهل بيت (عليهم السلام) رابطه خوبى داشتند، در حالى كه در اين عصر در مدينه علاوه بر طوايف مختلف قريش، بيش از هزار نفر از نبى اميه نيز سكونت داشتند و در اين ميان، انصار و اهل بيت (عليهم السلام) هدف مشترك حملات بنى اميه بودند. از جمله مواردى كه مى‏توان به همدردى و هم يارى انصار با اهل بيت (عليهم السلام) و خاندان پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) اشاره كرد، ابراز همدردى همه جانبه آن‏ها در شهادت امام حسين (عليه السلام) بود. بنا به نقل برخى از مقاتل، وقتى كه خبر شهادت امام حسين (عليه السلام) به مدينه رسيد، بنى اميه ابراز شادمانى و خوشحالى كردند. در اين ميان انصار تنها كسانى بودند كه پاسخ كوبنده‏اى به آنان دادند. هم چنين آنان با امام سجاد (عليه السلام) و اهل بيت (عليهم السلام)، هنگام برگشتن از شام، اظهار همدردى كردند.

بشيربن جذلم مى‏گويد: چون نزديك مدينه رسيديم على بن حسين (عليه السلام) فرود آمد. بارها را باز كرد و خيمه‏ها را بر افراشت و زنان را پياده كرد و فرمود: اى بشير! خدا پدرت را رحمت كند! او شاعر بود، تو نيز مى‏توانى شعر بگويى؟ عرض كردم: آرى يابن رسول الله (صلى‏الله‏عليه‏وآله)! من هم شاعرم. حضرت فرمود: وارد شهر مدينه بشو و شعرى در مرثيه اباعبدالله بخوان و مردم مدينه را از شهادت او و آمدن ما آگاه كن. بشير گفت: اسبم را سوار شده به سوى مدينه حركت كردم. وقتى وارد مدينه شدم، چون به مسجد پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) رسيدم با صداى بلند گريستم و گفتم:

يا اهل يثرب لامقام لكم فيها
قتل الحسين فادمعى مدارار
الجسم منه بكربلا مضرج
والرأس منه على القناة يدار(772)

- اى مردم يثرب! ديگر در اين شهر اقامت نكنيد كه حسين شهيد شد به اين سبب سيلاب اشك از چشم من روان است.

- بدن شريفش در كربلا به خاك و خون طپيده و سر مقدسش را بر نيزه در شهرها مى‏گردانند.

سپس بشير با صداى بلند گفت: اى مردم مدينه! من فرستاده امام سجاد (عليه السلام) هستم و آمده‏ام به شما خبر دهم كه او با عمه‏ها و خواهران خود در بيرون شهر فرود آمده‏اند.

اهل مدينه چون اين ندا را شنيدند، همه از خانه‏ها بيرون شدند. هيچ زن پرده نشينى در شهر مدينه نماند مگر اين كه از پشت پرده بيرون آمد. يك باره شهر پر از شيون و گريه و زارى بر حسين (عليه السلام) شد. بشير مى‏گويد: به خدا سوگند! پس از وفات رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) هرگز روزى را از آن تلخ‏تر سراغ نداشتم. آن روز در مدينه محشرى بود. بزرگ و كوچك و زن و مرد، همه گريه كنان به استقبال اهل بيت (عليهم السلام) شتافتند و مرا همان جا گذاشتند. من به اسبم ركاب زدم و به سوى امام بازگشتم؛ اما از زيادى جمعيت نمى‏توانستم سواره بروم. به ناچار از اسب پياده شدم و از روى دوش مردم خود را به خيمه‏اى رساندم كه امام سجاد (عليه السلام) در آن بود. آن حضرت بيرون آمد، در حالى كه دستمالى به دست داشت و با آن اشك ديدگانش را پاك مى‏كرد(773). روى كرسى اى كه آماده كرده بودند نشست. چون انصار و مردم او را ديدند، بر گريه شان افزوده شد و از هر طرف انصار به حضرت تسليت مى‏گفتند. امام سجاد (عليه السلام) انصار و مردم را با اشاره خاموش كرد. سپس در اجتماع انصار و مردم مدينه سخنرانى جامع و مختصرى درباره واقعه عاشورا ايراد و حقيقت آنچه گذشته بود را از نظر تاريخى، اعتقادى و سياسى بيان كرد. آن گاه صداى گريه مردم و انصار بلند شد، از جمله فرمود(774):

اى مردم! آنچه بنى اميه در حق ما انجام دادند در حالى بود كه ما هيچ گناهى را مرتكب نشده بوديم و امر مكروهى از ما سر نزده بود و ضربه‏اى به دين اسلام وارد نكرده بوديم، بلكه در بى گناهى ما و با وجود سفارش پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) در حق ما، اين گونه رفتار نمودند. به خداسوگند! اگر رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) به جنگ ما نيز دستور داده بود، آن گونه كه به نيكى كردن ما سفارش نموده است، بيش از ظلم و ستمى كه آن‏ها بر ما نمودند، نمى‏توانستند انجام دهند.

آن حضرت در ادامه فرمود:

آيا كسى هست كه ديگر بتواند از گريه هايش جلوگيرى كند و بر كسانى كه زمين و آسمان بر آن‏ها گريسته‏اند نگريد(775).

انصار و مردم مدينه به استقبال اهل بيت (عليهم السلام) و امام سجاد (عليه السلام) آمده با آن‏ها ابراز همدردى كردند و براى شهداى كربلا گريستند؛ زيرا آن‏ها از محبان اهل بيت (عليهم السلام) بودند و با اهل بيت (عليهم السلام) و معارف اسلامى آشنايى كافى داشتند. از طرفى دست شان به خون امام حسين (عليه السلام) آغشته نبود، بلكه همگى از حادثه عاشورا متأثر شده و در سوگ شهدا عزادار و داغدار بودند. از سوى ديگر، آنان در شهر پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) همراه خاندان رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) زندگى مى‏كردند و آنچه از اسلام مى‏دانستند بيشتر از طريق خاندان وحى بود و از حكومت رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) نيز خاطره خوشى داشتند. پس از شنيدن سخنان امام سجاد (عليه السلام)، انصار با واقعيت كربلا آشنايى بيشتر يافتند و عواطف و احساسات همه آنان از اين حادثه دل خراش جريحه دار شد. گريه‏هاى مداوم امام سجاد (عليه السلام) و شيون و زارى بانوان بنى هاشم براى امام حسين (عليه السلام)، آن‏ها را به غيرت واداشت تا به قيام مسلحانه در برابر حكومت اموى مبادرت ورزند.

واكنش انصار به شهادت امام حسين (عليه السلام) (يا واقعه حره)

انعكاس خبر شهادت امام حسين (عليه السلام) و حادثه عاشورا، شهر پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) را به كانونى عليه حكومت اموى تبديل كرد. پس از واقعه كربلا، انصار به شدت از عمل يزيد و بنى اميه ابراز تنفر مى‏كردند. وقتى والى مدينه خبر شهادت امام حسين (عليه السلام) را شنيد با خوشحالى به منبر رفت و خبر كشته شدن امام را اعلام كرد. سپس به مزار پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) اشاره كرد و گفت: محمد! اين نبرد به جبران نبرد بدر. آن گاه جمعى از انصار اعتراض و حرف او را تقبيح كردند(776). در سال 63 ه. انصار و مردم مدينه، يزيد را از خلافت خلع و عليه او شورش كردند.

انصار، والى يزيد و افراد بنى اميه را كه تقريبا حدود هزار نفر بودند، در خانه مروان بن حكم محاصره كردند. پس از آن با خفت و خوارى و در حالى كه بچه‏ها آنان را سنگ باران مى‏كردند، از شهر بيرون راندند(777) و از آن‏ها تعهد گرفتند كه اقدامى عليه انصار نكنند، اگر چه اين شورش و قيام انصار مورد تأييد امام سجاد (عليه السلام) نبود و آن حضرت در آن هيچ مداخله‏اى نكرد. از اين رو، مسلم بن عقبه، به امام سجاد (عليه السلام) احترام كرد و هيچ گاه معترض امام نشد(778).

ولى با توجه به اين كه بعضى مورخان علت و سبب قيام انصار را اقتصادى يا با تحريكات ابن زبير مى‏دانند(779)، با اين حال مى‏توان گفت: يكى از علل شورش و قيام انصار و مردم مدينه در واقعه حره واكنش آنان به شهادت امام حسين (عليه السلام) بود(780). مسعودى مى‏گويد:

مهم‏ترين عامل قيام انصار و مردم مدينه در مركز وحى و جايگاه پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) و موطن خاندان رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) و بنى هاشم و بازماندگان حادثه عاشورا، همان تأسف عميق و تأثر عظيم آنان از واقعه كربلا و شهادت مظلومانه امام حسين (عليه السلام) و يارانش بود كه جايگاه خاصى در قلوب انصار و مردم مدينه داشتند. بدين جهت آتش خشم و اعتراض انصار و مردم مدينه شعله ور شد و آنان دست به قيام زدند(781).

والى مدينه براى راضى كردن انصار، عده‏اى را به شام نزد يزيد فرستاد كه در ميان نمايندگان و بزرگان مردم مدينه عبدالله بن حنظله، غسيل الملائكه نيز بود. يزيد نيز مهمان نوازى كرد و به آن‏ها بخشش و احسان نمود؛ ولى وقتى كه آن‏ها اعمال زشت و خلاف كارى‏هاى يزيد را ديدند بيشتر از او خشمگين شدند. آنان هنگام بازگشت از شام در اجتماع مردم مدينه اعلام داشتند كه از نزد كسى بازگشته‏اند كه دين ندارد... اى مردم! اينك شما را شاهد مى‏گيريم كه او را از خلافت بر كنار كرديم‏(782).

عبدالله بن حنظله گفت:

من از نزد شخصى برگشتم كه اگر كسى با من همكارى نكند، با همين چند پسرم به جنگ او خواهم رفت. او به من عطيه داد و احترام كرد، ولى عطيه او را نپذيرفتم مگر اين كه در جنگ با وى از آن استفاده كنم‏(783).

به دنبال اين جريان، مردم مدينه و انصار با عبدالله بن حنظله بيعت و حاكم مدينه و همه بنى اميه را از شهر اخراج كردند. يزيد كه از شگردهاى سياسى خود براى رام كردن انصار و مردم مدينه خسته شده بود، سپاهى را به سمت مدينه فرستاد. فرماندهى اين سپاه با، مسلم بن عقبه، از سر سپردگان بنى اميه بود. او به دليل كشتارهاى زياد به مسرف شهرت يافت. سپاه پنج هزار نفرى شام در سال 63 ه. به مدينه حمله كرد و جنگ خونينى بين دو گروه در حره در گرفت. سرانجام انصار و مردم مدينه شكست خوردند و سران نهضت كشته شدند. مسلم سه روز - طبق وعده يزيد - اموال و خون انصار و مردم مسلمان مدينه را براى لشكرش حلال كرد. آن‏ها جنايت‏هايى مرتكب شدند كه قلم از بيان آن‏ها شرم دارد. پس از قتل و غارت، مسلم، به عنوان بردگى براى يزيد از مردم بيعت گرفت‏(784). زمانى كه خبر واقعه حره به گوش يزيد رسيد، وى آن را به عنوان انتقام گرفتن از انصار به سبب كشتن بستگانش در بدر تلقى كرد(785). بنا به نقل ابن اعثم، در اين جريان 1700 نفر(786) از انصار كشته شدند(787). بعد از واقعه حره، تقريبا موجوديت و نقش سياسى انصار از بين رفت و شأن و شوكت آن‏ها در هم شكسته شد، به طورى كه بيشترشان از مدينه كوچ كردند و در ساير شهرها و مناطق اسلامى پراكنده گشتند(788).

نتيجه‏گيرى‏

در اين نوشتار تعامل و رابطه انصار با اهل بيت (عليهم السلام) تا عصر امام سجاد (عليه السلام) بررسى شد. اين تحقيق به دنبال پاسخ به اين پرسش اصلى است: رابطه و تعامل‏انصار با اهل بيت (عليهم السلام) چگونه بوده است؟ براى رسيدن به پاسخ پرسش، اين پژوهش در يك مقدمه و پنج فصل تنظيم شده است كه اينك به نتايج آن اشاره مى‏شود:

1. انصار از قبايل قحطانى جنوبى و در اصل يمنى بودند. نسب آنان به حارثة بن ثعلبة بن عمرو بن عامر مى‏رسد كه در قرن اول يا دوم ميلادى تحت شرايط اقتصادى و سياسى از يمن مهاجرت كردند. بعد از پراكنده شدند قبايل مهاجر قحطانى، ثعلبة بن عمرو به يثرب آمد و در آن جا زندگى كرد. قبل از اسلام ميان انصار و يهوديان و دو قبيله اوس و خزرج بر سر حاكميت يثرب جنگ و درگيرى بود و تا قبل از هجرت پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) اين درگيرى‏ها ادامه داشت.

انصار پيش از اسلام غالبا بت پرست بودند؛ اگر چه عده‏اى اندك از آنان نيز به يهوديت و مسيحيت و دين حنيف گرايش يافته بودند. انصار با پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) رابطه خوبى داشتند و با يارى حضرت زمينه هجرت پيامبر و گسترش اسلام را فراهم كردند. آنان در پيشرفت سريع اسلام نقش اساسى داشتند، به گونه‏اى كه بخشى از پيروزى‏هاى رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) در صحنه‏هاى سياسى و نظامى مرهون فداكارى و تلاش‏هاى آن‏ها بوده است.

2. انصار با بنى هاشم پيش از اسلام نيز رابطه خويشاوندى داشتند. مادر عبدالمطلب از قبيله خزرج بود و عبدالمطلب نيز مدتى در مدينه زندگى كرده است. وى بعد از آن كه به مكه آمد، با انصار در ارتباط بود و انصار او را در برابر مخالفانش يارى مى‏كردند. پدر پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) نيز در مدينه از دنيا رفت و در خانه نابغه جعدى، دفن گرديد. گاهى بنى هاشم به زيارت آرامگاه او و بازديد از اقوام خود به مدينه مى‏آمدند. بعد از هجرت رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) به مدينه، اين رابطه خويشاوندى بنى هاشم با انصار ادامه داشت، به طورى كه حمزه، عموى پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) با زن انصارى ازدواج كرد و در شهادت وى زنان انصار گريستند.

3. انصار در سقيفه به سبب اختلاف‏هاى داخلى شكست خوردند و ابوبكر به خلافت رسيد؛ اما انگيزه انصار از اين اقدام مخالفت با اهل بيت (عليهم السلام) و محروم كردن آن‏ها از حق شان نبود، زيرا سخنان انصار در سقيفه نشان مى‏دهد كه آنان پس از آگاهى از نقشه قريش براى محروم كردن اهل بيت (عليهم السلام) از خلافت دست به اين اجتماع زدند تا از تسلط قريش جلوگيرى به عمل آورند و اقدام آن‏ها در مقابل اهل بيت (عليهم السلام) و خصومت با امير مؤمنان (عليه السلام) و رد خلافت آن حضرت نبوده است. شواهد مسلم تاريخى نشان مى‏دهد كه اقدام انصار در مقابل قريش بود كه قصد سلب خلافت از امام على (عليه السلام) و محروم كردن اهل بيت (عليهم السلام) را داشتند، زيرا آنان افرادى حسود و فرصت طلب نبودند تا خلافت را به زور از چنگ خاندان پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) بيرون آورند. آنان همواره طرف دار اهل بيت (عليهم السلام) بودند و به همين دليل در روز سقيفه اعلام كردند كه ما جز با على (عليه السلام) با كسى ديگر بيعت نمى‏كنيم، اگر چه نتوانستند در جريان سقيفه دفاع كامل از حق على (عليه السلام) كنند، انصار مخالف دستگاه خلافت بودند. آنان در سقيفه مخالفت خود را با بيعت ابوبكر اعلام كردند و گفتند: ما با ابوبكر بيعت نمى‏كنيم. بعد از آن نيز به مخالفت شان ادامه دادند و بسيارى از بزرگان انصار در شمار مخالفان بيعت با ابوبكر بودند. در ميان آنان، بعضى افراد تا هنگام مرگ بيعت نكردند و برخى نيز با صراحت، خواهان كناره‏گيرى خليفه بودند و حتى او را در مسجد استيضاح كردند. ميان انصار و دستگاه خلافت رابطه مثبتى وجود نداشت و خلفا، آنان را از صحنه سياست خارج كرده بودند. از اين رو، در ميان كارگزاران خلفا چهره‏هاى مهمى از انصار ديده نمى‏شود و اين شاهدى مناسب بر اين مطلب است. گاهى نيز انصار حاضر به همكارى با دستگاه خلافت نبودند و محروميت را بر اين كار ترجيح مى‏دادند. انصار در زمان عمر نيز مورد تبعيض واقع شدند و محروميت آنان ادامه داشت تا اين كه در زمان عثمان به اوج خود رسيد. عثمان با سياست قريشى گرى، انصار را در انزوا قرار داد و در مقابل، بنى اميه را روى كار آورد و حتى تبعيدى هاى زمان پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) را نيز وارد صحنه سياست كرد. انصار در برابر اين كارهاى خلاف عثمان اعتراض كردند و عده‏اى از بزرگان انصار جزء مخالفان سر سخت عثمان بودند. آنان در برپايى شورشى كه ناخواسته منجر به قتل عثمان گرديد، نقش اساسى داشتند، به طورى كه محاصره كنندگان را يارى دادند و بعد از قتل عثمان، از دفن وى در بقيع جلوگيرى كردند.

4.انصار طرف دار امير مؤمنان (عليه السلام) بودند. آنان در مشاجرات خود با قريش شايستگى‏هاى امام را براى خلافت در حضور مردم بيان مى‏كردند. بسيارى از آن‏ها به وصايت امير مؤمنان (عليه السلام) نيز معتقد بودند. بدين سبب بعد از قتل عثمان براى فراهم كردن زمينه خلافت و روى كار آمدن امام بسيار كوشيدند. در واقع، اين همراهى و هم دلى انصار و مردم بومى مدينه بود كه زمينه بيعت امام را فراهم كرد. انصار با شور و اشتياق از خلافت آن حضرت استقبال و نمايندگان آن‏ها به طرف‏دارى از امام على (عليه السلام) سخنرانى‏هاى پرشورى را ايراد كردند. حتى بعضى از آنان متصدى گرفتن بيعت از مردم براى آن حضرت بودند و نقش اساسى در روى كار آمدن امام داشتند. انصار همگى با امير مؤمنان (عليه السلام) بيعت كردند و بعد از بيعت مى‏گفتند: ما كسى را برگزيده‏ايم كه رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) او را براى ما برگزيد. انصار پس از بيعت، همواره در كنار امير مؤمنان (عليه السلام) بودند و در صحنه‏هاى سياسى و نظامى حضورى فعال داشتند. آن‏ها با تمام قوا امام را در برابر دشمنان و مخالفانش حمايت مى‏كردند و بيشترين رجال سياسى و نظامى حكومت امام را آنان تشكيل مى‏دادند. زمانى كه حسد ورزان و دنياطلبان به مخالفت با آن حضرت برخاستند و موانع زيادى را در برابر حكومت عدالت گستر على (عليه السلام) به وجود آوردند، انصار با تمام توان در مقابل آنان ايستادند. آنان در جنگ‏هاى جمل، صفين و نهروان نيز حضورى فعال و نقش شايان توجهى داشتند. اين در حالى بود كه دشمنان على (عليه السلام) از همراهى انصار با آن حضرت ناراحت بودند. از اين رو بسيار كوشيدند تا انصار را به مخالفت وادارند. انصار چنان عقيده محكمى به اسلام و رهبرش امام على (عليه السلام) داشتند كه جز دو نفر كسى از آنان فريب دشمن را نخوردند و تا آخر در كنار امير مؤمنان (عليه السلام) بودند. از سوى ديگر، امير مؤمنان (عليه السلام) نيز همواره مدافع و پشتيبان انصار بود و نيازهاى آنان را بر آورده مى‏ساخت، به طورى كه آنان را وارد صحنه سياست كرد و حكومت بعضى از شهرها را به آنان سپرد. حضرت در امور نظامى نيز مأموريت‏هاى حساس را به آنان واگذار مى‏كرد. عده‏اى از انصار در راه دفاع از اهل بيت (عليهم السلام) و امير مؤمنان (عليه السلام) به شهادت رسيدند، اگر چه نمى‏توان گفت عقيده تشيع در ميان انصار تفكر غالب بود، ولى بسيارى از بزرگان انصار جزء سابقين و در شمار ياران شيعه امير مؤمنان (عليه السلام) بودند.

5. انصار بعد از امير مؤمنان (عليه السلام) نيز حامى و مدافع اهل بيت (عليهم السلام) بودند و پيوسته با اهل بيت (عليهم السلام) رابطه مثبت و خوبى داشتند. با وجود آن كه عصر امام حسن (عليه السلام) دوران بسيار سختى بود و برخى از ياران آن حضرت به لشكر معاويه پيوستند؛ اما انصار تا آخر در كنار آن حضرت باقى ماندند و از حق اهل بيت (عليهم السلام) در مقابل دشمنانش دفاع كردند. در زمان شهادت امام حسن (عليه السلام) نيز همه انصار و مردم مدينه در تشييع جنازه آن حضرت شركت كردند و همگى در سوگ آن امام گريستند. به همين مناسبت، آنان هفت روز بازار مدينه را تعطيل كردند و در فقدان آن حضرت به سوگ نشستند.

در زمان امام حسين (عليه السلام) كه مردم در اثر اختناق و سخت‏گيرى‏هاى معاويه نمى‏توانستند با امام (عليه السلام) در ارتباط باشند، در ميان اصحاب پيامبر (صلى‏الله‏عليه‏وآله) انصار پيوسته همراه امام حسين (عليه السلام) بودند و در پاى سخنرانى‏هاى امام حاضر مى‏شدند. آن حضرت در ميان انصار جايگاه خاصى داشت و همگى قرابت و نزديكى او را با رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) مى‏دانستند. از اين رو، عده‏اى از انصار كه از صحابه رسول خدا (صلى‏الله‏عليه‏وآله) بودند، در ماجراى كربلا و در ركاب امام حسين (عليه السلام) حضور داشتند و تا آخرين نفس از رهبرشان دفاع كردند، تا اين كه در راه يارى امام حسين (عليه السلام) به شهادت رسيدند.

بعد از شهادت امام حسين (عليه السلام) نيز انصار از واقعه عاشورا متأثر شدند. جابربن عبدالله انصارى نخستين كسى بود كه به زيارت قبر امام حسين (عليه السلام) آمد. زمانى كه امام سجاد (عليه السلام) همراه اهل بيت (عليهم السلام) از شام به مدينه بازگشتند انصار ابراز همدردى كرده به استقبال اهل بيت (عليهم السلام) آمدند و براى شهداى كربلا گريستند. آن‏ها از دوستداران اهل بيت (عليهم السلام) بودند و احساسات و عواطف همه آنان از حادثه دل خراش عاشورا متأثر و جريحه دار شده بود. گريه‏هاى مداوم امام سجاد (عليه السلام) و اهل بيت (عليهم السلام) آن‏ها را وادار به قيام و شورش در برابر يزيد كرد. از اين رو، يزيد را از خلافت خلع كردند. يكى از علل واقعه حره واكنش انصار به شهادت امام حسين (عليه السلام) بود. اهل بيت (عليهم السلام) نيز به پاس اين فداكارى‏ها در دفاع از اسلام، حق اهل بيت (عليهم السلام) همواره از آنان مدح و تمجيد مى‏كردند و درباره آن‏ها ديدگاهى مثبت داشتند. در يك جمع بندى كلى مى‏توان گفت: تعامل انصار با اهل بيت (عليهم السلام) و بالعكس خوب و مثبت بوده است.