خوردنيهاى شفابخش

مهدى نراقى

- ۱ -


سر آغاز
آيا چيزهايى را كه مى خوريد خواص آنرا مى دانيد؟
اين كتاب چون فرهنگ غذاشناسى بشما كمك مى كند تا چيزهايى را كه مى خوريد خواص آنرا هم بدانيد و به موارد استفاده و مصرف آنهم آشنا شويد.
مقدمه مؤ لف
خوانندگان عزيز از نوشته هاى گذشته من استقبال روزافزونى كردند كه موجب شد هر يك از آن نوشته ها چندين بار تجديد چاپ شود و با اينكه بيش از سى سال از انتشار آنها مى گذرد تازگى خود را حفظ كنند و باز هم خوانندگان مشتاقى داشته باشند.
با تشكر بى پايان از اين لطف خوانندگان عزيز تصميم گرفته ام كتابهايى تحت عنوان ((خوردنيهاى شفابخش )) تاءليف كنم كه جلد اول آن اكنون در دست شماست .
هدفم اينست ، در لابلاى صفحات اين كتابها، مواد خوراكى معرفى شود و خواص آن ذكر گردد تا چون فرهنگ غذاشناسى مورد استفاده قرار گيرد.
از خداوند توفيق ميخواهم تا جلدهاى ديگر آنرا هم تدوين كنم و انتشار دهم . سلامت و سعادت روزافزون همه خوانندگان اين كتاب را از خداوند بزرگ خواستارم .

مهدى نراقى
تهران - ارديبهشت 1353

مكاتبه كنيد:
اگر درباره نوشته هاى آقاى مهدى نراقى سئوال و يا نظرى داريد مى توانيد به نشانى زير با ايشان مكاتبه كنيد:
صندوق پستى 4391 - كد پستى 11365 تهران

ازگيل
اين ميوه زمستانى چه خواصى دارد و در بهبود چه بيمارى هايى موثر است ؟
ازگيل ميوه درختى است كه در اواخر پاييز و اوايل زمستان مى رسد و اگر بر درخت برسد و آن را بچينند و بخورند مزه و طعم مطبوعى دارد.
ازگيل داراى مقدار زيادى ((هيدرات دو كربن )) است . چنانكه مى دانيد هيدارت دو كربن مولد انرژى است . تاننى كه در اين ميوه است بهترين دارو و درمان براى عفونتهاى روده بزرگ است . و بعلاوه ازگيل اعمال روده ها را مرتب مى كند.
ازگيل داراى سيترات ، مالتات و تارترات هاى قليايى كننده است كه خون را از اين جهت تقويت مى كند.
ويتامين ((ب )) ازگيل اعصاب را تقويت مى كند و از نظر تغذيه اهميت دارد.
دكتر ((لوكلر)) در كتاب خود مى نويسد: در موارد متعددى زنانى را كه مبتلا به سقط جنين بودند نجات دادم ، به اين وسيله كه به آنها توصيه مى كردم كه تكه اى از چوب درخت ازگيل را به گردن خود بياويزند و زنانى كه در خطر سقط جنين بودند با آويختن چوب ازگيل به گردن خود از سقط جنين محفوظ مى ماندند.
طبق آخرين تجربه علمى كه از ازگيل كرده اند معلوم شده است ازگيل داراى مواد زير است :
آب : 10/47 درصد. مواد آزوت دار 30 درصد. مواد چربى : 44 درصد مواد استخراجى : 47/11 درصد. قند: 1/9 درصد. سلولوز: 20/13 درصد. بقايا: 044/0 درصد. تانن : 5/2 درصد.
مقدار تانن در ازگيل خشك به 33/12 درصد افزايش مى يابد.
بعلاوه ، لعاب ، اسيدهاى سيتريك ، ماليك ، تارتريك و ويتامينهاى ((ب )) و ((ث )).
خواص ازگيل
1- قبض كننده روده هاست . 2- كار روده ها را منظم مى كند. 3- ادرارآور است .
طريقه مصرف ازگيل در مورد معالجه اسهال اين است كه ازگيل كاملا رسيده را از هسته در مى آورند و هر روز صبح دويست تا سيصد گرم از آن را مى خورند.
ازگيل را مى توان كنسرو كرد. براى كنسرو كردن آن بايد يك كيلو ازگيل را از هسته درآورد و هشتصد گرم شكر و پانصد گرم آب به آن اضافه كنيد و ظرف محتوى آن را روى آتش بگذاريد تا چهل و پنج دقيقه بجوشد و بپزد. بعد آن را به چهار قسمت كنيد و هر قسمت را در شيشه در بسته اى بريزيد و هر وقت احتياج پيدا كرديد مصرف كنيد.
اسامى فارسى قديم ازگيل ، ((اردف )) و ((گيل )) بوده است . در كتب قديمى درباره خواص ازگيل اين طور نوشته شده است : ((زغروز)) را به پارسى ((اردف )) خوانند. سرد است و خشك . اندر درجه اول ، طبيعت ببندد، و معده قوى كند و صفرا بشكند.

انجير
چه خواصى دارد و چه استفاده هايى به شما مى رساند؟
انجير از ميوه هايى است كه از قديم آن را مى شناخته اند و در كتب مذهبى مسيحيان و مسلمانان از آن نام برده شده است و حتى در قرآن مجيد به آن سوگند داده شده است .
مصريان باستان انجير را از نظر دارويى مصرف مى كرده اند و نسخه هاى طبى زيادى از انجير در كتابهاى پزشكى مصر قديم وجود دارد.
انجير انواع و اقسام دارد كه به دو رنگ زرد و قرمز بيشتر ديده مى شود.
طبق آخرين تجزيه علمى كه از انجير كرده اند معلوم شده است انجير داراى اين مواد است :

  انجير تازه انجير خشك
1- آب 8/84 درصد -----
2- مواد ازت دار 79/0 تا 1 درصد 4 تا 20/5 درصد
3- مواد روغنى 10/0 تا 30/1 درصد 1 تا 10/2 درصد
4- گلوسيدها 10/0 تا 30/0 درصد 62 تا 94/79 درصد
5- سلولوز 23/1 درصد 06/8 درصد
6- تفاله 71/0 درصد 70/4 درصد

انجير داراى آهن ، منگنز، كلسيم ، بروم ، ويتامينهاى آ و ب 1 و ب 2 و پ پ و ث مى باشد.
انجير كال و نرسيده داراى اسيدى محرك است .
صد گرم انجير تازه داراى صد كالرى ولى صد گرم انجير خشك داراى دويست و پنجاه كالرى حرارت است .
خواص انجير
انجيرى كه خوب رسيده و تازه باشد مغذى و زود هضم مى شود و چون زود تخمير مى شود بايد پس از چيدن از درخت مصرف كرد، يا در يخچال در درجه كمى از برودت نگهدارى كرد.
- انجير براى ورزشكاران غذايى مطلوب است .
- براى كسانى كه يبوست دارند ملين است .
- انجير ادرارآور است و كسانى كه به خروج ادرار احتياج دارند بايد مصرف كنند.
انجير سينه را نرم مى كند، جوشانده انجير با كشمش دواى بزرگسالان و كسانى كه از بستر بيمارى برخاسته و دوران نقاهت را مى گذرانند و همچنين پيران و ورزشكاران است .
زنان حامله بايد انجير مصرف نمايند.
جوشانده چهل تا دويست گرم انجير در يك ليتر آب براى برونشيت مزمن ، زكام ، گرفتگى صدا مفيد است . مربا و كمپوت انجير هم براى اشخاصى كه مبتلا به يبوست هستند موثر است .
كسانى كه مى خواهند از انجير براى دفع يبوست استفاده كنند بايد سه يا چهار انجير تازه را كه چهار قطعه كرده اند در نيم ليتر شير بجوشانند تا پخته شود و آن را با دوازده عدد كشمش صبح ناشتا بخورند. يا به طريقه ديگرى عمل كنند به اين ترتيب كه شب 6 عدد انجير خشك را در يك ليوان آب بخيسانند و صبح ناشتا آن را بخورند. جوشاندن برگ انجير به مقدار بيست و پنج تا سى گرم در يك ليتر آب براى معالجه سرفه و اختلالات جريان خون مفيد و موثر است .
خانمهايى كه مبتلا به بى نظمى عادت ماهانه شده اند اگر جوشانده برگ انجير را چند روز قبل از عادت ماهانه مصرف نمايند جريان آن را منظم و مرتب خواهد كرد. شير سفيدى كه از دم برگها و يا خود ميوه ها خارج مى شود بهترين درمان ميخچه و زگيل است كه بايد آن را صبح و شب روى ميخچه پا گذاشت تا آن را زايل كند.
برگهاى درخت انجير كاملا ظروف آشپزخانه را پاك مى كند. خانمهايى كه مى خواهند ظروف آشپزخانه خود را كاملا پاك و صيقلى كنند مى توانند از برگ انجير استفاده نمايند.

انگور
براى چه كسانى خوب است و چه فوايدى دارد؟ انگور از ميوه هايى است كه چون دنيا قديمى است و از آثارى كه در قرون گذشته باز مانده و به دست ما رسيده است معلوم مى شود طرفداران كتب بقراط كه چند صد سال پيش از ظهور مسيح زندگانى مى كردند آن را براى معالجه امراض به كار مى بردند.
انگور چه دارد؟
از آخرين تجزيه علمى كه از انگور كرده اند انگور اين موارد را دارد:

  گوشت انگور پوست انگور هسته انگور
آب 92/72 32/64 42/30
قند تخمير شدنى 51/23 ----- -----
كرم دوتارت 52/0 92/0 -----
اسيد تارتريك آزاد 29/0 ----- -----
اسيد ماليك 29/0 ----- -----
مواد آزت دار 38/0 ----- -----
مواد مختلف 8/1 ----- -----
مواد معدنى 15/0 09/2 81/1
مواد چربى حل نشدنى 43/0 43/32 19/53
آسيدهاى آزاد ----- 36/0 -----
آسيدهاى فرار ----- ----- 76/0
تانن ----- 16/1 50/3
روغن مايع ----- ----- 69/7
مواد سقزى ----- ----- 60/2

در تفاله انگور شصت و دو درصد پوتاسيوم ، منگنز، كلسيم ، منيزيم ، سديم ، اكسيد آهن و منيزى ، كلر، سيليس 182/2 درصد، آسيد فوسفريك ، يد، آرسنيك 17 درصد وجود دارد.
انگور سرشار از ويتامينهاست چنان كه پنجاه واحد ويتامين آ، دويست واحد ويتامين ب 1 و ب 2 و كمى ويتامين ث دارد. يك كيلو انگور داراى 150 تا 120 گرم قند از نوع گلوكوز و لولوز است كه بعضى پزشكان آن را عامل ايجاد خون مى دانند و كبد آن را به راحتى هضم و جذب مى كند و برعكس قند صنعتى بار كبد را سنگين نمى كند.
جديدا كشف كرده اند كه قندهاى مصنوعى وقتى به افراط مصرف شوند موجب كمبود املاح معدنى در بدن مى شوند.
انگور سياه داراى يك ماده رنگى است كه به نام (اونوسيانين ) معروف است و اين ماده رنگى مقوى بدن است .
انگور را با شير مادر مقايسه كرده اند كه جدول مقايسه آن به اين شرح است :

  شير مادر آب انگور
آب 87 83 تا 75 درصد
مواد آزوت دار 5/1 7/1 درصد
مواد معدنى 4/0 3/1 درصد
قند 11 12 تا 30 درصد

دكتر هرپن عقيده دارد كه آب انگور شير نباتى است كه مواد غذايى آن به مراتب بيش از شير حيوانى است .
مصرف يك كيلو انگور نهصد كالرى توليد مى كند بدون اينكه در بدن ضايعات پروتئينهاى مضر را ايجاد كند.
خواص انگور بطور خلاصه از اين قرار است :
1- خيلى زود هضم مى شود.
2- براى عضلات و اعصاب ، انرژى بخش است .
3- املاح معدنى براى بدن توليد مى كند.
4- سموم بدن را دفع مى كند.
5- كبد را تقويت مى كند و آن را به فعاليت سالم وا مى دارد.
6- كار كيسه صفرا را آسان و ترشحات آن را سريع مى سازد.
7- ملين است و يبوست را برطرف مى كند.
8- اگر استعمال خارجى شود چين و چروك پوست را بر طرف كرده و طراوت و جوانى پوست را باز مى گرداند.
انگور براى چه كسانى خوب است و در چه مواردى مصرف آن تجويز مى شود:
1- كسانى كه كم خون هستند و يا دوره نقاهت را مى گذرانند و يا املاح معدنى بدن آنها كمبود يافته است .
2- خانمهايى كه حامله هستند انگور مثل موز، آلبالو و گيلاس ، توت فرنگى ، انگور فرنگى ، گلابى و سيب براى آنها مفيد است .
3- كسانى كه خسته و يا دچار ضعف بدن شده اند.
4- كسانى كه حركات بدنى شديد دارند مخصوصا قهرمانان و پهلوانان ميدانهاى ورزش .
5- كسانى كه سل دارند.
6- كسانى كه از كبد و يا طحال مريض هستند.
7- كسانى كه طبايع صفراوى و دموى دارند يعنى صفرا و خون بر آنها غلبه كرده است .
8- كسانى كه مبتلا به ورم مفاصل ، رماتيسم ، نقرس ، سنگ كليه شده اند.
9- كسانى كه دچار بيمارى چاقى شده اند.
10- بيمارانى كه نفريت (ورم چركى كليه ها) گرفته اند.
11- كسانى كه دچار مسموميت شده اند.
12- اشخاصى كه دچار عوارض فشار خون هستند.
13- كسانى كه دچار اختلالات هاضمه شده اند.
14- اشخاصى كه دچار اختلالات پوستى و كورك و دمل و اكزما هستند.
15- كسانى كه بخواهند پوست صورت خود را با طراوت و سالم و درخشان كنند.
چگونه بايد انگور خورد و رژيم انگور گرفت :
انگور را در زير آب جارى بگيريد و بشوييد سپس آن را مطابق دستورهاى زير مصرف نماييد.
1- براى رژيم انگور بايد اگر انگور مى خوريد هر روز يك تا دو كيلو انگور و اگر آب انگور مى نوشيد 700 تا 1400 گرم آب انگور را بنوشيد و چيز ديگرى نخوريد.
رژيم انگور به اين ترتيب ادرار را زياد مى كند، يبوست را برطرف كرده و لينت مى آورد، اسيد اوريك را از بدن خارج مى كند، ترشحات كيسه صفرا را زياد مى كند. دكتر لوكلر توصيه مى كند:
كسانى كه مبتلا به اختلالات معدى هستند يا يبوست دارند و يا مبتلا به سنگ كيسه صفرا و يا سنگ كليه يا مثانه هستند و يا مبتلا به ورم مفاصل شده اند و يا بيمارى پوستى و يا بواسير و سل ريوى دارند با رژيم انگور معالجه مى شوند.
2- كسانى كه چاق هستند و مى خواهند رژيم لاغرى بگيرند بايد هر ده روز دو روز فقط انگور بخورند و چيز ديگرى نخورند و مقدار انگورى كه اشخاص چاق در دوره رژيم انگور بايد مصرف نمايند يك كيلو و دويست گرم در روز است كه هر ده روز دو روز بايد رژيم انگور بگيرند.
3- كسانى كه مى خواهند سموم را از بدن خود خارج كنند بايد هر روز سه ليوان آب انگور را در فاصله غذا بخورند و طورى وقت آن را انتخاب كنند كه با ساعت غذا فاصله زيادى داشته باشد.
4- آب انگور نرسيده (آب غوره ) خنك است و در مواردى كه حالت تب بر بدن مسلط مى شود و براى معالجه آنژين ، و همچنين وقتى دهان ورم مى كند و يا سل ريوى پيدا شده است مصرف مى شود.
5- آب انگور رسيده ادرار آور و ملين است و براى تمام امراضى كه احتياج به خروج ادرار و لينت مزاج است مصرف مى شود.
6- كشمشهاى درشت را اگر پوست بكنند داراى تمام خواص انگور تازه است بعلاوه كشمش بيش از انگور توليد انرژى در بدن مى كند و مصرف آن نرم كننده سينه و خلطآور است كه آن را در تمام بيمارى هاى ريوى ، قبضه الريه ، و امراض كليوى ، مثانه اى ، كبدى مصرف مى كنند.
7- شيره بهارى مو (اشك مو) به مقدار يك قاشق قهوه خورى صبح ناشتا براى دفع سنگ كليه ، سنگ كيسه صفرا و شن كليه و كيسه صفرا مفيد و موثر است .
مصارف خارجى انگور:
1- آب انگور به عنوان محلول شستشوى صورت براى خانمها بى اندازه مفيد است و اگر خانمها پنبه به آب انگور بزنند و به صورت خود بمالند و ده دقيقه بگذارند بماند و خشك شود و سپس با آب نيم گرم كه يك گرد (محتوى دو انگشت ) جوش شيرين در آن ريخته اند صورت خود را بشويند پوست صورت آنها صاف و درخشان خواهد شد.
2- شيره بهارى يا اشك مو را به صورت كمپرس روى زخمها اگر بگذارند زود زخم را التيام مى دهد اگر چشم قرمز شده و يا پلك چشمان ورم كرده باشند اشك مو را در چشم بريزند خيلى زود اين عوارض را از بين مى برد.
روغن مايع هسته انگور:
استخراج روغن مايع از هسته انگور در حقيقت در اول قرن نوزدهم ميلادى كشف گرديد ولى مطالعات و بررسيهاى دقيق علمى بر روى اين روغن در طى جنگ دوم جهانى به عمل آمد.
تجزيه علمى روغن مايع هسته انگور ثابت كرد اين روغن سرشار از اسيدهاى چربى غير اشباع شده مى باشد كه در حدود 80 درصد مى رسد و داراى عناصر ويتامين ((ا)) (E) مى باشد.
بسيارى از پزشكان رژيم مصرف روغن مايع هسته انگور را به بيمارانى كه مبتلا به تصلب شرايين و يا امراضى قلبى و يا چربى بى اندازه خون شده اند توصيه كرده اند.
تركيب روغن مايع هسته انگور در حرارت معمولى ثابت مى ماند. اگر اين روغن را دو يا سه ساعت در حرارت معمولى بپزند هيچگونه ضايعه اى در آن پيدا نشده و مواد مسموم در آن به وجود نمى آيد.

آلبالو:
ميوه اى كه براى بيماران قلبى و روماتيسمى فوق العاده مفيد است و زيبايى و طراوت خانمها را تضمين مى كند.
كشت آلبالو در كشورهايى كه توليد كننده آلبالو هستند روز به روز رو به توسعه است .
ايتاليا و آمريكا جزو اولين كشورهاى توليد كننده آلبالو هستند و بيش از دويست هزار تن هر ساله ميوه آلبالو دارند، بعد از ايتاليا در اروپا كشور آلمان غربى است كه محصول ساليانه آن به صد و پنجاه هزار تن مى رسد.
درخت آلبالو اصلا در ايران بوده است و از ايران به كشورهاى ديگر رفته و كشت شده است . منطقه اى كه در قديم درختان آلبالوى فراوان داشته در منطقه وسيعى از آناطولى تركيه تا درياى خزر بوده است .
در حال حاضر در مناطق مختلف ايران درخت آلبالو و ميوه آن وجود دارد و بعضى سالها محصول فراوانى دارد كه از آن به عنوان ميوه استفاده مى شود يا آن را خشك مى كنند و يا از آن شربت و مربا و يا آلبالو پلو و يا خورش ‍ آلبالو درست مى كنند.
ارزش غذايى آلبالو زياد نيست و صد گرم آلبالو فقط هفتاد كالرى دارد. آلبالو داراى ويتامين آ.ب . و ث مى باشد.
املاح معدنى آلبالو عبارت است از آهن ، كلسيم ، فسفر، كلر، گوگرد، منيزيم ، سديم ، پتاسيم ، مس ، روى ، منگنز، كوبالت .
قند آلبالو از نوع لولوز است و براى اشخاصى كه ديابت دارند جذب آن آسان است .
آلبالويى براى خوردن خوب است كه رسيده و تازه باشد علامت رسيدگى آن رنگ آن است كه كاملا قرمز و درخشان باشد. از آلبالويى كه رنگ آن كاملا قرمز نشده است و داراى گوشتى سفت است دورى كنيد زيرا مصرف آن سوء هضم مى آورد و كار روده ها را مختل مى كند.
آلبالو وقتى تيره رنگ است و داراى لكه هاى قهوه اى است كهنه شده و رو به فساد گذاشته است . گاهى ميوه فروشان براى اين كه آلبالو را خوش منظره سازند به آن آب مى زنند اين كار زود آلبالو را خراب مى كند و آماده مى سازد كه زودتر فاسد شود.
چه وقت و چگونه بايد مصرف كرد
وقتى آلبالو خورديد روى آن آب نخوريد، مايعات به طور كلى روى ميوه ها آن را ((باد كرده )) مى كند و اين وضع براى دستگاه هاضمه خطرات جدى در بر دارد.
در فاصله غذاهاى اصلى مى توانيد آلبالو را بخوريد زيرا خيلى زود هضم مى شود يك مرتبه مقدار زيادى آلبالو نخوريد بلكه به مقدار كم بخوريد و در موقع خوردن هم خوب آن را بجويد.
آلبالو براى چه اشخاصى خوب نيست
كسانى كه ورم روده دارند چون آلبالو ترش و سلولز دارد دير هضم مى شود.
كسانى كه از معده يا روده ها عليل هستند مى توانند آلبالوى پخته را به صورت كمپوت يا مربا مصرف نمايند البته در اين موارد آلبالو چون پخته مى شود قسمتى از مواد حياتى خصوصا ويتامين هاى خود را از دست مى دهد ولى به آسانى هضم مى شود. با وجود اين بعضى از كسانى كه از جهت معده و يا روده ها عليل هستند مى توانند هضم آلبالو را تحمل كنند به شرطى كه صبح ناشتا به مقدار كم آن هم كاملا رسيده باشد مصرف نمايند.
كسانى كه ديابت دارند مى توانند به حد اعتدال آلبالو بخورند زيرا قند آلبالو از نوع لولوز است و اين قند را بيماران ديابتيك مى توانند جذب كنند.
اشخاصى كه چاق هستند نبايد آلبالو را به عنوان دسر يا غذاى اضافى علاوه بر غذاهاى مخصوص رژيم خود مصرف نمايند ولى به عنوان يك غذاى اصلى مى توانند آلبالو مصرف نمايند زيرا آلبالو داراى كالرى كمى است و شيپور اشتهاى كاذب را خفه مى كند!
چه كسانى بايد آلبالو بخورند؟
كسانى كه بيمارى كليه دارند، اشخاصى كه رماتيسم دارند اگر آلبالو بخورند از بروز نقرس در آنها جلوگيرى خواهد شد.
كسانى كه بيمارى قلبى دارند چون آلبالو ادرارآور است پوتاسيوم آن از باقيمانده نمك در عروق جلوگيرى مى كند و به صورت ادرار آن را خارج مى كند و در نتيجه به قلب كمك مى كند.
خانمهايى كه مى خواهند داراى رنگ درخشانى شوند و زيبايى چهره آنها مورد توجه قرار گيرد براى صاف شدن خون خود بايد آلبالو بخورند.
مصارف ديگر آلبالو
جوشانده دم آلبالو بى اندازه ادرارآور است و كسانى كه به حبس البول يا اختلال كليه و يا مثانه مبتلا هستند بايد آن را مصرف نمايند. براى تهيه اين جوشانده بايد سى گرم دم آلبالو را كه خشك كرده ايد در يك ليتر آب ده دقيقه بجوشانيد و بعد آن را مصرف كنيد. در طب جديد هم جوشانده دم آلبالو در مواردى كه بخواهند خروج ادرار را زيادتر كنند مصرف مى شود.
مغز هسته آلبالو را مى كوبند و از آن روغن مايعى مى گيرند كه قرنها است با موفقيت رماتيسم را شفا مى بخشد.

بادام
ميوه اى كه سرشار از ويتامين ، قند، كلسيم و مواد چربى است .
بادام ، ميوه درخت بادام است و همه ما كم و بيش با آن آشنا هستيم زيرا درخت بادام از درختانى است كه زود به شكوفه مى نشيند و هنگامى كه شكوفه هاى آن باز مى شود منظره قشنگى دارد و چترى رنگين و زيبا از گل بر درخت مى پوشاند.
بادام با اين كه حجم كمى دارد ولى مواد غذايى آن كامل است و بعلاوه وقتى ما آن را مى خوريم به ذائقه ما خوش مى آيد و ميل مى كنيم بيشتر و بيشتر بخوريم ولى بايد بدانيم كه اين ميوه مغذى وقتى زياد خورده شود هضم آن سنگين مى شود و موجب ناراحتى معده و دستگاه هاضمه را فراهم مى آورد.
در تمام زمانها، بادام ميوه اى مطبوع بوده است كه هم به عنوان غذا و هم به عنوان دوا از آن استفاده مى كردند. ابوعلى سينا و زكرياى رازى پزشكان دانشمند ايرانى براى نرم كردن سينه ، آرام كردن سوزش ادرار، تقويت معده و ريه و پاك كردن روده ها مصرف آن را تجويز مى كرده اند. زكرياى رازى عقيده دارد كه بادام هوش را زياد كرده و تن را چاق مى كند.
دانشمندان و پزشكان عصر حاضر هم براى بادام خواص زيادى قايل هستند آنها عقيده دارند كه بادام سرشار از ويتامين هاى ((آ)) و ((ب )) قند، املاح ، چربى ، روغن مايع ، مواد سفيده اى است و داراى يك ماده تخميرى دياستازيك به نام ((امولسين )) است .
بادام ، داراى مقدارى آهك و همچنين مقدار قابل توجهى فسفر است كه اين دو ماده معدنى اثر كاملى بر مغز و سيستم عصبى دارند. اگر بادام سبز داراى 88 درصد آب است وقتى كاملا برسد و خشك شود بيش از 40/4 درصد آب ندارد ولى در عوض مواد چربى آن زياد مى شود. چنانكه بادام تازه و تر داراى 19/2 درصد چربى ولى بادام خشك داراى 20/54 درصد مواد چربى است و همچنين مواد ازت دار آن از 67/5 درصد به 10/18 درصد افزايش مى يابد.
پس بادام رسيده و خشك بى اندازه مقوى است و براى كسانى كه دچار كمبود كلسيم شده اند غذايى عالى است . به همين جهت به خانمهاى آبستن مصرف آن توصيه مى شود زيرا بادام به همان اندازه كه براى زنان باردار مفيد است به همان اندازه براى جنين فايده دارد.
مقدار مصرف بادام بايد حداقل در هر روز 6 عدد و حداكثر بيست عدد باشد و بايد خوب و به آهستگى جويد و در دهان نرم كرد و با آب دهان مخلوط نمود و بعد فرو داد. بادام را به تنهايى و يا با انجير و يا عسل مى توان خورد. از بادام شيرين ، روغن مايع شيرينى استخراج مى كنند كه حكم مسهل را دارد. مقدار مصرف آن براى اشخاص بزرگ سال شصت گرم و براى بچه ها پانزده تا ده گرم است كه بايد صبح ناشتا خورد.
روغن بادام را وقتى برونشها تحريك شده اند مصرف مى كنند، دكتر ((برتوله ))نقل مى كند كه ديوسكوريد روغن بادام را براى آسان كردن خروج سنگ مثانه تجويز مى كرد. استعمال خارجى روغن بادام تقريبا به همان اندازه مصرف داخلى آن است چنانكه اگر بخواهند امعا را تقويت كنند بايد پايين شكم را با روغن بادام صبح و شب مالش دهند.
خيلى اشخاص نمى دانند كه اگر زخم اگزما را با روغن بادام شيرين چرب كنند در بهبود آن تسريع خواهد شد.
روغن مايع بادام شيرين براى آرام كردن درد گوش خيلى مفيد است نيم قاشق قهوه خورى كوچك روغن بادام را شب موقع خواب در گوش ‍ بچكانيد و بخوابيد به اين ترتيب خيلى زود درد گوش شما آرام مى شود. چنانچه روغن بادام شيرين را به اندازه مساوى با كره و كاكائو مخلوط سازيد و گرم كنيد تا خوب با هم مخلوط شوند پمادى به دست خواهيد آورد كه براى دستهاى ترك خورده خيلى مفيد و موثر است و مخصوصا در زمستانها دستها را نرم نگه مى دارد.
مخلوط تخم مرغ زده با روغن بادام شيرين داروى آرام بخش براى دردهاى بواسير است كه بايد آن را روى موضع ماليد.
شير بادام .
شير بادام را براى درمان تشنج ، عفونت معده ، روده ها و مجارى ادرار مصرف مى كنند. مصرف شير بادام براى معالجه تپش قلب ، سرفه هاى پى در پى نيز فايده دارد و مصرف مى شود.
براى تهيه شير بادام بايد پنجاه گرم بادام را در آب نيم گرم خيس كنيد و سپس پوست بكنيد و بعد آن را با كمى آب سرد بكوبيد تا خميرى به دست آيد. بعد آن خمير را در بقيه يك ليتر آب حل كنيد و پنجاه گرم عسل به آن اضافه نماييد و سپس از پارچه نازكى آن را بگذرانيد تا صاف شود و مصرف كنيد:
خمير بادام تلخ به جاى صابون در شستشوى زخم اگزما مصرف مى شود. شستشو با اين خمير جوشهاى قرمز پوست را از بين مى برد و همچنين اگر زير بغل و يا پاها را كه اغلب عرق مى كند و بوى بد مى دهد با خمير بادام تلخ بشويند بوى بد آن را برطرف خواهد كرد.

پرتقال
ميوه اى كه براى پير و جوان و خردسالان مفيد و انرژى بخش است .
در دنيا بيش از صد جور پرتقال وجود دارد اصل اين ميوه از چين بوده است و از چين به هند، ايران ، سوريه و مصر رفته است . جنگجويان صليبى پرتقال را به اروپا بردند و كشت آن را در كشورهاى حوزه مديترانه ترويج كردند.
در قديم پرتقال براى اروپاييان ميوه لوكسى بود. بچه ها آن را نمى شناختند. و بزرگترها در موقع عيد نوئل يك پرتقال هديه مى گرفتند. به همين علت است كه در اروپا به پرتقال ميوه نوئل هم مى گويند.
ولى اكنون پرتقال ميوه اى است كه در دسترس همه قرار گرفته و مخصوصا در زمستان كه ميوه هاى ديگر ناياب مى شود اين ميوه به حد وفور وجود دارد و براى علاقه مندان آن به منزله نعمت بزرگى است .
پرتقال چه خواصى دارد؟
پرتقال ميوه ممتازى است كه سرشار از ويتامينها، مخصوصا ويتامين ((ث )) مى باشد. پرتقال داراى املاح معدنى فسفر و آهن و مخصوصا كلسيم است .
يك پرتقال به وزن متوسط معمولى داراى 65 ميلى گرم كلسيم است . به علت طعم ترشى كه دارد كه بعضيها اين ميوه مفيد را متهم كرده اند كه املاح بدن را كم مى كند. حال آن كه خود اين ميوه سرشار از املاح معدنى است و كمبود املاح را در بدن جبران و ترميم مى كند.
آب پرتقال مثل آب ديگر ميوه ها داراى خاصيت قليايى كننده خون است و به بدن كمك مى كند تا افزايش ترشى خون برطرف شود، اسيد خون در صورتى افزايش مى يابد كه غذاى ما داراى مقدار زيادى گوشت و مواد چربى باشد به همين جهت است كه دكتر ((گيلورد هاوزر)) غذاشناس ‍ نامى توصيه مى كند كسانى كه زياد گوشت مى خورند بايد در مقابل سبزى و ميوه هم بخورند تا خون آنها معتدل شود.
از ويتامينهاى ديگرى كه در پرتقال است و تقريبا از هر صد گرم پرتقال پنجاه ميلى گرم آن اين ويتامين هاست ويتامين ((ب 1)) و ((ب 2)) مى باشد كه به صورت رگه هايى در پرتقال وجود دارد.
آب پرتقال تازه نوشابه نشاط آورى است كه ضد عفونى كننده است و كالرى آن خيلى كم است . بطورى كه يك ليوان بزرگ آب پرتقال فقط پنجاه كالرى حرارت توليد مى كند.
شايد بعضى از اشخاص كه روده عليلى دارند نتوانند پرتقال تازه را تحمل كنند. اين اشخاص بايد آب پرتقال را با كمى آب خالص و يك قاشق عسل مخلوط كنند و بنوشند.
روغن هاى مايع معطر كه طعم خاصى به پرتقال مى دهد خواص ضد عفونى دارد و عمل اين روغنهاى مايع با عمل ويتامينهاى ((ث )) يكى شده و دستگاه بدن را در مقابل عفونتهاى مختلف حمايت مى كند.
چه كسانى بايد پرتقال بخورند؟
پرتقال براى همه از پير و جوان و خرد سال مفيد است و براى هر سنى و هر مزاجى مى باشد. آب پرتقال تازه را بدون هيچگونه عوارض ناگوارى مى توان به بيماران و كسانى كه دوره نقاهت را مى گذرانند تجويز كرد مگر اين كه از نظر هضم ناراحتى زيادى داشته باشند. مصرف پرتقال را مخصوصا به بچه هاى خيلى كوچك به ورزشكاران به زنان آبستن ، به مادران شيرده و به اشخاص چاق و تنومند تجويز و توصيه مى كنند.
توصيه به خانمهايى كه به زيبايى خود علاقه دارند.
اگر خانمها هر شب بعد از اينكه آرايش خود را پاك كردند گوشت پرتقال له شده را روى صورت و گردن و شانه ها و دستان خود بگذارند و پس از پانزده يا بيست دقيقه بردارند و به اين وسيله ماسك زيبايى بگيرند پوست نرم و شادابى پيدا خواهند كرد كه هيچ وقت چين نخواهد خورد و اگر چين و چروكى داشته باشد رفته رفته برطرف خواهد شد.
اگر كفش و كيف چرمى داريد كه مى خواهيد براق شود، پوست پرتقال را اول روى آن بماليد و بعد يك دستمال پارچه اى نرم را روى آن بكشيد تا برق اول خود را بدست آورد اگر يك پرتقال را كه دانه هاى ميخك در آن فرو كرده ايد در قفسه لباستان آويزان كنيد لباسهاى شما از خطر بيد زدگى مصون خواهد بود.

پسته
اين خوراكى لذيذ، داراى چه خواصى است و درباره اش چه گفته اند؟
آقاى دكتر ((هانرى لوكلر)) در كتاب خود به نام ((ميوه هاى فرانسه )) مى نويسد: ((نام پسته يا ((پيستاس )) از شهر ((پستياك )) يكى از شهرهاى سوريه گرفته شده است كه سالها پيش از اين درخت آن بطور وحشى در آنجا مى روييده است و از آنجا به تمام كشورهاى عالم پراكنده شده و كشت آن در همه جا تعميم يافته است .
كشورهاى حوزه مديترانه زودتر از همه كشورها كشت آن را شروع كردند. پسته را مردم قديم مثل پادزهر مى دانستند و عقيده داشتند كه بهترين ترياق براى نيش حيوانات مسموم است .
ابن سينا پزشك نامور ايرانى به علت رنگ درونى مغز پسته كه شبيه رنگ صفرا است آن را بر ضد عفونتهاى كبدى ، براى جلوگيرى از تهوع و استفراغ و براى تقويت دهانه معده و قوت قلب مفيد مى دانست و مصرف آن را تجويز مى كرد و براى تقويت قواى جنسى موثر مى دانست .
بعد از ابن سينا، در قرون وسطى پزشكان ديگرى نيز اصول او را اقتباس ‍ كردند و به بيان ديگرى در خواص پسته داد سخن دادند چنانكه ((ژوفروا)) پسته را در رديف دواهاى تقويتى براى دوران نقاهت مى دانست و عقيده داشت پسته براى كسانى كه بر اثر سل و يا بيمارى ديگرى لاغر شده اند و يا كسانى كه سرفه مى كنند و يا دچار اختلال كار كليه شده اند، دواى تقويتى كامل و موثرى است . ((پيرپومه )) در كتاب خود كه به سال 1694 منتشر شد مى نويسد:
((پسته يكى از تركيبات دارويى جالينوس است تا با مصرف آن پيرمردان قواى از دست رفته خود را باز يابند.))
در قرن شانزدهم و هفدهم ميلادى از پسته روغن مى گرفتند و روغن پسته را براى نرم كردن سينه و آرام كردن دردهاى كليه و كبد به كار مى بردند و اين روغن را از رو به جاى دردناك مريض مى ماليدند و مالش مى دادند و هم چنين آن را به عنوان خوراكى به بيماران كبدى و كليوى مى خوراندند و عقيده داشتند كه روغن پسته آدم لاغر را چاق مى كند و توليد نطفه را در او افزون مى سازد و سرفه و درد ريه را شفا مى بخشد.
امروز پسته از نظر طبى اين خواص را در نظر پزشكان ندارد ولى از نظر غذايى يكى از هسته هاى مغذى است كه بيشتر به عنوان تنقل از آن استفاده مى كنند.
ماركومو نتالتو پسته را تجزيه كرده و معلوم شده است داراى مواد زير است :
1- آب : 93/7 درصد. 2- مواد چربى : 72/45 درصد. 3- پروتئين : 58/22 درصد. 4- مواد رنگى : 64/17 درصد. 5- خاكستر 14/3 درصد. 6- سلولوز: 99/2 درصد.
گمان نزديك به يقين اين است كه پسته يكى از ميوه هاى ايرانى است كه گهواره اصلى پرورش آن در همين سرزمين ايران بوده است و از اين سرزمين به آسياى صغير و اروپا و كشورهاى ديگرى راه يافته است .
دليل اين ادعا لوحهايى است كه چند سال پيش در اسپانيا كشف شد و در اين لوحها مذكور است كه چهل سال پيش از ميلاد مسيح شاهنشاه ايران براى پادشاه يونان ، بوسيله سفير خود پسته ايران را هديه فرستاد و پادشاه يونان از اين هديه خوشش آمد و از پادشاه ايران بذر پسته و زارع و باغبان آن را خواست و شاهنشاه ايران آن را فرستاد و اين پسته كارى در خاك فعلى تركيه كه آن موقع جزء يونان بود شروع گرديد و از آنجا به كشورهاى ديگر حوزه مديترانه راه يافت .(1)
در اغلب نقاط ايران اشجار و باغهاى پسته است ولى پسته معروف ايران بيشتر در قزوين و دامغان و اردكان يزد و مخصوصا رفسنجان شهرت دارد.
در استان كرمان بعضى از جنگهاى پته و چاتلانقوش هم پيوند پسته شده است .
كليه محصول پسته ايران به تفاوت سنوات از هفت هزار تا پانزده هزار تن مى رسد و با اصول جديد كشاورزى كه در كشور شروع شده است به طور قطع و يقين در ده سال آينده چند برابر خواهد شد.
از سال 1305 كه محصول پسته ايران به آمريكا صادر شد، دولت آمريكا در سال 1308 دكتر وايت هوس را براى مطالعه و بررسى كشت پسته به ايران فرستاد و در آن سال نهال و بذر پسته را براى كشت به آمريكا بردند و در ده سال اخير پسته كارى در ايالت كاليفرنيا توسعه يافته ولى محصول آن مثل ايران نيست و پسته هاى ايرانى در آمريكا ريزتر شده است و باز هم پسته ايرانى مقام جهانى خود را حفظ كرده است چنانكه يكى از صادرات مهم ايران به آمريكا همين پسته است كه اخيرا به طرز جالبى بسته بندى مى شود.
ايرانيان قديمى پسته را قوى ترين مغزيات غذايى مى دانستند و حتى براى آن افسانه هايى داشتند و مى گفتند اگر مردى اولاد پسر بخواهد بايد پسته بخورد.
ايرانيان قديم درباره پسته مى گفتند تمام ميوه هايى كه مغز و هسته دارند از فندق و گردو و تخم هندوانه و خربزه در ابتدا آب لزجى چون سفيده تخم مرغ نطفه آن است كه هر چه هوا گرمتر شود، آن نطفه بزرگ مى گردد و مى بندد و در اواخر مرداد و شهريور سفت و محكم مى شود ولى پسته برعكس تمام اين ميوه هاى مغزدار و هسته اى فقط يك نطفه كوچك سبز رنگى است كه از اول تير كه هوا گرم مى گردد بسته مى شود و شروع به بزرگ شدن مى كند تا اواخر مرداد و شهريور كه محكم مى شود و مى رسد.
تمام ميوه هاى مغزدار و هسته اى سفيد رنگ هستند ولى مغز پسته سبز و به رنگ صفرا است و همان است كه ابن سينا هم آن را به اين رنگ وصف كرده است .
در قديم پسته خام را با قند مى كوبيدند و كمى هل به آن مى زدند و آن را به نام ((قاووت پسته )) به زنانى كه وضع حمل كرده بودند و احتياج به تقويت داشتند و يا كسانى كه از بستر بيمارى برخاسته و دوران نقاهت را مى گذراندند به عنوان غذاى مقوى مى دادند.
پوست سبز پسته را هم خشك مى كردند و براى رفع دل درد و اسهال آن را مى جوشاندند و دم مى كردند و به عنوان دواى دل درد و اسهال مصرف مى كردند. هنوز مصرف آن در آذربايجان معمول است از پوست سبز تازه پسته و يا پسته نبسته مربا و ترشى درست مى كنند.
در حال حاضر بيشتر پسته به عنوان آجيل مصرف مى شود و يا آن را در گز اصفهان مصرف مى كنند.
پسته خام مصارف آشپزى دارد و بيشتر كوبيده آن را به عنوان تزيين روى غذا مى ريزند.
پسته را نبايد در جاى مرطوب و يا خيلى گرم گذاشت و يا مدتى طولانى نگه داشت زيرا رطوبت و گرماى زياد و مرور زمان روغن آن را خراب مى كند و توليد كرم و پروانه ريزى در آن مى كند و اين مشكلى بود كه ايرانيانى كه به خارج مى رفتند و پسته را به عنوان سوغات و هديه براى دوستان خود مى بردند هميشه از رطوبت و يا گرما كه پسته را خراب مى كرد شكايت داشتند ولى در سالهاى اخير بسته بندى آن كامل شده و پسته را در قوطيهاى فلزى هوا گرفته عرضه كرده اند كه مدتها در هر آب و هوايى محفوظ مى ماند.
پسته و اهميت آن در قواى عقلى و بدنى
پسته خوراكى مطبوعى است كه مورد پسند و توجه همه است اما بسيارند كسانى كه فكر مى كنند پسته باعث غلظت خون مى شود و به كبد صدمه مى زند.
پسته از ميوه هاى خشك محسوب مى شود و مقدار آب آن بيش از 8 درصد نيست .