بخش سوم
ملاكها و معيارها از
ديدگاه پيامبر اعظم(ص)
در اين مجموعة
مختصر برخي مسايل و امور را از ديدگاه رسول اكرم(ص) مورد بررسي اجمالي و
كوتاه قرار مي‌دهيم. ابتدا فهرستي از اين مطلب را كه در چهل شماره تنظيم
شده است در زير مي آوريم و سپس به ذكر حديث آنها در صفحات بعدي مي
پردازيم. كليات آنچه كه در اين كوتاه آمده است، از نهج الفصاحه آمده. با
وجود اين بعد از ذكر هر حديث شريف شمارة حديث منبع آن در پاورقي ذكر شده
است.
1- زيركي
اَلكَيِسُ مَن
د‌انَ نَفسَهُ وَ عَمَلَ لِما بَعدَ المَوتِ وَ‌العاجِزُ مَنِ اتَبَعَ
نَفسَهُ هَو‌اها وَ تَمَني عَلَي اللهِ الأَماني. زيرك كسي است كه بر خود
مسلط باشد و براي آخرت كار كند. و بي دست و پا كسي است كه از هوس پيروي
كند و از خدا آرزوهايي را طلب كند.
2- شادي و اندوه
انَ اللهَ
بِحِكمَتِهِ وَ فَضلِهِ جَعَلَ الرَوحَ وَ‌الفَرَحَ فِي اليَقينِ وَ‌الرِضا
وَ جَعَلَ الهَمَ وَ الحَزَنَ فِي الشَكِ وَ السَخَطِ.
خداوند با حكمت و
فضل خود، آسايش و شادي را در يقين و رضا قرار داده و غم و اندوه را در شك و
غضب نهاده است.
3- آفت‌ها
آفَةُ الشُجاعَةِ
البَغيِ.
آفت شجاعت، سركشي
است.
آفَةُ الحَسَبِ
الأِفتِخار.
آفت شرافت، فخر
فروشي است.
آفَةُ السِماحَةِ
المَنِ.
آفت سماحت، منت
گذاري است.
آفَةُ الجَمالِ
الخِي‌لأ.
آفت زيبايي، خود
پسندي است.
آفَةُ الحَديثِ
الكَذِبِ.
آفت گفتار،
دروغگويي است.
آفَةُ العِلمِ
النِسيانِ.
آفت دانش، فراموشي
است.
آفَةُ الحِلمِ
السِفَه.
آفت بردباري، نفهمي
است.
آفَةُ الجُودِ
السَرَفِ.
آفت بخشش، ول خرجي
است.
آفَةُ الدينِ
الهَوي
آفت دين داري، هوس
راني است.
4- برترين عمل
اَفضَلُ العَمل
اَدومُهُ وَ أن قَلَ
برترين كارها با
دوام‌ترين آن‌هاست، گرچه خيلي كم باشد.
5- بهترين افراد
اَفضَلكُم ايماناً
اَحسَنُكُم اَخ‌لاقاً.
با ايمان‌ترين شما،
خوش اخلاق‌ترين شماست.
6- برترين صدقة
زبان
برترين صدقة زبان،
شفاعتي است كه اسيري را آزاد كند و نگذارد كه خوني بر زمين ريخته شود و
احسان و نيكي را به سوي برادرش بكشاند و بدي را از او بازدارد.
7- برترين مسلمان و
مؤ‌من
اَفضَل المُسلِمين
اسلاماً مَن سَلم المُسلِمُونَ مِن لِسانِه وَ يَده وَ اَفضَل
المُؤ‌منين ايماناً اَحسَنُهُم خُلقاً. مسلمان‌ترين مسلمان كسي است كه
مسلمانان از زبان و دستش آسوده باشند و با ايمان‌ترين مؤ‌منان كسي است كه
از همه خوش اخلاق‌تر باشد.
8- برترين صدقه
أَفضَل الصَدَقَة
أصلاح ذ‌اتِ البَينِ.
برترين صدقه، آشتي
دادن ميان دو نفر است.
9- برترين مردم
اَفضَل الناس مَن
تَواضَعَ عَن رَفعَته وَ زَ‌هِدَ عَن غُنيَتِه وَ أنصَفَ عَن قُوَةٍ وَ
حَلُمَ عَن قُدرَةِ.
بهترين مردم كسي
است كه با وجود بلندي و رفعت خود، فروتن باشد، در عين توانگري زُ‌هد بورزد،
در حال توانايي انصاف داشته باشد و در قدرتمندي شكيبايي به خرج دهد.
10- بهترين ايمان
بهترين ايمان آن
است كه براي خدا دوست داشته باشي و به خاطر او دشمني كني. زبان را به ذكر
او مشغول كني و آنچه را كه براي خودت مي‌خواهي، براي مردم هم بخواهي و
آنچه را كه براي خودت نمي خواهي، براي مردم هم نخواهي، حرف خوب بزني و
يا اصلاً حرف نزني.
11- برترين اعمال
أَفضَلُ الأَ‌عمالِ
ثَ‌لاثَة؛ التَو‌اضُعُ عِندَ الدَولَة، وَ‌العَفوِ عِندَ القُدرَةِ،
وَ‌العَطيَةُ بِغَيرِ المِنَةِ.
بهترين كارها سه
چيز است: فروتني در عين دولتمند بودن، گذشت در وقت توانايي و بخشش بي منت.
12- برترين جهاد
أَفضَل الجِهادَ
أَن يُجاهِدَ الرَجُلَ نَفسَهُ وَ هَو‌اهُ.
برترين مبارزه آن
است كه مردي با خودش و هواي نفسش مبارزه كند.
13- بهترين امت
1- بهترين افراد
امت من تندخوياني هستند كه چون به خشم مي آيند، زود آرام مي‌شوند.
2- بهترين افراد
امت من، دانشمندانند و بهترين دانشمندان، بردبارانند.
14- ايمان كامل
هركه به خاطر خدا
دوستي كند، به خاطر خدا دشمني نمايد، به خاطر خدا ببخشد و به خاطر خدا نبخشد،
ايمان خود را كامل كرده است.
15- گشايش
هر كه زياد از خدا
طلب آمرزش كند، خداوند براي او از هر غمي گشايشي مي‌آورد و از هر تنگنا
روزنه‌اي براي او قرار مي‌دهد و از جايي كه انتظار ندارد، به او روزي مي‌دهد.
16- ديدار خداوند
متعال
مَن أَحَبَ لِقأَ
الله، أَحَبَ اللهُ لِقائَهُ وَ مَن كَرِهَ لِقأَ اللهِ، كَرِهَ اللهُ
لِقائَهُ.
هركه ديدار خدا را
دوست داشته باشد، خدا هم ديدار او را دوست دارد و هركه از ملاقات خدا خوشش
نيايد، خدا هم از ديدن او خوشش نمي آيد.
17- بهشت و جهنم
هر كه مشتاق بهشت
است، در كار خير مي‌شتابد و هر كه از جهنم بدش مي‌آيد از گناهان فرار مي‌كند، و
هركس منتظر مرگ است، از شهوت‌ها چشم مي پوشد و هر كه از دنيا رو مي‌گرداند،
مصيبت‌ها بر او آسان مي‌شود.
18- رزق و روزي
هر كه تنها به
خداوند اميد ببندد، خداوند همه چيزش را فراهم مي‌كند و از جايي روزي او را
مي‌رساندكه آن را به حساب نمي آورد و هركس فقط به دنيا اميد بندد، خداوند
او را به دنيا وا مي‌گذارد.
19- ارزش انسان نزد
خداوند
مَن أَر‌ادَ أَن
يَعلَمَ ما لَهُ عِندَ‌الله، فَليَنظُر ما لِلهِ عِندَهُ.
هر كه مي‌خواهد
بداند كه نزد خداوند چه دارد، بايد ببيند كه خداوند نزد او چه دارد.
20- شيريني ايمان
مَن سَرَهُ أَن
يَجِد طَعمَ الأيمانَ، فَليُحِبَ المَرءَ لا يُحِبُهُ اِلا لِلهِ تَعالي.
هركس از اين كه
مزة ايمان را در دل خود بيابد، خوشحال مي‌شود، كسي را فقط به خاطر خدا دوست
داشته باشد.
21- نزول بلا
هر بلايي كه به
كسي مي‌رسد، براي گناهي است كه كرده، و خداوند كريم‌تر و بزرگ‌تر از آن است
كه فرداي قيامت، او را براي چنين گناهي بازخواست كند.
22- ترس از خدا
مَنِ التَقَي
اللهَ وَ قاهُ كُلَ شَيء.
هر كه از خدا بترسد،
خدا او را در برابر همه چيز محفوظ نگه مي‌دارد.
23- خوشبختي
أَلسَعيدُ مَن
سَعِدَ في بَطنِ اُمَهِ وَ الشَقِيُ مَن شَقِيَ في بَطنِ أُمَهِ.
خوشبخت كسي است
كه در شكم مادرش خوشبخت شده و بدبخت كسي است كه در شكم مادرش بدبخت
شده است.
24- ترساندن مؤ‌من
هر كه مؤ‌مني را
بترساند، خداوند روز قيامت به او امان نمي دهد و هر كه از مؤ‌مني بدگويي
كند، خداوند در روز قيامت او را خوار و ذليل مي‌كند.
25- برترين صدقه
أَفضَلُ
الصَدَقَةٍ عَلي ذ‌ي الرَحمِ الكاشِح.
برترين صدقه‌ها آن
است كه آن را به فاميلي بدهد كه با تو ناسازگار است.
26- بهترين چيز در
دين
خَيرُ دينُكُم
أَيسَرُهُ.
بهترين چيز در دين
شما آن است كه آسان‌تر است.
27- ملعون
مَلعُونٌ مَن ضارَ
مُؤمِناً أَو مَكَرَ بِهِ.
هر كه به مؤ‌مني
ضرر بزند و يا او را فريب بدهد، ملعون است.
28- حلال و حرام
حلال همان است كه
خداوند در كتابش حلال كرده است. حرام آن است كه خداوند در كتابش حرام
كرده و هرچه را نگفته است، مي‌توان‌از آن گذشت.
در حديثي ديگر آمده
حرام و حلال خداوند روشن است، پس آنچه را كه شبهه دارد رها كن و آنچه را
كه واضح است بگير.
29- نيرومندترين و
بردبارترين
أَشَدُكُم مَن
مَلَكَ نَفسَهُ عِندَ الغَضَبِ وَ أَحلَمُكُم مَن عَفا عِندَ المَقدُرَةِ.
نيرومندترين شما
كسي است كه وقتي عصباني مي‌شود، خودش را كنترل كند و بردبارترين شما كسي
است كه علي رغم توانايي، گذشت داشته باشد.
30- شرافت و عزت
مؤ‌من
شَرَفُ المُؤمِنِ
قِيامُهُ بِاللَيلِ وَ عِزُهُ استِغناهُ عَنِ الناسِ.
شرافت مؤ‌من، نماز
شب اوست و عزتش اين است كه از مردم بي نياز باشد.
31- محبوب و منفور
خدا
خداوند دو صفت را
دوست مي‌دارد و از دو صفت بدش مي‌آيد. دو صفتي كه دوست دارد بخشش است و
بخشايش و دوصفتي كه از آنها بدش مي‌آيد، بد خُلقي و بخل است. و همين كه
خداوند براي بندة خود خير خواهي كند، او را به آوردن نيازهاي مردم مي
گمارد.
32- ارج اعمال
أَنَمَا الأَ‌عمالُ
بِالنِياتِ وَ الخَو‌اتيمِ.
ارج و ارزش اعمال
به نيت‌ها و پايان آن‌هاست.
33- خير دنيا و آخرت
چهار چيز است كه
هركس آنها را دارد از خير دنيا و آخرت بهره‌مند است؛ زباني كه خدا را ياد كند،
قبلي كه سپاس خدا بگويد، بدني كه در بلا شكيبايي ورزد و زني كه به ناموس
و مالش خيانت نكند.
34- بهترين رزق
خَيرُ الرِزقِ ما
كانَ يَوماً لِيَومِ كَفافاً.
بهترين روزي آن
است كه براي هر روز، به قدر نياز همان روز باشد.
35- بهترين دوستان
بهترين دوستان شما
كسي است كه اگر خدا را ياد كني، كمكت كند و اگر خدا را فراموش كني، به يادت
بياورد.
36- تأمين نيازها
أُطلُبُوا
الحَو‌ائِجَ بِعِزَةِ الأَنفُسِ فَأِنَ الأُمُورَ تَجري بِالمَقاديرِ.
نيازهاي خود را با
عزت نفس بجوييد، زيرا هر كاري تقديري دارد كه بر آن تقدير مي‌رود.
37- عابدترين،
پرهيزگارترين و بي‌نيازترين
واجبات خداوند را
بجاي بياور تا عابدترين مردم باشي، از محرماتش دوري كن، تا پرهيزگارترين
مردم باشي و به قسمت الهي راضي شو تا بي‌نيازترين باشي.
38- شفاعت
مرا مخير كردند كه
يا شفاعت را برگزينم و يا نيمي از امتم به بهشت بروند، و من شفاعت را
برگزيدم، زيرا دامنة گسترده‌تري دارد و بيشتر كفايت مي‌كند آيا فكر مي كنيد كه
شفاعت براي مؤ‌منان پرهيزگار است؟! نه، شفاعت براي گناه‌كاران آلودة در
معرضِ خطر است.
39- بدترين مردم
شَرُ الناسِ مَن
باعَ آخِرَتَهُ بِدُنياهُ وَ شَرٌ مِنهُ مَن باعَ آخِرَتَهُ بِدُنيا
غَيرُهُ.
بدترين مردم كسي
است كه آخرت خود را به دنيايش بفروشد و بدتر از آن كسي است كه آخرت خود
را به دنياي ديگران بفروشد.
40- بخل و ناتواني
أنَ أَبخَلَ
الناسِ مَن بَخِلَ بِالسَلامِ وَ أَ‌عجَزَ الناسِ مَن عَجَزَ عَنِ
الدُ‌عأِ.
بخيل‌ترين مردم
كسي است كه در سلام كردن بخل بورزد و ناتوان‌ترين مردم كسي است كه
نتواند دعا كند.
