در نـجـف اشـرف شخصى به نام قاسم بود كه به فسق و فجور شهرت داشت . وى با تمام اين اوصاف ، ارادت و محبت خاصى نسبت به مرحوم قاضى داشت . او همواره در كـمـيـن مرحوم قاضى مى نشست تا وقتى آقا آمد، به وى سلام كند، مرحوم قاضى هم همواره قـاسـم را مـشـتـاقـانـه نـصـيـحـت مـى كـرد و بـه وى مـى فـرمـود كـه حـتما نماز بخواند و اعـمـال شرعى را به جا آورد؛ ولى متاسفانه قاسم به اين حرفها عنايت نشان نمى داد؛ اما از درون بـه مـرحـوم قـاضـى مـحـبـت احـسـاس مـى كـرد. چـنـديـن سـال بـديـن مـنـوال گـذشـت و چـون مـرحـوم قـاضـى مـشـاهـده نـمـود كـه در قـاسـم زمـيـنـه تحول وجود دارد، به وى فرمود: قاسم ! تو اين همه نسبت به من ابراز محبت مى كنى ؛ مـردانه به من قول بده كه به يك دستور من عمل كنى ! مرحوم قاضى وقتى از قاسم قـول گرفت ، به وى فرمود: امشب حتما براى خواندن نماز شب بيدار شو. قاسم بـه وى گفت : سيدى ! اولا من معمولا تا ديروقت در قهوه خانه به سر مى برم و ديگر نـمـى تـوانـم نـيـمـه هـاى شـب بـلنـد شـوم . ثانيا من اصلا نماز نمى خوانم و شما به من سفارش نماز شب مى كنيد! مرحوم قاضى به وى فرمود: نگران نباش ، هر ساعتى كه نيت بكنى ، تو را از خواب بيدار خواهم كرد. اين فرمايش مرحوم قاضى حاكى از اين نيست كه نيمه هاى شب بيايم در خانه ، بلكه تصرف ولايى در كار است . قاسم در همان ساعت مـعـهـود بـا حـالتـى عـجـيـب از خـواب بـيـدار مـى شود و به قصد وضو گرفتن به حياط مـنـزل مـى رود؛ امـا بـه مـحـض ايـنـكـه چـشـم قـاسـم بـه آب مـى افـتـد، انـقـلاب و تـحـول عـجـيبى در سايه تصرفات مرحوم قاضى در وجود قاسم به وجود مى آيد و همين قاسم كه به فسق و فجور مشهور بود، از اوتاد و زهاد نجف مى گردد و كار به جايى مى رسد كه مردم باقيمانده چاى وى را به عنوان تبرك و شفا مى خوردند.⁽⁸⁷⁾
جـنـاب حـجـت الاسـلام والمـسـلمين قوچانى ، فرزند مرحوم آيت الله حاج شيخ عباس قوچانى (وصـى مـرحـوم قـاضـى ) در مـورد آن عـارف فـرزانـه از پـدر خـويـش چـنـيـن نقل مى فرمايند:
خاطره ديگرى كه درباره قدرت روحى مرحوم قاضى از ايشان (مرحوم آيت الله قوچانى ) بـه يـاد دارم ايـن اسـت كه مى فرمودند بين ايران و عراق مسائلى پيش آمده بود و ارتباط بـيـن دو كشور قطع شده بود و پولى كه از طرف پدر ايشان به نجف مى رسيد، مدت دو سال گذشته و يك فلس هم از ايران نيامد. آن موقع شهريه اى هم به طلاب داده نمى شد و تـنـها سه عدد نان در روز توسط مرحوم آيت الله العظمى سيد ابوالحسن اصفهانى به طلاب داده مى شد. كسبه نجف معمولا به مردم و بويژه طلاب به طور نسيه جنس ‍ مى دادند و حـتـى بـه مدت چند سال هم مطالبه نمى كردند و از اين بابت حق بزرگى بر حوزه نجف دارنـد. مـرحـوم والد مـا هـم هـر دو سالى يك بار مسافرتى به ايران مى كردند و يكى از زمـينهاى خود را فروخته و بابت بدهكارى خود مى پرداختند (و مى فرمودند:) در اين دو سـال ، خـوراك مـا در شـبـانـه روز سـه عـدد نان و سكنجبين بود و يك بار هم به خاطرمان خطور نكرد كه اين چه زندگى اى است . اين همه نه به خاطر قدرت روحى ما بود؛ بلكه حكايت از قدرت روحى مرحوم قاضى مى كرد كه چنان ما را تحت تاءثير قرار داده بود كه به اين گونه مسائل فكر نمى كرديم .⁽⁸⁸⁾
از نـكـات بـسـيـار مـهمى كه يك مربى موفق بايد رعايت نمايد، توجه به استعداد سالك طـريـق خـدا و مـيـزان فـراگـيرى وى و ظرفيتهاى روحى اوست . روش پيامبران الهى عليه السـلام هـمـواره اين بود كه هر سخنى را به هر كسى نمى گفتند و هر حكمتى را در اختيار هـر شخصى قرار نمى دادند؛ چرا كه حكمت ، همچون گوهرى تابناك كه گيرنده آن بايد ارزش آن را درك كند و در فهم آن موفق و نسبت به حفظش كوشا بوده ، آن را درست به كار بـنـدد. چـه بـسـا كـلام آمـوزنـده اى كـه راه گـشـاى جـويـنـدگـان اسـت ، ولى بـه دليـل نـاتـوانـى سـالك و رهـرو از فـهـم دقـيـق آن ، مـوجـب گمراهى او خواهد شد. به همين دليـل رسـول گـرامـى اسـلام صـلى الله عـليـه و آله فـرمودند: انا معاشر الانبياء نكلم الناس على قدر عقولهم ؛ ما پيامبران ، با مردم به اندازه خردشان سخن مى گوييم .⁽⁸⁹⁾
مرحوم آيت الله قاضى در اين مورد بسيار دقيق بودند و با هر يك از شاگردان خويش بر طـبـق اسـتعداد او رفتار مى نمودند. دستورات اخلاقى و عملى ايشان مناسب با حالات سالك بـود و همين امر نيز موجب مى شد كه همگان به عمق تعاليم ايشان پى نبرند و هر كس به قـدر ظـرفـيـت خـويـش از آن خـرمـن عـلم و دانـش خوشه چيند. يكى از شاگردان آن مرحوم مى گويد:
مـرحـوم آقـا شـبـهـا مـجـلس اخـلاق داشـتـنـد و چراغ روشن نمى كردند و به همان تاريكى ، بعضى از علماى نجف كه اهل باطن بودند به آن مجلس حاضر مى شدند و غالبا صحبت در مـعـرفة النفس بود و تهذيب اخلاق و صحبت عرفان هم مى فرمودند؛ و لكن بيشتر در همان مـعـرفـت ذات انـسان و خودشناسى بود و اگر ناشناسى وارد مى شد، صحبت را تغيير مى دادنـد و در اطـراف زيارت سيدالشهدا عليه السلام صحبت مى فرمودند كه استعداد مختلف است و هر حرفى را به هر كسى نمى شود گفت . قدس الله سره العزيز!⁽⁹⁰⁾
حـجـت الاسلام و المسلمين قوچانى ، فرزند مرحوم آيت الله قوچانى مى فرمايند: ... هر وقت كـسـى خـدمـت ايـشـان (مـرحـوم قاضى ) مى رسيد و درخواستى مى كرد، يك سرى دستورات عـمـومـى داشـتـنـد، يـكـى خـوانـدن نـمـازهـاى نـافـله در شـبـانـه روز، نـمـاز اول وقـت ، سـجـده بـيـن الطـلوعـيـن و اربـعـيـنـيـات كـه اذكـار خـاصـى را در هـر چهل روز توصيه مى كردند و سپس طبق ظرفيت افراد، دستورات متفاوتى مى دادند. هر روز دو جـلسـه صبح و بعد از ظهر داشتند كه جلسه بعد از ظهر افراد خاص مورد نظر ايشان شركت مى كردند. مرحوم والد در هر دو جلسه شركت مى كردند و مى فرمودند:
جـلسـه بـعـد از ظهرها آن قدر قوى بود كه ما مدت 24 ساعت در اختيار ايشان و گويى مسخر ايشان بوديم .⁽⁹¹⁾
و نيز حكايت زير در مورد برخى از دستورات ايشان گوياى همين مطلب است :
يـكـى از شـاگردان مرحوم على آقاى قاضى كه قدرى جوان هم بود، روزى مرحوم قاضى مى بيند كه او روز به روز رنگش زرد و خودش لاغر مى شود. از ايشان مى پرسد: چه كار مى كنى كه اين طور مى شوى ؟ جواب مى دهد: هر شب غير از مقررات عادى ، يك قرآن ختم مى كنم و تقريبا خواب ندارم . ايشان مى فرمايد: از امشب فكر كن كه من در مـقـابـلت نـشـسـتـه ام و بـخـوان ! آن شخص فردا آمد و گفت : بيشتر از يك جزء نـتـوانـسـتـم بـخـوانـم . بـعـد از چـنـد روز دسـتـور مـى دهـد كـه خـيـال كـن به امام زمان عليه السلام مى خوانى و يا پيامبر و يا على عليه السلام . فردا آمـد و گـفـت : هـر چـه كـردم نتوانستم بيشتر از يك حزب بخوانم . بعد از چند روز فـرمـود: خـيـال كـن بـه خـدا مـى خـوانـى ! مـى گـويـنـد آن جـوان از اول قـرآن شروع نموده بود و در اياك نعبد و اياك نستعين مانده بود و صبح همان شب از دنيا رفت .⁽⁹²⁾
بـه دليـل رعـايت همين اصل مهم ، يعنى تفاوت استعدادها و عدم فهم نكات عرفانى توسط هـر قـلبـى ، عـرفـا هـمـواره شـاگـردان خـويش را به مخفى نگه داشتن اسرار سفارش مى نـمـودنـد و از بـيـان سـخنانى كه براى همگان قابل فهم نيست ، پرهيز مى كردند. مرحوم حاج سيد هاشم حداد مى فرمايند:
مـرحـوم آقا (آيت الله قاضى ) به من گفتند: سيد هاشم ! سر را فاش مكن كه گرفتار مـى شـوى ! روزى مـى رسد كه از اطراف و اكناف بيايند و عتبه درت را ببوسند. مى فـرمـودنـد: مـن در تـمام مدت عمر، يك بار، آن هم در حقيقت به واسطه محذور و حيا سرى را فاش كردم و تا به حال كه دهها سال است از آن مى گذرد گرفتار آنم .