راز نيايش
(فوايد طبى و درمانى نماز)

گودرز نجفى

- ۳ -

ج - فوايد بهداشتى مضمضه و مسواك :
امام صادق عليه السلام به نقل از پيامبر صل الله عليه و آله فرمود:
هر آينه بايد مبالغه كند تكرار كند هر يك از شما در مضمضه و استنشاق پس به درستى كه مضمضه و استنشاق بخششى است از براى شما و موجبات نفرت و دورى از شيطان است .
نيز از رسول گرامى اسلام صل الله عليه و آله منقول است كه درباره اهميت مسواك زدن فرمود:
اگر بر امت دشوار نبود هر آينه واجب مى كردم بر آنها مسواك كردن را.
نيز به حضرت على عليه السلام فرمود:
يا على با هر وضويى كه براى نماز مى گيرى ، دهان خود را مسواك كن .
و فرمود:
جبرييل آنقدر مرا به مسواك كردن توصيه نمود كه گمان بردم آن از جمله واجبات است .
حضرت امام محمد باقر عليه السلام در اهميت مسواك فرمود:
هر گاه از رختخواب برخاستى به اطراف آسمان ها نظر كن و بگو: سپاس ‍ مخصوص خداوند است و بر تو لازم است كه مسواك كنى ، زيرا مسواك كردن در سحر قبل از وضو از سنت است و سپس وضو بگير.
امام صادق عليه السلام ضمن حديثى مفصل درباره اهميت و فوايد مسواك كردن فرمود:
در مسواك كردن يازده فايده است كه آنها عبارتند از:
1 - مراعات سنت سنت همه پيامبران است
2 - پاكيزه كردن دهان
3 - روشن كننده چشم
4 - خشنودى خدا
5 - سفيدى دندان
6 - پاك كردن حفره هاى دهان
7 - محكمى لثه ها
8 - اشتهاى زياد
9 - زايل كردن بلغم
10 - تقويت حافظه
11 - زياد شدن حسنات .
همچنين در احاديث درباره اوقات مسواك زدن چنين آمده است :
اول پيش از غذا تا ميكروب و آلودگى وارد بدن شخص نشود.
دوم پس از صرف غذا تا چيزى لاى دندان ها باقى نماند كه عواقب سويى را به دنبال داشته باشد.
سوم هنگام خوابيدن .
آنچه از احاديث و روايات درباره مسواك زدن نقل نموديم ، همگى آنها را علم پزشكى به تجربه دريافته و مهر تاييد بر آنها مى زند. به عنوان نمونه اينكه فرموده اند، مسواك نور چشم را تقويت مى نمايد حقيقتى است كه علم پزشكى آن را تاييد مى كند، زيرا اگر دندان مسواك نشود، ريشه دندان و لثه چركى شده ، مخاط حلق و در نتيجه بينى و سينوسهاى چركى ، موجب تارى چشم مى گردد و حتى وجود يك مركز عفونى در دهان به كبد و كليه اثر نموده و از راه خون بر روى چشم نفوذ كرده ، روشنايى چشم را كم ⁽⁷¹⁾
مى كند.
دكتر تومانيانس مى نويسد:
دندانها را بايد مسواك كرد و بيش از هر چيزى رعايت و مواظبت نمود چه آنكه زيبايى انسان و جلوه او از حيث صحبت كردن و حرف زدن و جويدن غذا كه نجويدن آن سوء هضم توليد مى كند، به دندان است . دندآنها كه فاسد و خراب شد به لثه سرايت مى كند، ورم لثه و درد دندان سبب متورم شدن لوزتين و نمور زير فك شده و در نتيجه عمل تنفس و بلع مشكل خواهد گرديد.
لثه هاى دندان كه فاسد شد، ميكروب ها در لثه توليد مرضى مى نمايند كه موسوم به مرض پيوره كه تا بحال علاج قطعى آن ممكن نگرديده است مى باشد. البته ميكروبهاى مرض ممكن است ، به نقاط ديگر بدن هم از قبيل بينى و چشم و مفاصل سرايت كنند، در اين صورت امراض ‍ خطرناكى را براى انسان بر مى انگيزانند. ⁽⁷²⁾
فوايد طبى حركات نماز 
اين مبحث را با سخن دكتر الكسيس كارل آغاز مى كنيم ، آنجا كه درباره فوايد طبى نماز مى گويد:
نتايج نماز و نيايش را با علم نيز مى توان دريافت ، زيرا نماز و نيايش نه تنها به روى حالات عاطفى بلكه روى كيفيات بدنى نيز اثر مى كند و گاهى در چند لحظه يا چند روز بيمارى جسمى را بهبود مى بخشد. اين كشفيات هر چقدر هم كه غير قابل درك باشند، بايستى به واقعيتشان معترف شد. دفتر مشاهدات طبى لورد بيش از 200 مورد درمان فورى و غير قابل ترديد سل ريوى و عفونت كليه و سرطان و امراض بدنى ديگر را ضبط كرده است .
اما حركات نماز، چنانكه امروزه ثابت گرديده ، تكرار قيام و قعود در نماز بهترين وسيله اى است كه سرعت گردش خون را افزايش داده و از اين رو نماز را يكى از عوامل موثر در به كار انداختن جهاز هاضمه دانسته اند كه راه اشتها و ميل به غذا را نيز هموار مى سازد. و جالب اين است كه اوقات نماز و مواقع هضم غذا كاملا مناسب و هماهنگ بوده و چنانكه ملاحظه مى نماييم ، در اين امر حكمت عجيبى به كار برده شده است ...
به اين ترتيب كه وقت نماز صبح پيش از شروع به غذاى صبحانه بوده ، و ظهر قبل از آنكه انسان به نهار بپردازد و عصر يا همان وقت كه هضم غذا آغاز شده ... و به هنگام غروب يا موقعى كه انسان بين دو وعده نهار و شام قرار دارد. و به همين ترتيب موقع عشا كه هضم غذا تازه شروع گرديده است ... طب جديد اين موضوع را ثابت كرده و مدلل ساخته كه نماز بهترين وسيله اى است كه از بالا رفتن فشار خون جلوگيرى كرده و در حفظ تعادل آن اثر بسزايى خواهد داشت . آرى طبق نظريه پزشكان چنانچه در اداى نماز مراقبت و محافظت به عمل آمده و حركات موزون آن به آرامى و طمانينه كه از شرايط صحت آن است ، توام باشد، ثابت و مسلم گرديده كه از بسيارى بيماريهاى ناشى از فشار خون جلوگيرى خواهد كرد... و اين خود اثرى آنى و فورى بر قلب گذاشته و از ضربان تند و سريع آن مانع خواهد شد.
مجله ريدرز دايچست مى نويسد:
بر اساس تحقيقات معلوم شده است افرادى كه بطور مرتب به عبادتگاه مى روند، در برابر بسيارى از بيماريها نظير: فشار خون ، بيماريهايى قلبى ، سل و سرطانهاى ناحيه گردن مصونيت دارند.
دكتر ادوين فردريك پاورز، استاد امراض عصبى در ايالات متحده آمريكا مى گويد:
علم طب در دنياى كنونى از بسيارى از رموز و اسرار بيمارى ها به طرز معجزه آسايى پرده برداشته است . با اين وصف هنوز هم هزاران بيمارى و مرض باقى است كه بزرگترين اطباء هوشمند و نوابغ پزشكى كمترين بارقه اميدى به كشف و معالجه آنها به دست نياورده اند. اما بررسى و دقت در مطالعات اين اطباء و نوابغ اين نكته را روشن مى سازد كه اغلب آنها اين نظريه را تاييد نموده و اعتقاد پيدا كرده اند كه در ميان معجزات فراوانى كه براى نماز شمرده اند، يكى اعاده صحت و تندرستى روحى و شفاى كليه بيماريهايى است كه مداوا شده و كليه روشهاى پزشكى در برابر آنها عاجز مانده است . ⁽⁷³⁾
يك جراح مصرى اخيرا با يك سرى تحقيقات گسترده اعلام داشت :
نماز بهترين درمان براى بيماران مبتلا به جابجايى غضروفهاى ستون فقرات است .
دكتر الزيات استاد دانشگاه نوادا در آمريكا پس از مطالعه بر روى چهل بيمار گفت :
حركت هاى ناشى از پنج بار نماز در روز مى تواند عمل جراحى ناشى از بيمارى مذكور را در مدت يك هفته بهبود بخشد.
اين پزشك مصرى به بيماران جراحى شده خود توصيه كرده است كه بلافاصله پس از عمل جراحى حركت كرده و به مدت يك هفته روزى پنج بار حركات نماز را به جاى آورند و اين حركات را در هر صورت تا پايان عمر ادامه دهند.
همچنين يك دانشمند آمريكايى در كتابى كه به تازگى بنام بيماريهاى فقرات منتشر ساخته ، گفته هاى اين پزشك مصرى را تاييد كرده و به بيماران خود نيز سفارش كرده است كه روزانه پنج نوبت حركاتى شبيه نماز مسلمانان انجام دهند. ⁽⁷⁴⁾
فايده طبى ركوع و سجود  
چنانچه اشاره شد بزرگترين متخصصان و پزشكان عالى مقام بين المللى بر اين باورند كه حركات نماز خم و راست شدن ملايم در سجود و ركوع مى تواند يكى از راههاى مهم درمان بيمارى ديسكوپاتى يا بيمارى ديسك ناحيه كمر باشد.
ركوع و قيام در نماز در تقويت عضلات پشت و معده اثر بسزايى داشته و آنچه از مواد چربى و پيه كه در جدار معده باقى مانده بطور كلى بر طرف مى سازد... و مهمترين فايده سجود نيز اين است كه هم عضلات ران و ساق پا را تقويت مى نمايد و هم در وصول خون به اعضاء و نواحى بدن كمك كرده ونيروى جدار معده را نيز افزايش مى دهد و فعاليت و حركات امعاء نيز تقويت مى گردد و يكى ديگر از فوايد سجود البته اگر سجده بطور صحيح انجام گيرد اين است كه از بزرگ شدن شكم و ورم معده كه بر اثر فشرده شدن عضلات آن بوده و خود بيمارى بزرگى محسوب مى شود، جلوگيرى خواهد كرد.
دكتر مصطفى حفار متخصص امراض دستگاه هضم و عضو تحقيقات علمى مجلس شوراى ملى لبنان و استاد دانشكده طب فرانسه ، راجع به فوايد ضمنى ركوع و سجود در نماز مى گويد:
ركوع در تقويت عضلات ديواره شكم بسيار مفيد است و به جمع شدن معده كمك مى كند و آن را در كار هضم يارى مى دهد. همچنين روده ها برايشان دفع فضولات هضمى به صورت طبيعى آسان مى شود.
اما سجود باعث رانده شدن هوا از ميان معده به دهان مى شود و دشوارى هاى هضم و انعكاسات قلبى را برطرف مى سازد. پزشكان ، نشستن به صورت سجده در نماز را براى درمان جمع شدن خون در پايين شكم بانوان كه ناشى از پشت درد در زهدان است ، توصيه مى كنند.
دكتر فارس عازورى متخصص بيماريهاى اعصاب و مفصل از دانشگاههاى آمريكا مى گويد:
نماز مسلمانان و ركوع و سجودش عضلات پشت را تقويت و حركات ستون فقرات پشت را نرم مى سازد و امراض عصبى و عضلانى را آرامش ‍ مى بخشد. بخصوص اگر نماز را از سن نوجوانى بپا دارند، نيرو واستحكامى در برابر بيمارى هايى مى يابند كه در نتيجه ضعف عضلات مجاور ستون فقرات عارض مى شود، آنچه باعث اين ضعف مى شود، انواع بيماريهاى عصبى است كه موجب دردهاى شديد و تشنج عضلانى است .
اخيرا بعضى از دانشمندان براى تقويت عضلات تمرين هايى معين كرده اند
كه برخى از آنها شبيه به حركات نماز است .
دكتر دياب و دكتر قرقوز درباره فوايد طبى سجود چنين مى گويند:
پايين آمدن سر به هنگام سجود منجر به احتقان خون در رگهاى خونى مغز مى شود و هنگامى كه سر به صورت ناگهانى به طرف بالا مى رود، فشار داخل رگها كاهش مى يابد و اين حركت در هر ركعت نماز شش بار در خلال ركوع و سجود تكرار مى شود، يعنى 102 بار در شبانه روز و اين در حالى است كه انسان فقط نمازهاى واجب را به جا آورد.
ولى اگر علاوه بر نمازهاى واجب ، نمازهاى مستحب نوافل را نيز به جا آورد، اين رقم به 216 بار در شبانه روز و 6480 بار در ماه بالغ مى شود كه در هر حركتى رگهاى خونى منقبض و منبسط شده و بر نرمى و قدرت جداره و عضلات آن افزوده مى شود.
البته نبايد آرامش روحى و صفاى ذهنى حاصل از نماز را ناديده گرفت . تكرار اين حالات چند بار در روز موجب مى شود مغز به شكل مطلوبتر و بهترى به فعاليت خود ادامه داده و به تفكر به نحو احسن صورت پذيرد.
دو پزشك سابق الذكر در جايى ديگر مى گويند:
درحقيقت نماز هم عبادت است و هم ورزش بدنى و روحى ... و مى توان ادعا كرد كه قرآن در تطبيق ورزش هاى سبك كه امروزه به ورزش هاى سوئدى معروفند، پيشتاز بوده است .
آنچه ورزش نماز را از ساير ورزش ها ممتاز مى نمايد، توزيع مناسب آن در طول شبانه روز است ان الصلوة كانت على المومنين كتابا موقوتا. دانشمندان نيز ثابت كرده اند كه بهترين نوع ورزش ، ورزشى است كه تكرار شود و در طول روز توزيع گردد و خسته كننده نباشد و انجام آن براى هر كس امكان پذير باشد، كه تمام اين ويژگى ها در حركات نماز فراهم است ...
فوايد ورزشى حاصله از نماز را مى توان به شرح زير خلاصه نمود: در هر ركعت . با علم به اينكه ، نمازهاى يوميه 17 ركعت بوده و نوافل نيز به آن اضافه مى گردد.
نشاط بخشيدن به كار قلب و دستگاههاى گردش خون .
بهبود فعاليتهاى مغزى به دليل كمك به تغذيه بهتر آن .
تقويت جداره شريانهاى مغزى و حفظ حالت ارتجاعى آنها كه در نتيجه آن ، در مقابل پاره شدن و خونريزى مقاوم خواهند شد.
آماده كردن بدن براى مقابله با پيشامد حالت هاى ناگهانى كه ممكن است بسيارى از مردم دچار آن شوند؛ مثل سرگيجه و سياهى رفتن چشم و بيهوشى هاى زود گذر.
آرامش روحى و اعتماد به نفس . ⁽⁷⁵⁾
تاثير نماز در تمركز فكر  
توجه به خشوع در نماز وسيله اى است براى پرورش حضور ذهن و تمركز حواس كه در زندگى بسيار حايز اهميت است و مى توان گفت كه بيشتر موفقيتهاى انسان در نتيجه همين تمركز فكر و توجه كامل و حضور ذهن است .
ويليام مورتن مارستن متخصص در روان شناسى مى گويد:
افراد موفق كسانى هستند كه مى توانند در امرى تمام افكار خود را متمركز كنند و تمام دانستنيهاى خود را درباره آن بياورند و به كار بندند. براستى اگر روح و فكر ما بطور كامل در نقطه اى متمركز شود يا براى امرى به كار افتد نيروى شگفت انگيز و فوق العاده اى مى آفريند.
ويليام جيمز كه پدر روانشناسى جديد محسوب مى شود، مى گويد:
فرق بين افراد نابغه با ديگران ، يك موهبت فطرى نيست ؛ بلكه مربوط به توجه كاملى است كه به موضوعات و نتيجه هاى آن مبذول مى دارند و ميزان نبوغ بستگى به ميزان و درجه تمركز افكار شخصى دارد.
در مورد اينكه چگونه مى توان اين نيرو را در خود ايجاد كرد ويليام مولتن در مجله ريدرز دايچست مى نويسد:
اين نيرو تمركز فكر به وسيله تمرين به دست مى آيد و البته تمرين احتياج به شكيبايى و پايدارى دارد. وقتى توانستى افكارت را پى در پى 50 يا 100 بار در موضوعى متمركز كنى لاجرم ساير افكار و خاطره ها جاى خود را به موضوع مورد نظرتان خواهد داد. سرانجام عادت خواهى كرد كه در هر امرى با اراده خود ذهن را متمركز سازى .
از تمام مطالب فوق نتيجه مى گيريم كه نماز بهترين وسيله براى پرورش ‍ تمركز فكر و حواس در انسان است . زيرا نمازگزارى كه مى كوشد با تمام قدرت افكار خود را در يك جا جمع كند تا نمازش با خشوع و حضور قلب باشد، بدون ترديد اين عمل در وى عادت مى شود و مى تواند در هر موردى تمام افكار خود را متمركز سازد و در نتيجه به ترقيات و اكتشافات مهمى نايل گردد.
در تاييد بيشتر اين موضوع ، ويليام مولتن مى گويد:
بهترين راهى كه توجه و التفات را در انسان زياد مى كند اين است كه فكر و جسم هر دو باهم كار كنند.
و مى بينيم كه نماز در اسلام عبارت است از عمل فكر و جسم با هم . زيرا نماز گزار در حالى كه تمام افكار و توجهش به خداست به ركوع و سجود و قيام و قعود مى پردازد.
و بالاخره دكتر كارل مى گويد: به نظر مى رسد كه نيايش ، وضع فكرى آدمى را از سطحى كه به اقتضاى توارث و تعليم و تربيت به دست آورده ، بالاتر مى كشد.⁽⁷⁶⁾
تاثير نماز در طول عمر  
در يك بررسى آمارى محققين دنياى پزشكى در داخل و خارج اعلام كرده اند كه علما و رجال مذهبى و افراد پايبند به قوانين و احكام مذهبى كه شبانه روز چند بار در اوقات معين با خدا ارتباط برقرار داشته و زندگى آنان با ايمان و معنويت آميخته است ، طول عمر بيشترى از ساير افراد بويژه افراد لاابالى و بى بند و بار و كسانى كه پايبند مذهب نيستند، خواهند داشت .
در تاييد فوق دكتر ويليام پارك آمريكايى آمارى بدين مضمون منتشر نموده است :
در تمام دنيا هر دقيقه 62 نفر و هر ساعت 3767 نفر و هر روز 90410 نفر و هر سال 33 ميليون نفر به مرگ طبيعى از دنيا مى روند.. در اروپا از هر هزار نفر فقط يك نفر به صد سالگى و 10 نفر به مرز 80 سالگى مى رسند و در ميان آنهايى كه مى توانند خود را به مرز 80 سالگى برسانند، از هر هزار نفر 43 نفر روحانى ، 40 نفر كشاورز، 29 نفر دانشمند و نويسنده ، 26 نفر استاد و دبير و 24 نفر پزشك مى باشند. ⁽⁷⁷⁾
همچنين دكتر على پريور مى نويسد:
همين چند وقت قبل بود كه روزنامه هاى آمريكايى نوشته بودند، كشيشان و راهبان كمتر از سايرين به بيماريها مبتلا مى شوند و دفاعشان بهتر است . در كشور خودمان نيز آنان كه ايمان بيشترى دارند كمتر بيمارند و آنها كه فقط كوشش خود را در كارها دخيل مى دانند و خدايى را باور ندارند، اغلب ام الامراضند و عمرى را به تلخكامى و بيمارى به سر مى برند. ⁽⁷⁸⁾
در برخى از مناطق كشور شوروى سابق از هر 100 نفر 10 نفر وارد دومين قرن زندگى خود مى شوند، اين در حالى است كه در مناطق مسلمان نشين شوروى كه پايبند به اصول و اعتقادات دينى ومذهبى هستند، از هر 100 نفر 84 نفر وارد دومين قرن زندگى خود مى شوند كه اين خود حاكى از تاثير عميق ايمان و عبادات و عمل به دستورات مذهبى در طول عمر افراد روحانى و مذهبى است . ⁽⁷⁹⁾ در ايران هم اكنون جمع كثيرى از مجتهدين و مراجعه تقليد هشتاد به بالا هستند و از مراجع كسانى بوده اند كه حتى نود سال به بالا هم عمر كرده اند كه از آن ميان مى توان به علما و مراجع زير اشاره نمود: آيت الله بروجردى بيش از 90 سال عمر كرد. آيت الله مرعشى نجفى در سن 100 سالگى فوت نمود. آيت الله اراكى بيش از 100 سال عمر كرد. آيت الله سيد على تفرشى 95 سال عمر كرد. آيت الله محسنى ملايرى 92 سال عمر كرد و بسيارى از آيات عظام . ⁽⁸⁰⁾
از صنف روحانى كه بگذريم ، افراد مذهبى و متدين كه دائما با آداب و سنن اسلامى سر و كار داشته و نماز را سر لوحه دستورات دينى خود قرار داده اند، بيشتر از ديگر مردم روى زمين عمر مى كنند. و باز در ايران خودمان كسانى چون : جواد بافرانى پيرمرد 124 ساله نايينى و بمانعلى جوانمردى پيرمرد 125 ساله شيرازى و كمر احمدى پيرمرد 135 ساله ايلامى در پاسخ خبرنگاران جرايد، سحر خيزى اقامه نماز صبح ، عمل نمودن به احكام شريعت اسلامى بويژه نمازهاى پنجگانه و مانوس بودن با قرآن در طول زندگى را از عوامل موثر در طول عمر خود دانسته اند. ⁽⁸¹⁾
دكتر الكسيس كارل در رابطه با سحر خيزى بويژه نيايش صبحگاهى مى نويسد:
ناپاكى اخلاقى نيز همچون كثافت بدنى مذموم است ، پيش از شروع يك روز نو هر كس بايد اخلاقش را نيز همانند جسمش شستشو دهد.⁽⁸²⁾
حال خواننده عزيز! براى رسيدن بدين هدف ، چه عملى بهتر از اقامه نماز است . آن هم نماز صبحگاهى و بيدار بودن بعد از آن .