عدالت در امام جماعت  
از شرايط امام جماعت ، عادل بودن است .
عدالت را در كتب فقهى تعريف كرده اند. فقهاى گرانقدر، از جمله حضرت امام خمينى (قدس سرّه ) مى فرمايند:
عدالت ، يك حالت درونى است كه انسان را از ارتكاب گناهان كبيره ، و تكرار و اصرار نسبت به گناهان صغيره باز دارد.⁽⁵¹⁸⁾
پاكى ، تقوا، دورى از گناه ، از نشانه هاى عدالت است . بنا به اهميّت اين صفت ، در نظام اسلامى يكى از امتيازات به حساب آمده و در فقه اسلامى و قانون اساسى ، داشتن آن براى مسئولان بلند پايه و مشاغل حسّاس ، شرط است و كارهاى مهّم كشور و امور مردم ، بايد بدست افراد عادل انجام گيرد.
به برخى از اين موارد كه عدالت شرط است ، توجه كنيد:
در مسائل عبادى ، امام جماعت بايد عادل باشد.
در مسائل سياسى عبادى ، مثل نماز جمعه ، خطيب و امام جمعه بايد عادل باشد.
در مسائل سياسى و حقوقى ، (همچون نمايندگى مجلس و تصويب قوانين ) نظر فقهاى عادلى بنام شوراى نگهبان معتبر است .
در مسائل حقوقى ، گرفتن و دادن هر حق به صاحبش ، بايد با گواهى افراد عادل باشد.
در مسائل تربيتى ، اجراى حدود اسلامى و تاءديب ظالم و خلافكار، وقتى است كه افراد عادل ، به خلاف و گناه او شهادت دهند.
در مسائل اقتصادى ، بيت المال بايد دست افراد عادل باشد.
در مسائل اجتماعى وفرهنگى ، پخش ونشر خبرها، بايد دست افراد عادل باشد و به خبر افراد فاسق ، اعتماد نمى توان كرد، مگر پس از تحقيق و تفحّص .
در مسائل نظامى ، فرمانده كلّ قوا، با رهبرى است ، كه عدالت شرط آن است . پس عدالت از اركان مهم در نظام حكومتى اسلام و واگذارى مسئوليت هاى اجتماعى و تنظيم امور زندگى است .
راه شناخت عدالت  
گرچه برخوردارى از عدالت ، و داشتن ملكه ترك گناه ، از امور درونى افراد است ، ولى با علائم و نشانه هايى كه در زندگى و عمل افراد بروز مى كند، مى توان به بود و نبود آن در افراد، پى برد. در روايات ، برخى از اين علائم به چشم مى خورد و بعضى ملاك ها بيان شده كه با وجود آنها، مى توان كسى را عادل شمرد.
از امام صادق عليه السلام پرسيدند: عادل كيست ؟
فرمود: اِذا غَضَّ طَرْفَهُ مِنَ المَحارمِ وَلِسانهُ عَنِ الْمَاءثِمِ و كَفَّهُ عَنِ الْمَظالِم ⁽⁵¹⁹⁾ كسى كه چشمش را از نامحرم ، زبانش را از گناه ، و دستش را از ظلم ، حفظ كند.
پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله نيز در حديثى انسان جوانمرد و عادل را چنين معرّفى مى كند: مَنْ عامَلَ النّاسَ فَلَمْ يَظْلِمْهُمْ وَحَدَّثهُمْ فَلَمْ يَكْذِبْهُم وَ وعَدَهُم فَلَمْ يُخْلِفْهم فَهُوَ مِمَّنْ كَمُلَتْ مُرُوَّتُهُ وَ ظَهَرَتْ عَدالَتُهُ...⁽⁵²⁰⁾ كسى كه با مردم ، در معاملات ، ستم نكند و در سخن ، دروغ نگويد و در وعده هايش ‍ تخلّف نكند، او از كسانى است كه مروّتش كامل و عدالتش آشكار است .
از امام صادق عليه السلام سؤ ال شد: عدالت انسان را از كجا بشناسيم ؟
فرمود: همين كه كسى اهل حيا و عفت باشد و در خوراك و گفتار و شهوت ، خود را به گناه نيالايد، و از گناهان بزرگى مثل زنا، ربا، شراب ، فرار از جنگ ،... (كه مورد تهديد قرآن است ) بپرهيزد، و جز در مواردى كه عذر دارد، از شركت در جماعت مسلمين دورى نكند، چنين انسانى عادل است و تفتيش از عيوب او و غيبت او بر مردم حرام است ...⁽⁵²¹⁾
در روايات ديگرى مى خوانيم : به آن كس كه نمازهاى پنجگانه را به جماعت بخواند، خوشبين باشيد و گواهى او را بپذيريد.⁽⁵²²⁾
شايد آنچه را كه فقهاء، به عنوان حُسن ظاهرى در عدالت بيان مى كنند، همين باشد كه با حضورش در مراسم و جماعت مسلمين و نبودنش ‍ در مراكز فساد و گناه ، مايه اعتماد مردم شود و او را از اين طريق ، انسانِ عادل و درست كارى بشناسند.
امام باقر عليه السلام در مورد عدالت زنان مى فرمايد:
همين كه اهل حجاب و از خانواده هاى محترم بود و از شوهر خويش ‍ اطاعت مى كرد و از كارهاى ناپسند و جلوه گرى هاى ناروا پرهيز داشت ، عادل است .⁽⁵²³⁾
در بعضى روايات ، فاسق را كسانى مى داند كه به خاطر گناهان زشتِ علنى ، در جامعه شلاّق خورده ، يا ميان مردم مشهور به خلاف و بدكارى يا مورد سوء ظن باشند.⁽⁵²⁴⁾ البته معناى عدالت در يك نفر، آن نيست كه در طول عمر، مرتكب گناهى نشده باشد، چرا كه اين ويژگى ، تنها در انبياء و اولياء معصوم است ، ولى همين كه ما در ظاهر، از او گناه بزرگى نديده باشيم ، كافى است .
اين نيز ناگفته نماند كه : اگر كسى خود را عادل نمى داند، و حتّى به مردم بگويد كه من عادل نيستم ، امّا مردم او را عادل و با تقوا بشناسند، مى تواند امام جماعت شود و مردم نيز مى توانند به او اقتدا كنند و اگر مردم ، مايل به اقتدا باشند، نبايد سرپيچى كند.⁽⁵²⁵⁾ و حتّى اگر پس از نماز جماعت ، معلوم شود كه امام جماعت ، عادل نبوده ، نمازهايى را كه پشت سر او خوانده اند صحيح است و اعاده لازم نيست .⁽⁵²⁶⁾
چرا بعضى به جماعت نمى روند؟ 
با همه پاداشها و آثارى كه براى نماز جماعت وجود دارد، برخى از اين فيض بزرگ محرومند و با تاءسف ، شاهديم كه بسيارى ، به آن بى اعتنا و كم رغبت اند و حتى در همسايگى مسجد به سر مى برند، ولى در جماعت مسلمين حاضر نمى شوند و مسجدها، گاهى به صورت ناراحت كننده و دردآورى خلوت است .
علّت شركت نكردن افراد در نمازهاى جماعت ، گوناگون است . بعضى واقعاً عذر دارند و دليلشان پذيرفتنى است ، ولى در بسيارى موارد، بهانه هايى پوچ ، بيشتر نيست . مرورى به اينگونه دلايل و بهانه ها مى كنيم :
بعضى ، از پاداشهاى نماز جماعت ، غافلند.
برخى ، از بدرفتارى برخى نمازگزاران در مسجد، به نماز جماعت بى رغبت مى شوند.
بعضى ، تنها بد اخلاقى امام جماعت را، بهانه عدم شركت خود قرار مى دهند و آنرا منافى با عدالت او به حساب مى آورند.
بعضى ، بخاطر همفكر نبودن امام جماعت ، با ديدگاههاى سياسى آنان نسبت به موضوعات و اشخاص و... از شركت در جماعت ، دورى مى كنند.
بعضى ، بخاطر مشغوليت هاى اقتصادى واجتماعى وگرفتاريهاى روزمرّه ، از پاداشهاى عظيم نماز جماعت محروم مى شوند.
بعضى ، از برخورد سرد افراد مسجد، دلسرد شده وديگر نمى روند.
بعضى ، عيب هاى بستگان و نزديكان امام جماعت را به حساب او مى گذارند و او را قبول ندارند.
بعضى ، شركت خود در نماز جماعتى را، مايه تقويت و بزرگ شدن پيشنماز در جامعه مى دانند و از آن پرهيز دارند، بى آنكه دليلى روشن بر بى عدالتى امام جماعت داشته باشند.
بعضى ، از روى غرور، حاضر نيستند در نماز جماعت يك امام جوان يا فقير زاده ، امّا پاك و متعهد و لايق ، شركت كنند.
برخى ، تن پرور و تنبل اند و در عبادات ، بى حوصله و كسل اند و نماز جماعت را، بجاى آنكه كار بدانند، بارمى دانند و به سختى حاضرند دست از كارهاى ديگر بكشند و به جمع مسلمانان در نماز بپيوندند.
بعضى نيز، از طول كشيدن نماز جماعت ، از مسجد مى گريزند.
بعضى نيز، از متولّى يا دست اندركاران مسجد، خوششان نمى آيد، از اين رو به نماز جماعت نمى آيند.
اينها گوشه اى از علل سردى برخى نسبت به حضور در نماز جماعت بود. همانطور كه ديديد، بيشتر اينها، بهانه هايى غير قابل اعتناست . اگر آگاهى و رشد دينى مردم به حدّى برسد كه عوامل ياد شده را كنار بگذارند، و با خلوص و همدلى ، در صفوفى منظم كنار هم بنشينند، به پاداش هاى عظيم جماعت ، توجّه داشته باشند، بد خلقى پيشنماز را، مغاير با عدالت او ندانند. گناه بستگان او را به حساب او نگذارند. و... به بركات و آثار مثبت فراوان اين گردهمايى دينى بينديشند، خواهيم ديد كه مساجد، رونق بيشترى خواهد يافت و خلوتى نمازهاى جماعت ، از ميان خواهد رفت .
البته ، صلاحيت هاى علمى واخلاقى پيشنماز، ومحيط گرم و آموزنده بودن مساجد، وبرخورد شايسته واحترام آميز با شركت كنندگان در نماز، به خصوص با جوانان و نوجوانان ، مى تواند سهم عمده اى در جذب آنان به مسجد، اين كانون وحدت ومعنويت داشته باشد. سهم مسئولان فرهنگى ، تبليغى و تربيتى كشور نيز در اين زمينه ، مهّم است .
اگر مربيان محترم و معلّمان و پدران و مادران ، خود در جماعت ها شركت كنند و در برابر شاگردان و فرزندان به نماز بايستند، يا به مساجد بروند، الهام بخش ديگران نيز خواهند بود.
اگر مدارس ، در كنار مساجد ساخته شود، براى حضور دانش آموزان در نمازهاى جماعت ، تسهيلى به حساب مى آيد.
نماز مسافر 
نماز، از واجبات بسيار مهمّى است كه در هيچ حال از انسان ساقط نيست ، حتى در مسافرت ، بيمارى ، ميدان جنگ ، در حال غرق شدن و... البته بنا به شرايط خاصّ، صورت هاى مختلفى به خود مى گيرد، ولى همواره بر انسان واجب است .
يك مسلمان هنگام سفر و در طول راه هم بايد بر نمازهاى خويش ‍ مواظبت كند. در قطار، اتوبوس ، در سرما و گرما، در تنگى وقت و عجله ، نبايد نماز را سبك شمرد و اداى آن را به فراموشى سپرد. وقتى اتوبوس يا قطار، براى نماز يا صرف غذا نگه مى دارد، بايد شتافت و نماز را هم خواند. و اگر توقفى نكرد، از راننده خواست تا نگهدارد.
شرايط نماز قصر 
مسافر، در مدّت مسافرت و در راه ، با هشت شرط، نمازهاى چهار ركعتى خود را بايد شكسته و قصر (دو ركعت ) بجا آورد:⁽⁵²⁷⁾
شرط اوّل : آنكه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد.
شرط دوّم : آنكه از اوّل سفر، قصد هشت فرسخ را داشته باشد.
شرط سوّم : آنكه در بين راه ، از قصد خود برنگردد.
شرط چهارّم : آنكه نخواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ ، از وطن خود بگذرد، يا ده روز يا بيشتر در جايى بماند.
شرط پنجم : آنكه براى كار حرام سفر نكند و سفرش ، سفر معصيت نباشد.للّه
شرط ششم : آنكه از صحرانشينان بيابان گرد نباشد.
شرط هفتم : آنكه شغل او مسافرت نباشد.
شرط هشتم : آنكه به حدّ ترخصّ⁽⁵²⁸⁾ برسد.
اقامت ده روز 
در مسافرت ، اگر انسان قصد ماندن ده روز تمام يا بيشتر در يكجا داشته باشد، بايد نمازهايش را تمام بخواند.
اگر نيّت واقعى او، ماندن كمتر از ده روز است ، نمى تواند در ظاهر قصد ده روز كند و تمام بخواند.
اگر قبل از تمام شدن ده روز، به دلايلى تصميم انسان عوض شد و تصميم به بازگشت گرفت ، روزهاى باقيمانده را هم بايد تمام بخواند.
اگر كسى مسافرت كند و به وطن خود برود، هر چند كمتر از ده روز بماند، نمازهايش تمام است . مگر آنكه از وطن خود اعراض كرده و بنايش بر بازنگشتن باشد، كه حكم مسافر دارد.
زادگاه انسان ، وطن اصلى اوست ، مگر آنكه از آنجا اعراض كند. محلّ ديگرى را هم كه انسان براى اقامت دائمى انتخاب مى كند، وطن غير اصلى او به حساب مى آيد. كسى كه در دو جا زندگى مى كند، هر دو جا وطن او محسوب مى شود. تا انسان ، قصد ماندن هميشگى در جايى غير از وطن اصلى نداشته باشد، وطن او حساب نمى شود، مگر آنكه بدون قصدِ ماندن ، آنقدر بماند كه مردم بگويند آنجا وطن اوست .
كسى كه مسافرت ، شغل اوست (مثل رانندگان ، خلبانان و...) يا شغلش به گونه اى در ارتباط با سفر است كه همواره در تردّد و رفت و آمد است ، نمازهايش را بايد تمام بخواند.⁽⁵²⁹⁾
مسافر، در چهار جا مى تواند نمازش را هم شكسته وهم تمام بخواند: 1- مسجدالحرام ، 2- مسجدالنبى ، 3- مسجد كوفه ، 4- حرم سيدالشهداء و مسجد متّصل به حرم آن حضرت .⁽⁵³⁰⁾
در اين موارد، براى فيض بيشتر بردن از معنويات اين اماكن ، مسافر مجاز است نمازش را تمام بخواند.
نماز قضا 
نماز، از حقوق خدا بر عهده انسان است و انجام درست و به موقع آن ، بر انسان مكلّف واجب است . كسى كه نماز واجب خود را به هر دليل در وقت آن نخوانده است ، مانند: فراموشى ، بيهوشى ، مستى ، يا عدم امكان و از روى اجبار، يا از روى سهل انگارى و معصيت ، و يا آنكه خوانده ولى باطل بوده و بعداً فهميده است ، بايد آن نمازها را كه نخوانده يا باطل بجا آورده ، قضا كند.
البته نمازهاى روزانه اى را كه زنان در حال حيض يا نفاس نمى خوانند، قضا ندارد.
كسى كه نماز قضا دارد، بايد در خواندن آن كوتاهى نكند، ولى واجب نيست فورى آنرا بجا آورد.
انسان تا زنده است ، اگر چه از خواندن نمازهاى خود عاجز باشد، ديگرى نمى تواند نمازهاى او را قضا نمايد.
نماز قضا را مى توان با جماعت خواند. و لازم نيست نماز هر دو يكى باشد. مثلاً مى توان قضاى نماز صبح را، در جماعت نماز مغرب و عشاء خواند، يا بر عكس .
نمازى كه از انسان فوت شده ، از نظر تعداد ركعات ، به همان صورت بايد قضا شود. مثلاً انسان مى تواند در مسافرت ، قضاى نماز چهار ركعتى را به صورت تمام بخواند. و اگر مثلاً در مسافرت ، نماز ظهر از انسان قضا شده ، در وطن بايد آن را به صورت دو ركعتى قضا كند.
(براى آشنايى با مسائل ريزتر نماز مسافر و نماز قضا، به توضيح المسائل رجوع كنيد).
نمازهاى ديگر 
تاكنون ، غير از نمازهاى مستحبى و نوافل روزانه ، كه همراه با تعقيبات ذكر شد، نماز مسافر و نماز قضا نيز بحث شده ، كه اين دو نيز، همان نمازهاى روزانه در شرايطى خاص (در سفر، يا در خارج وقت ) بود.
امّا، چند نماز ديگر نيز هست كه برخى واجب و بعضى مستحب مؤ كّد است ، براى تكميل بحث هاى نماز، به آنها هم به صورتِ گذرا پرداخته مى شود.
نماز جمعه 
در مراسم هفتگى اجتماعى مسلمين ، نماز جمعه جايگاه والايى دارد و نه تنها يك عبادت ، بلكه مظهر وحدت مسلمين و شكوه و عظمت اسلام است و آگاهى پيروان قرآن را بالا مى برد و نماز عبادى ، سياسى محسوب مى گردد.
قرآن كريم ، درباره نماز جمعه ، مى فرمايد: يََّاءَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوَّاْ إِذَا نُودِىَ لِلصَّلَوةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْاْ إِلَى ذِكْرِ اللّهِ وَذَرُواْ الْبَيْعَ⁽⁵³¹⁾
اى ايمان آوردگان ! وقتى به نماز روز جمعه ندا داده مى شود، به سوى ياد خدا بشتابيد و داد و ستد را راها كنيد.
كيفيّت نماز جمعه 
نماز جمعه در عصر غيبت ، واجب تخييرى است و انسان مى تواند نماز جمعه بخواند يا نماز ظهر.
نماز جمعه دو ركعت است و حتماً بايد بصورت جماعت خوانده شود. پيش از نماز، دو خطبه واجب است كه خطيب ، در آنها علاوه بر دعوت به تقوا، مسائل اجتماعى سياسى مسلمانان را هم بايد مطرح كند.
وقت آن ، از آغاز ظهر تا حدود يك ساعت پس از اذان است و از آن ديرتر روا نمى باشد.
حداقل افرادى كه با حضور آنان نماز جمعه تشكيل مى شود، پنج نفر است . فاصله دو نماز جمعه ، نبايد كمتر از يك فرسخ باشد.
گوش دادن به خطبه هاى نماز جمعه واجب است . شركت نكردن بدون عذر، در نماز جمعه ، نشانه نفاق است .
بهتر است كه امام جمعه ، در ركعت اوّل ، پس از حمد، سوره جمعه را بخواند و در ركعت دوم ، سوره منافقين را.
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرموده است : خداوند با سوره جمعه ، مؤ منان را گرامى داشته است ، از اين رو، پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به عنوان بشارت آنان ، جمعه را سنّت كرده و بعنوان توبيخ منافقان ، سوره منافقين را لازم ساخته است .⁽⁵³²⁾
اهميّت نماز جمعه 
در اين زمينه ، احاديث بسيارى نقل شده كه در اينجا مجال پرداختن به آنهانيست .⁽⁵³³⁾
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نماز جمعه را حج مساكين دانسته ⁽⁵³⁴⁾ و آنرا موجب آمرزش گناهان شمرده است .⁽⁵³⁵⁾
نماز جمعه ، نمايش وحدت و قدرت مسلمانان و ميعاد نمازگزاران مؤ من است .
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله در آغاز هجرت ، وقتى به مدينه رسيد، اوّلين نماز جمعه را براى مردم بپا داشت و اين اجتماع شكوهمند و سازنده را پايه گذارى كرد.
اين نماز، بعد سياسى و حكومتى دارد. خطيب و امام جمعه ، يا حاكم مسلمين است ، يا كسى كه از طرف رهبرى ، به اين سمت منصوب شده است . بركات و آثار سازنده تربيتى و اجتماعى اين عبادت سياسى بسيار است ، كه به چند نمونه اشاره مى شود:
1- تقويت روحيّه اخوت و برادرى 
چرا كه همه ، از هر جا، در يك مجمع و مصلاّ گرد مى آيند و با رنگ ها و نژادهاى مختلف كنار هم مى نشينند. آنچه در نماز جماعت بود، به مراتب بيشتر و قوى تر در نماز جمعه ، اين تجمّع هفتگى مسلمانان وجود دارد.
2- تشكّل نيروهاى اسلام 
اين عبادت ، به نوعى مسلمانان را بر محور عبادت و نماز، تكشّل و يكپارچگى مى بخشد و مايه ارعاب دشمنان اسلام و خنثى شدن توطئه هاى تفرقه افكنانه و شايعه هاى آنان است .
3- رشد فكرى سياسى مسلمان 
به مقتضاى مطالب آگاهى بخشى كه در خطبه هاى جمعه بيان مى شود، مردم از مسائل سياسى كشور خود و جهان با خبر مى شوند و با آشنايى به وظايف اجتماعى خويش ، در صحنه اجتماع حضور بيشتر مى يابند.
4- تقويت روحيه جمعى 
اين نيز از آثار نماز جمعه است كه قطره هاى پراكنده افراد انسانى را در يك اقيانوس ، گرد مى آورد و همه با ارتباط متقابل و شناسايى هم ، روحيه اجتماعى پيدا مى كنند و انزوا و فردگرايى از بين مى رود.
5- مركزيّت بسيج مردم 
سنگر نماز جمعه ، بهترين جاى دعوت مردم به بسيج شدن براى جهاد و دفاع و حلّ مشكلات اجتماعى و يارى رسانى به ديگران است . اين قدرت عظيم مردمى كه در نماز جمعه متجلّى مى شود، همواره مورد توجّه بوده و در صدر اسلام نيز، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و اميرالمؤ منين عليه السلام از مساجد و پس از خطبه ها، افراد را بسيج كرده و به جبهه هاى جهاد، مى فرستادند.
و بسيارى آثار ديگر...⁽⁵³⁶⁾
سيره اولياء دين 
روش رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و پيشوايان معصوم درباره نماز جمعه ، بيانگر اهميّت آن و ضرورت اهتمام به اين فريضه است .
در روايت است كه على عليه السلام فرمود: روز پنجشنبه ، دوا(هاى ضعيف كننده ) نخوريد، پرسيدند: چرا؟ فرمود: براى آنكه شمارا از حضور در نماز جمعه باز ندارد.⁽⁵³⁷⁾
امام صادق عليه السلام مى فرمايد: وَ كانَ اَصحابُ النّبىِ يَتَجَهّزُونَ لِلْجُمْعةِ يومَ الخَميسِ، لِضيقِ الْوَقتِ⁽⁵³⁸⁾ ياران پيامبر، آن روز پنجشنبه براى جمعه آماده مى شدند، چرا كه جمعه (بخاطر كارهايى كه دارد) وقت تنگ است .
اميرالمؤ منين عليه السلام زندانيان و متّهمان پرونده هاى بدهكارى ، تهمت و... را براى نماز جمعه بيرون مى آورد، تا در نماز جمعه حضور داشته باشند، و اولياء آنان ضمانت مى كردند كه برگردند. فاسقان زندانى را هم براى شركت در نماز جمعه ، بيرون مى فرستاد، با كنترل و مراقبت .⁽⁵³⁹⁾
على عليه السلام به عنوان بزرگداشت نماز جمعه و تعظيم اين شعائر، پابرهنه براى نماز جمعه حاضر مى شد و كفشها را در دست چپ مى گرفت و مى فرمود: اين نماز، جايگاه خاصّ الهى است ، و اين كار را از روى تواضع در برابر خداوند انجام مى داد.⁽⁵⁴⁰⁾
با اين حساب ، اهميّت اين فريضه آشكار مى شود و مسلمانان متعهّد نبايد از حضور در اين صحنه سياسى عبادى غفلت ورزند.
امام امّت فرموده است :
نمازجمعه ، كه نمايشى از قدرت سياسى واجتماعى اسلام است ، بايد هر چه با شكوهتر و پر محتواتر اقامه شود... ملّت عظيم و عزيز، با شركت خود، بايد اين سنگر اسلامى را هر چه عظيمتر و بلند پايه تر، حفظ نمايد، تا به بركت آن ، توطئه هاى خائنان و دسيسه هاى مفسدان خنثى شود.⁽⁵⁴¹⁾
نماز عيد 
مناسبت هاى مختلف اسلامى ، زمينه توجّه به خداى متعال و زنده كننده ياد او در زندگى و فكر مسلمانان است و براى بسيارى از اين مناسبت ها، اعمال و دعاهاى بخصوصى ، از جمله نماز، بيان شده است .
منظور از نماز عيد، نماز دو ركعتى است كه در عيد فطر و عيد قربان خوانده مى شود.
بر خلاف ساير جشن ها و نيز اعياد ديگران ، كه آميخته به غفلت ها، هوسرانى ها و شهوات است ، عيد اسلامى ، همراه با نماز، دعا، انفاق و صدقات ، غسل و طهارت و... است . اينك به توضيح مختصرى پيرامون نماز اين دو عيد مى پردازيم :
نماز عيد فطر 
در نخستين روز ماه شوّال ، كه عيد فطر است ، پس از يك ماه عبادت و روزه ، به شكرانه اين توفيق نماز بايد خواند. اين نماز، در زمان حضورامام عليه السلام واجب است وبايد به جماعت خوانده شود ولى در زمان ما مستحبّ است .
وقت آن ، از اوّل آفتاب روز عيد، تا ظهر است ولى بهتر است كه در آغاز روز، پس از بلند شدن آفتاب بخوانند.
در ركعت اوّل بعد از خواندن حمد و سوره ، بايد پنج تكبير گفت و پس از هر تكبير، قنوت گرفت . در قنوت ، هر دعايى مى توان خواند، ولى بهتر، دعاى اللهم اهل الكبرياء والعظمة ... است . در ركعت دوّم چهار تكبير است ، كه پس از هر تكبير، قنوت لازم است .
نماز عيد فطر، با معنويت خاصّى كه دارد، دل ها را متوجّه خدا مى كند، حالت توبه و استغفار در دل ها ايجاد مى سازد و مستحب است كه انسان ، پيش ‍ از نماز عيد، غسل كند، دعاهاى خاصّى را بخواند، و در فضاى باز و در زير آسمان به نماز بايستد.
امام رضا عليه السلام مى فرمايد: انّما جُعِلَ يَوْمُ الفِطْر العيدُ، لِيكُونَ لِلمُسلِمينَ مُجْتمعاً يَجْتَمِعُونَ فيه و يَبْرُزُونَ لِلّهِ عزّوجلّ فَيُمجّدونَهُ عَلى ما مَنَّ عَليهم ، فَيَكُونُ يَومَ عيدٍ و يَومَ اجتماعٍ وَ يَوْمَ زكاةٍ وَ يَوْمَ رَغْبةٍ و يَوْمَ تَضَرُّعٍ⁽⁵⁴²⁾
خداوند، روز فطر را بدين سبب عيد قرار داد، تا مسلمانان ، مجمعى داشته باشند كه در آنروز، جمع شوند و در برابر خداوند، بخاطر منّت ها و نعمت هايش ، به تمجيد و تعظيم بپردازند، پس آنروز، روز عيد و تجمّع و زكات و رغبت و نيايش است .
در اين حديث شريف ، فلسفه اين نماز و عيد را در محورهاى زير، بيان كرده است :
1- اجتماع و گردهمايى
2- زكات و رسيدگى به فقرا
3- رغبت و گرايش به خدا
4- تضرّع و ناليدن به درگاه پروردگار
و اينها، هم ناظر به بعد معنوى و عرفانى اين نماز و مراسم عبادى است ، هم توجّه به آثار اجتماعى و فوائدى دارد كه به مردم مى رسد و مردم با پرداختِ زكات فطره بينوايان مستمند را به نوايى مى رسانند و به يك لحاظ، از نظر تاءمين معاش محرومان ، عيد فطر، عيد فقرا محسوب مى شود.
اضافه بر آثار اجتماعى و سياسى كه اين اجتماع عظيم سالانه دارد و نشان شوكت و قدرت امّت اسلامى است .⁽⁵⁴³⁾
جايزه الهى 
عمده ترين چيزى كه در اين نماز، از خدا خواسته مى شود، آمرزش و مغفرت الهى و مبارك ساختن اين عيد، با قبولى طاعات است و اين ، بهترين جايزه اى است كه خداوند به نمازگزاران روزه دار، عطا مى كند.
امام باقر عليه السلام مى فرمايد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: هرگاه روز اوّل ماه شوال (عيد فطر) فرا مى رسد، يك منادى از سوى خداوند ندا مى دهد:
ايُّها المُؤ منونَ! اُغْدُوا اِلى جَوائِزِكم !
بشتابيد به سوى جايزه هايتان .
آنگاه ، امام باقر عليه السلام رو به جابر كرده ، فرمود: اى جابر! جوايز خدا، مثل جايزه هاى اين پادشاهان نيست !... امروز، روز جايزه هاست !⁽⁵⁴⁴⁾
عيد فطر، صحنه اى از قيامت  
از آثار تربيتى و سازنده نماز عيد فطر، آنست كه در آن اجتماع دعايى و حضور نيازمندانه ، در مصلاى بى سقف ، انسان به ياد خدا و قيامت و نيازمندى خويش به رحمت الهى مى افتد و صحنه قيامت در نظرها مجسّم مى شود. يادآورى قيامت در آنروز، سفارش اميرالمؤ منين عليه السلام است .
در روايت است كه على عليه السلام در يك روز فطرى در خطبه اى كه خواند، خطاب به مردم فرمود: اى مردم !
اين روز شما، روزى است كه نيكان ، پاداش مى گيرند.
در اين روز، بدكاران ، زيان مى كنند.
اين روز، شبيه ترين روز به قيامت شماست .
با بيرون آمدنتان از خانه ها به مصلا، بيرون آمدنتان از قبرها را به ياد آوريد.
با توقف خود در مصلا و انتظار نماز، توقّف در حضور خدا را در قيامت به خاطر آوريد.
و با بازگشت خود به خانه ها، بازگشتتان را به خانه هاى خود در بهشت يا جهنم به ياد آوريد.⁽⁵⁴⁵⁾
امام مجتبى عليه السلام روز عيد فطر، به عدهّاى برخورد كه به خنده و بازى مشغول بودند، به همراهان خويش فرمود: خداوند، رمضان را، ميدانى براى مسابقه و دستيابى به رحمت و رضوان خويش قرار داده بود، كه عدّه اى پيش تاخته و بردند، عدّه اى هم عقب مانده و باختند. شگفت از آنكه در اين روز پاداش ، به خنده و بازى مشغول است ...⁽⁵⁴⁶⁾
نماز عيد قربان 
روز دهم ذيحجّه ، روز عيد قربان (عيد اضحى ) و از بزرگترين اعياد اسلامى است كه اعمال و دعاهاى خاصّى دارد. يكى از نمازها، نماز عيد قربان است كه مثل نماز عيد فطر، دو ركعت است و به همان صورت و در همان وقت و با همان شرايط خوانده مى شود.
چه در روز عيد فطر وچه قربان ، پيش از نماز وپس از آن (در نماز عيد قربان ، تا ده نماز پس از نمازعيد) تكبيرهايى گفته شود، كه همه ، بزرگ شمردن خدا وتوحيد وستايش او وشكر بر نعمت هدايت است .⁽⁵⁴⁷⁾ در قنوت نماز عيد آنگونه كه گذشت دعاى اللهم اهل الكبرياء و العظمة ... بهتر است .⁽⁵⁴⁸⁾ در اين دعا، خدا را به عظمت ، جبروت عفو و رحمت و بخشش مى شناسيم و ياد مى كنيم و از او، به حق و منزلت اين روز بزرگ ، كه عيد مسلمانان و مايه شرافت و افتخار پيامبر و خاندان اوست ، درخواست مى كنيم كه بر محمد و آل او درود فرستد و ما را از خيرها و بركات خويش بهره مند سازد.
جمله اى كه در اين دعا آمده ، جامع ترين درخواستى است كه مى توان از خدا طلبيد. از پروردگار مى خواهيم كه :
خدايا، در هر خيرى كه محمد و آل محمد را در اين روز، وارد ساختى ، مرا نيز داخل گردان .
و از هر بدى كه محمد و آل محمد را در اين روز، بيرون ساختى ، مرا نيز خارج گردان .
خدايا... من از تو بهترين چيزها را مى طلبم كه بندگان صالح تو، از تو خواسته اند.
و به تو پناه مى برم از هر بدى كه بندگانِ مخلصت ، از آن به تو پناهنده شده اند!
نماز عيد، حقّ رهبرى 
در اسلام ، آئين هاى جمعه و عيد، از منصب هاى وابسته به حكومت حق و رهبرى اسلامى است و اگر قدرت هاى ستمگر، آنها را در استخدام اهداف خويش مى گرفتند، غاصبانه بوده است .
حتّى نصب افراد براى اقامه نماز جمعه و عيد و مراسم حج و... از اختيارات و شئون حكومت و ولايت امر است . از اين رو، بودن اينگونه امور در اختيار و سيطره نالايقان ، براى (آل محمد) حزن آور است . امام باقر عليه السلام در حديثى به اين حقيقت اشاره فرموده است : ما مِنْ عيدٍ لِلْمُسلمينَ، اَضحى وَلافِطرٍ، اِلاّ وَ هُوَ يُجَدّدُ فيه لالِ مُحمَدٍ حُزْنٌ، قيلَ: وَ لِمَ ذلك ؟ قال عليه السلام : لاَنَّهمْ عليه السلام يَرَوْنَ حَقَّهُمْ فى يَدِ غَيْرِهِم ⁽⁵⁴⁹⁾
براى مسلمانان ، هيچ عيد قربان و عيد فطرى نيست ، مگر آنكه اندوه آل محمد صلّى اللّه عليه و آله در آن افزون و تجديد مى شود. پرسيدند: چرا؟ فرمود: براى آن كه اهلبيت عليه السلام ، حقّ خويش را در دست ديگران مى بينند!...
و چه مظلوميتى براى خاندان عصمت ، بالاتر از اين كه حتى اعياد اسلامى هم براى آنان اندوهبار باشد و خاطره غصب حق و انحراف مسير رهبرى جامعه را بياد آورد!
نماز آيات  
برخى پديده هايى كه در طبيعت رخ مى دهد و حالتِ غير عادى دارد، گاهى موجب وحشت انسان ها مى شود و گاهى نيز ممكن است افكار خرافى و شرك آلودى را در اذهان جاهلان و غافلان پديد آورد.
اينجاست كه توجّه دادن انديشه ها به عوامل اصلى آنها و جلوگيرى از انحراف اذهان ، به عنوان يك وظيفه براى اديان حق ، جلوه مى كند.
در اسلام ، براى اينگونه پديده ها، نماز خاصّى واجب شده تا مردم ، توجّه به خداى هستى آفرين پيدا كنند و منشاء اين تغييرات و حوادث را، قدرت الهى بشناسند. نام اين نماز، نماز آيات است ، چرا كه براى بروز حوادثى برگزار مى شود كه از آيات و نشانه هاى الهى در جهان است .
در رساله ها مى خوانيم : كه نماز آيات ، به واسطه چهار چيز واجب مى شود:
1- گرفتن خورشيد (كسوف )
2- گرفتن ماه (خسوف )
3- زلزله .
4- رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ وحشت آور، كه بيشتر مردم بترسند.للّه
(به برخى مسائل آن اشاره خواهد شد).
نماز آيات ، درسى از توحيد 
بروز اينگونه حوادث ، در اذهان ساده لواحان ، نشان نوعى قهر طبيعت و خشم خدايان به شمار مى آمد و چون از كيفيّت و علل آن خبر نداشتند، از خدا غافل مى شدند و به طبيعت بى جان متوجّه مى شدند. به خصوص ، خورشيد پرستان و ماه پرستان ، افكار خاصّى پيدا مى كردند.
خواندن نماز آيات ، براى توجّه دادن به منشاء اصلى آفرينش و دگرگونيهاى طبيعت ، يعنى خداى تواناست و درسى از توحيد به مردم مى آموزد.
روايت است كه هنگام درگذشت ابراهيم ، فرزند كوچك پيامبر، خورشيد گرفت . مردم با خود مى گفتند كه اين كسوف و خورشيد گرفتگى ، به خاطر فقدان پسر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله است . پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله براى تصحيح افكار و برداشت ها منبر رفت و پس از حمد و ثناى پروردگار، فرمود:
ايُّهاالنّاسُ! اِنَّ الشَمْسَ والْقَمَرَ آيَتانِ مِنْ آياتِ اللّهِ، يَجْريانِ باءمْرهِ مُطيعانِ لَهُ لايَنْكَسِف انِ لِمَوْتِ اَحَدٍ وَ لا لِحَياتِهِ، فَاذَا انْكَسَفتا اَوْ واحِدةٌ مِنْهُما فَصَلُّوا
اى مردم ! خورشيد و ماه ، دو نشانه از نشانه هاى الهى اند، به فرمان او جريان دارند و مطيع اويند، و بخاطر مرگ يا زندگى كسى ، گرفته نمى شوند. پس اگر هر دو يا يكى از آن دو گرفت ، نماز بگذاريد.
پس از اين سخن ، از منبر فرود آمد و با مردم نماز كسوف ، خواند.⁽⁵⁵⁰⁾
دو درس از اين برخورد پيامبر مى آموزيم :
يكى ، آن كه آن حضرت ، ابتدا به روشنگرى افكار، پيرامون پديده طبيعى پرداخت ، سپس به نماز ايستاد، و اين مى فهماند كه فهم و انديشه ، مقدم بر عبادت و نماز است .
ديگر، اينكه چون مرد الهى و رسول به حق بود، حق را گفت و مردم را به خدا توجّه داد. بر خلاف آنانكه حيله گر و عوام فريب اند، كه از چنين حادثه اى ، شايد به نفع خود و كسب وجهه ، سوء استفاده كنند. و حتّى حوادث طبيعى را در مسير خواسته هاى نفسانى ، تجزيه و تحليل و تاءويل نمايند.
امام صادق عليه السلام از پدرش نقل مى كند كه فرمود:
زلزله ها و گرفتگى ماه و خورشيد و بادهاى سخت و وحشت زا، از نشانه هاى قيامت است . هر گاه يكى از اينها را ديديد، به ياد بر پائى قيامت بيفتيد، به مسجدها پناه بريد و نماز بخوانيد.⁽⁵⁵¹⁾
اين روايت نيز، توجّه دادن اذهان مردم ، از طبيعت ، به خداى طبيعت است و در نهايت با نماز، اين خداگرايى تكميل مى شود.
چگونگى نماز آيات  
در مورد نماز آيات ، فقط به چند مسئله اشاره مى شود. توضيح بيشتر آنرا در رساله هاى عمليه بخوانيد.
1- نماز آيات ، دو ركعت است و هر ركعت ، پنج ركوع دارد. در هر ركعت ، مى توان پس از حمد و سوره ، به ركوع رفت و برخاست ، دوباره حمد و سوره و ركوع ، تا پنج مرتبه . و مى توان در هر ركعت ، يك حمد خواند و آيات سوره توحيد را به پنج قسمت كرد و قبل از هر ركوع ، يك بخش از سوره را خواند و به ركوع رفت ، و سپس آيه اى ديگر و ركوع دوّم و همچنين تا پنج ركوع تمام شود.
2- در نماز آيات هم ، آنچه در نمازهاى روزانه لازم است ، واجب مى باشد، مانند طهارت ، قبله و...
3- خواندن نماز آيات ، واجب فورى است و نبايد به تاءخير انداخت . در ماه و خورشيد گرفتگى ، از وقتى كه ماه و خورشيد، شروع به گرفتن مى كند، مى توان نماز آيات را خواند. اگر كسى نماز آيات نخوانده ، گناه كرده است و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند، ادا مى باشد.
4- اگر عوامل وجوب نماز آيات ، در شهرى اتفاق بيفتد (مثلاً زلزله و...) براى مردم همانجا واجب است نه شهرهاى ديگر.
5 فرقى نمى كند كه تمام ماه يا خورشيدبگيرد، يا قسمتى از آن (خسوف وكسوف كلّى ياجزئى ) در هر دوحال ، نماز آيات واجب است .
نماز ميّت  
وقتى مسلمانى هر چند كودك ، از دنيا مى رود، پس از غسل دادن و كفن كردن ، بايد بر پيكر او نماز خواند. گرچه نام نماز ميّت بر آن گفته شده ، ولى در واقع دعايى بيش نيست ، زيرا ركوع و سجود و تشهد و سلام ندارد و وضو و غسل و تيمّم داشتن شرط نيست و پاك بودن بدن نمازگزار هم لازم نمى باشد. اگر چه بهتر است شرايط نماز را داشته باشد.
اين مراسم ، بهتر است كه به صورت جماعت انجام شود.
خواندن نماز بر جنازه مسلمان ، واجب كفايى است . يعنى بر همه مسلمين واجب است و اگر فرد يا افرادى بخوانند، از ديگران ساقط است .
اين نماز، خواستن رحمت و مغفرت براى مرده است . از اين رو بهتر است كه دوستان و بستگان و مؤ منين را خبر كنند تا حضور يافته و بر او نماز بگذارند. اين نماز، هم سبب رحمت بر ميّت است و هم موجب اجر براى نمازگزاران مى شود.⁽⁵⁵²⁾
معمولاً در خواندن اين نماز، دعاها و جملات خاصّى به صورت مستحّب خوانده مى شود. امّا اندازه واجب آن ، كه دانستنش براى هر مسلمان ضرورى است به اين صورت است :
نماز ميّت پنج تكبير دارد. 
پس از تكبير اوّل بگويند: اشهد اَن لا اله الاّ اللّه و انّ محمّداً رسول اللّه .
پس از تكبير دوّم بگويند: الّلهم صل على محمد و آل محمّد.
پس از تكبير سوّم بگويند: الّلهم اغفر للمؤ منين والمؤ منات .
پس از تكبير چهارم : الّلهم اغفر لهذا الميت (اگر ميت ، مرد است ) يا: الّلهم اغفر لهذه الميّتِ. (اگر ميت ، زن است )
پس از تكبير پنجم ، نماز تمام است .
كسى كه بر ميّت نماز مى خواند، بايد رو به قبله باشد، و ميّت را، در مقابل او به پشت بخوابانند. بطورى كه سر او به طرف راست نمازگزار و پايش به طرف چپ او باشد.
نمازگزار بايد از ميّت دور نباشد. ولى اگر به صورت جماعت باشد، دور بودن نفرات ديگر مانعى ندارد ولى اتصال بايد حفظ شود.
اگر بر ميتى نماز خوانده نشود (به عمد يا از روى فراموشى ) يا بعداً معلوم شود كه نماز، باطل بوده ، پس از دفن شدن بر قبر او بايد خواند.⁽⁵⁵³⁾
نماز باران 
وقتى رحمت الهى (باران ) قطع شود و چشمه ها و قنات ها بخشكد و كمبود آب پديد آيد، براى نزول رحمت الهى و آمدن باران ، نماز مى خوانند. نام اين نماز، نماز استسقاء يا نماز باران است .
اين نيز، يك درس توحيدى و توجّه دادن به قدرت و رحمت الهى است ، زيرا در خشكسالى و قحطى و بى آبى ، از دست هيچكس ، كارى برنمى آيد، تنها خداست كه مى تواند با فرستادن ابرهاى باران زا، رحمت خويش را بر سر مردم بگسترد.
خداوند مى فرمايد:
قُل اءراءيتُم اِن اءصبَح مائُكم غَورا فَمَن يَاءتيكم بِماءٍ معين ⁽⁵⁵⁴⁾
بگو: اگر آب شما بخشكد، چه كسى براى شما آب گورا مى آورد؟
بى آبى يك منطقه و نيامدن باران ، نشانه قهر خدا و گاهى به سبب گناهانى است كه مردم جامعه انجام مى دهند. پس توجّه به خدا و گريه و التماس و توبه و تضرع ، سبب مى شود خداوند عنايت كند و كم آبى را بر طرف سازد. نماز باران براى جلب رحمت خداوند است .
علّت نيامدن باران 
همچنانكه اشاره شد، گاهى بى بارانى ، نتيجه معاصى مردم و نوعى عقوبت و تنبيه الهى است .
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرموده است :
وقتى خداوند بر امّتى غضب كند و عذاب بر آنان نفرستد، نرخ ‌ها گران مى شود و عمرها كوتاه مى گردد، تجّار سود نمى برند و درخت ها ميوه نمى دهند و نهرها پر آب نمى شود و باران از مردم قطع مى شود و اشرار بر آنان تسلّط مى يابند.⁽⁵⁵⁵⁾
در حديث ديگرى ، امام صادق عليه السلام فرموده است :
... وَ اِذا جارَالحُكام فىِ القَضاءِ امسِك القَطرُ مِنَ السَّماء⁽⁵⁵⁶⁾
هر گاه زمامداران و حاكمان ، در دادرسى ستم كنند، باران از آسمان قطع مى شود.
طبق روايات ، غير از آنچه ياد شد، شيوع گناه ، كفران نعمت ، منع حقوق ، كم فروشى ، ظلم و حيله ، ترك امر به معروف و نهى از منكر، ندادن زكات و... نيز، گاهى سبب قطع باران مى شود.⁽⁵⁵⁷⁾
در حديث آمده : حضرت سليمان ، با اصحاب خود براى نماز باران بيرون مى رفت . در راه ، به مورچه اى برخورد كه يكى از پاهايش را به آسمان بلند كرده و مى گويد: خدايا! ما مخلوقات ضعيف تو هستيم و از روزى تو بى نياز نيستيم ، پس به سبب گناهان بنى آدم ، ما را به هلاكت مرسان .
حضرت سليمان عليه السلام به اصحاب فرمود: برگرديد! همانا بخاطر دعاى غير خودتان سيراب شديد...!⁽⁵⁵⁸⁾
پس خيلى هم نبايد مغرور بود، خداوند گاهى به خواسته مورچه اى ، رحمت خود را بر بندگان نازل مى كند. حتّى گاهى دعاى كافرى چون فرعون را مى پذيرد و باران و فراوانى آب را عطا مى كند. در حديث است از قول امام صادق عليه السلام كه ياران فرعون از كاهش آب نيل پيش او سخن گفتند و اظهار كردن كه اين باعث هلاكت ما خواهد شد. فرعون از آنان خواست كه آنروز برگردند. شب كه شد، به ميان رود نيل رفت و دست به سوى آسمان بلند كرد و گفت : خدايا! مى دانى كه مى دانم ، كه جز تو، كسى توان آب آوردن ندارد، پس به ما آب بده . صبح كه شد، رود نيل فوران زد و سرشار از آب شد.⁽⁵⁵⁹⁾
ايمنى ديدند و نا ايمن شدند
دوستى كردم ، مرا دشمن شدند...
ما كه دشمن را چنين مى پروريم
دوستان را از نظر چون مى بريم ؟⁽⁵⁶⁰⁾
آرى ... خداى مهربان ، دعاى بندگان و تضرّع آنان را بى بهره و بدون پاسخ نمى گذارد، فقط بايد اقبال و روى آوردنى از صميم دل و خالصانه از سوى بندگان باشد، تا لطف الهى شامل گردد.
به قول سعدى :
اى كريمى كه از خزانه غيب
گبر و ترسا وظيفه خور دارى
دوستان را كجا كنى محروم
تو كه با دشمنان نظر دارى ⁽⁵⁶¹⁾
كيفيّت نماز باران 
مثل نماز عيد، دو ركعت است و ركعت اوّل ، پنج قنوت و ركعت دوّم چهار قنوت دارد و بهتر است كه با جماعت خوانده شود.
در قنوت ها، هر دعايى مى توان خواند، ولى بهتر است دعايى خوانده شود كه در آن ، از خداوند، طلب باران شده باشد و قبل از هر دعا، صلوات بر پيامبر و آلش فرستاده شود. مستحب است كه حمد و سوره اش بلند خوانده شود.
از آنجا كه اين نماز، براى جلب رحمت پروردگار است ، در مستحبّات آن امورى ذكر شده كه همه ، حالتِ رقّت و زارى و نياز بندگان را مى رساند و جلب رحمت مى كند، از جمله :
مردم سه روز، روزه بگيرند و روز سوّم به صحرا روند و نماز بخوانند.
زير آسمان جمع شوند.
پا برهنه باشند،
مردم ، منبر را با خود به صحرا ببرند، مؤ ذن ها هم همراه باشند. پيران و كودكان و چهار پايان را هم با خود ببرند،
بچه ها را از مادران جدا كنند تا صداى گريه و ضجّه زياد شود.
مانع بيرون رفتن كفّار همراه خود شوند،
امام جماعت و مردم ، در كمال خشوع و وقار و درخواست ، به بيابان بيرون روند، جاى پاكى را براى نماز، انتخاب كنند...⁽⁵⁶²⁾
و نيز، وقتى نماز به پايان رسيد، پيش نماز به منبر رود، و عباى خود را واژگونه يا پشت و رو بر دوش افكند، با صداى بلند، صد بار تكبير بگويد، رو به مردم سمت راست كرده ، صد بار بلند، سبحان الله بگويد، سپس به مردم طرف چپ روى كرده و صد بار با صداى بلند، لا اله الاّ الله بگويد، مانعى ندارد كه مردم هم با صداى بلند، اين شعارها را بدنبال پيشنماز، تكرار كنند، چرا كه رحمت و مغفرت را بهتر جلب مى كند.
آنگاه ، امام جماعت و مردم ، دست به دعا بردارند، و بسيار التماس و دعا كنند و بنالند و بخواهند، و امام جماعت ، خطبه بخواند و از خداوند، طلب باران كند. و بهتر است از خطبه هايى كه از معصومين عليه السلام نقل شده استفاده شود. مانند آنچه از حضرت امير عليه السلام ⁽⁵⁶³⁾ و امام سجّاد عليه السلام ⁽⁵⁶⁴⁾ نقل شده است .
سابقه نماز باران 
آنگونه كه از روايات تاريخى برمى آيد، نماز باران در زمان انبياء گذشته هم بوده است (نمونه بيرون رفتن حضرت سليمان را خوانديد).
دعاها و حديث هايى هم كه درباره شيوه رسولخدا صلّى اللّه عليه و آله در خواندن نماز باران نقل شده ، با خطبه هاى مربوط به اين نماز كه از اميرالمؤ منين عليه السلام نقل شده ، و نيز دعاى امام سجّاد عليه السلام گوياى اين است كه به اين سنت ، عمل مى شده است .⁽⁵⁶⁵⁾
در تاريخ ، برخى از علماى بزرگ هم به برگزارى اين نماز اقدام كرده و از خدا، باران گرفته اند.
البته اين نماز، از آن جهت حساسيّت دارد كه اگر خداوند، دعاها را مستجاب نكند و باران نفرستد، مايه شرمندگى نمازگزاران مى شود كه خدا به آنان توجّه ننمود. از اين جهت ، اقدام به اين نماز، جراءت و ايثارى در حدّ مايه گذاشتن از آبرو مى طلبد.
يكى از معروف ترين نمازهاى باران تاريخ معاصر ما، نماز آيت الله العظمى سيّد محمد تقى خوانسارى (رحمة الله عليه ) است .
نوشته اند كه در سال 1363 قمرى همان سالى كه متفقين ، ايران را اشغال كرده بودند، در قم باران نباريد و باغها و مزارع خشكيد و خطر قحطى و خشكسالى مردم قم را تهديد مى كرد.
آن مرجع بزرگوار، دو روز متوالى براى نماز باران به بيابانهاى اطراف قم رفت ، اين حركت ، گرچه مورد استهزاء غير معتقدان به امور معنوى و غيبى بود، ولى در روز دوّم ، چنان باران آمد كه سيلها روان شد و جويبارها به راه افتاد و اين از آثار انفاس قدسى آن مرد الهى بود.⁽⁵⁶⁶⁾
نمازهاى ديگر 
براى ايجاد رابطه ميان بنده و خدا، نمازهاى بسيارى مورد سفارش است . از قبيل :
- نماز غفيله .
- نماز حاجت .
- نماز شب اول قبر (ليلة الدفن )
- نماز اوّل ماه .
- و... بسيارى نمازهاى ديگر كه در كتب دعا مطرح است و علاقمندان به آنجا مراجعه كنند. در همينجا، اين نوشته را به پايان مى بريم ، به اين اميد كه ره توشه آخرت و كارى مفيد براى خود و ديگران گردد.