سفارش امام زمان (ع )
سيد احمد رشتى مى گويد در تاريخ 1280 هجرى قمرى عازم زيارت بيت الله از رشت به تبريز رفتم و از آنجا مركبى كرايه كرده ، روانه شدم در منزل اول سه نفر ديگر با من رفيق شدند در يكى از منازل بين راه خبر دادند كه قدرى زودتر روانه شويم زيرا منزل بعد خطرناك است كوشش كنيد از كاروان عقب نمانيد.
بهمين جهت دو سه سعات به صبح مانده راه افتاديم هنوز يك فرسخ نرفته بوديم كه هوا منقلب شد و برف باريدن گرفت بطورى كه رفقا هر كدام سرهاى خود را به پارچه اى پيچيدند و تند رفتند. من هرچه كردم كه بتوانم با آنها بروم ممكن نبود. بالاخره عقب ماندم ناچار از اسب پياده شدم و در كنار راه نشستم . متحير بودم چه كنم مخصوصا ششصد تومان پول براى هزينه سفر، همراه داشتم كه بيشتر مرا آزرده داشت .
با خود گفتم تا صبح همين جا مى مانم صبح به منزل قبلى برمى گردم و از آنجا با مستحفظ خود را به قافله مى رسانم . اما ناگهان خود را در باغى ديدم كه باغبان با بيل ، برف هاى درختان را بر زمين مى ريخت . جلو آمده گفت كيستى ؟ گفتم رفقايم رفتند من مانده ام راه را نمى دانم به زبان فارسى گفت نافله بخوان تا راه را پيدا كنى . من مشغول نافله شدم نماز شب تمام شد باز آمد فرمود: نرفتى ؟ گفتم راه را نمى دانم .
فرمود جامعه بخوان . من زيارت جامعه را از حفظ نداشتم . اكنون هم از حفظ نيستم والى از جا بلند شدم و جامعه را كامل از حفظ خواندم .
باز آمد و فرمود نرفته اى و هنور اينجايى ؟! بى اختيار گريه ام گرفت گفتم آرى راه را نمى دانم . فرمود عاشورا بخوان .
من زيارت عاشورا را حفظ نداشتم الان هم حفظ نيستم از جا بلند شدم و زيارت عاشورا را از حفظ خواندم حتى لعن و سلام آن را با دعاى علقمه . بار سوم آمد فرمود نرفتى ؟ گفتم نه هستم .
فرمود من اكنون تو را به قافله مى رسانم چيزى نگذشت كه رفت و سوار بر الاغى برگشت و بيل خود را به دوش گرفته بود. فرمود پشت سر من بر الاغ سوار شو. من هم سوار شدم ، افسار اسبم را كشيدم . اسب اطاعت نكرد. فرمود جلو اسب را بمن بده . عنان اسب را بدست گرفت و راه افتاد اسب در نهايت اطاعت پيروى كرد. در اين موقع دست مبارك خود را بر زانوى من گذاشت و فرمود شما چرا نافله نمى خوانيد؟ نافله ! نافله ! نافله !
بعد فرمود شما چرا زيارت عاشورا نمى خوانيد عاشورا عاشورا عاشورا
پس فرمود شما چرا زيارت جامعه نمى خوانيد جامعه جامعه جامعه
دقت كردم ديدم موقع پيمودن راه بنحو دايره طى مى كرد يكمرتبه برگشت و فرمود آنها رفقاى شمايند كه كنار نهر آبى فرود آمده اند و براى نماز صبح وضو مى گيرند. من از الاغ پياده شدم خواستم سوار اسبم بشوم نتوانستم آن آقا پياده شد و بيل را در برف فرو كرد و به من كمك نمود تا سوار شدم و سر اسب را به طرف رفقايم برگردانيد من در اين هنگام با خود گفتم اين شخص كه بود كه به زبان فارسى حرف مى زد و حال آنكه زبانى جز تركى و مذهبى جز عيسوى در آن نواحى نبود. چگونه با اين سرعت مرا به قافله رسانيد؟
برگشتم پشت سر خود را نگاه كردم و ديدم كسى ديده نمى شود.⁽⁴⁸⁾
سفارش ديگرى درباره نماز شب
سيد بزرگوارى از اهل علم و تقوى نقل كرد: از سامرا به قصد زيارت سيد محمد مى رفتم ، راه را گم كردم هرچه ادامه دادم پيدا نكردم تشنگى و خستگى مرا از پاى درآورد، از گرماى شديد و عطش فراوان روى خاكهاى گرم افتاده ، بيهوش شدم ناگهان چشم گشودم سر خود را بر زانوى شخصى ديدم كوزه آبى داشت قدرى به من آب داد كه به شيرينى آن نخورده بودم سفره نانى داشت دو سه نان ارزن در آن بود. از آن نان به من داد.
بعد فرمود سيد! در اين نهر آب خود را شستشو بده گفتم برادر اينجا كه نهرى نيست من از تشنگى مشرف بهلاكت بودم شما به داد من رسيديد. فرمود اين آب جارى خوشگوارى است . در اين موقع چشمم به نهرى جارى باصفايى افتاد در شگفت شدم با خود گفتم آب به اين نزديكى ! من از تشنگى داشتم مى مردم ؟
فرمود قصد كجا دارى ؟ گفتم زيارت حرم مطهر سيد محمد. فرمود اين حرم سيد محمد است تا نگاه كردم ديدم نزديك است و حال اينكه از جايى كه راه را گم كردم تا حرم مسافت زيادى بود. به طرف حرم راه افتادم در بين راه مطالبى فرمودند كه در خاطر خود سپردم .
1. تاءكيد در تلاوت قرآن شريف و انكار شديد كردند بر كسانى كه مى گويند قرآن تحريف شده حتى نفرين فرمودند بر آنهايى كه حديثهاى تحريف را جهل كرده اند.
2. تاءكيد در گذاردن عقيقى كه نامهاى مقدسه معصومين عليه السلام بر آن نوشته شده ، زير زبان ميت .
3. تاءكيد در زيارت بقاع متبركه ائمه عليه السلام امام زاده ها و قبور صلحا و علما.
4. تاءكيد در احترام سادات و ذريه علويه و فرمودند: سيد! قدر انتساب به خاندان رسالت را بدان و اين نعمت را بسيار سپاسگزارى كن كه موجب سعاادت و سربلندى است .
5. تاءكيد مجدد فرمودند در قرآن خواندن و نماز شب و فرمودند: سيد! حيف است از اهل علم كه خود را وابسته به ما بداند و مداومت بر نماز شب ننمايد.
6. سفارش فرمودند درباره تسبيح حضرت زهرا عليه السلام و زيارت حضرت سيدالشهداء از دور و نزديك .
7. تاءكيد در حفظ كردن خطبه حضرت صديقه طاهره و خطبه شقشقيه و خطبه حضرت زينب در اين حال به اين انديشه فرو رفتم كه اين شخص عرب كيست شايد امام زمان است يك مرتبه ديدم تنهايم و كسى با من نيست .⁽⁴⁹⁾
نماز شب در طول چهل سال : حضرت آية الله وحيد خراسانى در ضمن درس كه نويسنده از نوار آن را منتقل كرده ام . فرمودند مرحوم حاج شيخ حبيب الله گلپايگانى كه در مشهد مقدس معروف و شخصيت مورد اعتمادى بودند. سالها در مسجد جامع گوهرشاد به اقامه جماعت اشتغال داشتند. اهل علم و طلاب علوم دينيه (كه نويسنده خود شاهد آن بوده ام ) معمولا پشت سر ايشان نماز مى خواندند. آقاى وحيد فرمودند من خودم بيست سال تحت سرپرستى ايشان در مدرسه حاج حسن بودم .
آقاى گلپايگانى به من فرمودند در تهران مريض شدم و در بستر افتاده بودم . يك روز رو كردم به جانب حضرت رضا عليه السلام گفتم آقا! مدت چهل سال تمام نماز شب و نافله نيمه شبم را پشت درب صحن سجاده پهن كردم در سرما و گرما خواندم تا درب باز مى شد و داخل حرم مى شدم حالا در اين بستر افتاده ام به من عنايتى نمى فرماييد؟
ناگاه در همان حال بيدارى ديدم در بستان و باغى در خدمت حضرت رضا عليه السلام هستم ايشان از داخل اين باغ يك گل چيدند و بدست من دادند، آن گل را بوييدم و حالم خوب شد. آن دستى كه حضرت رضا عليه السلام به آن دست گل دادند چنان با بركت شد كه بر سر هر بيمارى مى كشيدم رفع مرض مى گرديد.
آقاى وحيد فرمودند: خود حاج شيخ فرمودند ابتدا با يك دست كشيدن رفع بيماريهاى صعب العلاج مى شد ولى بعدا كه با اين دست با مردم مختلف مصافحه كردم آن بركت اول را از دست داد. حالا بايد بعد از دست كشيدن دعاهاى ديگرى را ضميمه كنم و بخوانم تا شفا پيدا كند.
آقاى وحيد مى فرمودند. بيمارهاى مختلفى بدست ايشان شفا يافتند.
اهتمام به نماز شب از آية الله شهاب الدين مرعشى
در وصيت اولى آية الله مرعشى چنين آمده است .
وصيت مى كنم كه سجاده اى را كه هفتاد سال نماز شب بر روى آن خوانده ام با من دفن كند.
باز ادامه مى دهد: او را سفارش مى كنم تسبيح تربتى كه با آن در سحرگاهان به عدد دانه هايش استغفار نموده ام با من دفن نمايد.⁽⁵⁰⁾
ملاحظه فرماييد سرمايه يك دانشمند جليل القدر به قبر و قيامت ، سجاده و تسبيح و ناله ها و اشك هاى جارى در نيمه شب است . فراموش نكنيد از چنين سرمايه اى .
خود ايشان مى گويد وقتى ساكن قم شدم نماز جماعت در سحر و صبح در حرم معمول نبود. شصت سال قبل تنها كسى كه يك ساعت قبل از اذان به حرم مشرف مى شد من بودم . بطور متوالى هر شب حتى شبهاى برخى در زمستان كه كوچه و بازارها پر از برف بود. ايشان به همراه خود در چنين شبهايى يك برف روب كوچك بهمراه مى آوردند تا راه را باز كنند و به حرم برسند. هنوز در راه باز نكرده بودند پشت در منتظر مى نشستند.
فرمودند مدتها نمازم را تنها مى خواندم تا كم كم يك نفر دو نفر اقتداء كردند و بتدريج جمعيت زياد شد. شب آخر عمر هم در حرم نماز جماعت به پا داشتند.⁽⁵¹⁾
سرمايه شب زنده دارى رقت قلب است
جناب استاد محسن قرائتى (در تلويزيون جمهورى اسلامى شب هفده رمضان سال 1414 هجرى قمرى ) از قول مرحوم سيد احمد خمينى چنين نقل كردند:
امام راحل عليه الرحمة هميشه دو ساعت قبل از اذان صبح براى نماز شب و دعا آماده بود از سرمايه هايى كه براى نماز شب داشت گريه زياد بود بطورى كه دستمال هاى اشكش چنان خيس مى شد كه آنها را عوض مى كرد و دستمال ديگرى برمى داشت .
در مصيبت اهل بيت عليه السلام نيز بسيار اشك مى ريخت خطيب توانا آقاى كوثرى خدمت آقا مى رسيد و شروع بخواندن اشعار در مصيبت مى كرد امام با صداى بلند گريه مى كرد. بسيار رقيق القلب و اشك ريز بود و شدت ولايت و محبت را به معصومين عليه السلام داشت .⁽⁵²⁾
در كتاب سيماى فرزانگان ⁽⁵³⁾ از قول فرزند اما خمينى مى نويسد:
1. شبى كه با امام ار پاريس عازم ايران بوديم ، امام در هواپيما براى نماز شب برخاستند و چنان مى گريستند كه خدمه ايرفرانس تعجب كرده بودند شنيدم كه پرسيده بودند: آيا امام از چيزى ناراحت هستند؟ من گفتم كه كار هر شب امام است .
2. وقتى امام را از قم مى بردند براى زندان (در عصر طاغوت ) امام با حالتى نماز شب خوانده اند كه يكى از همراهان مثل اينكه سرگرد عصار بود بعدا به من گفت كه ما تحت تاءثير شديد نماز امام واقع شديم و يكى از ما تهران گريه كرده بود.
3. روزى كه از نجف عازم كويت شديم از صبح ساعت 4 حركت كرديم شايد هم زودتر. بعد از آن همه گرفتاريها ساعت 12 و شايد بيشتر سرانجام امام در هتل بصره استراحت كردند دو ساعت نخوابيده بودند كه ساعتشان زنگ زد و بيدار شدند و نماز شب خواندند و بعد هم نماز صبح ...
اينهم شنيدن است در نماز شب : حاج سليمان خان قاجار يكى از حكام سبزوار اين داستان را از يكى از فرمانداران سابق اصفهان نقل كرد:
يكى از كنيزان منزل حاكم اصفهان فرار كرد و به منزل عالم ربانى سيد محمد باقر شفتى پناهنده شد. بعد از چند روز سيد شفت آن زن را بهمراه نامه اى به حرمسرا فرستاد. در نامه نوشته بود: بخاطر من از گناه اين زن بگذر در صورتى كه گناهكار باشد. خواهش ‍ مى كنم به خدمتكاران و نگهبانان سفارش كنيد او را اذيت نكنند.
فرماندار اصفهان گفت از كنيز پرسيدم در اين چند شبانه روز كه در خانه سيد بودى چه ديدى ؟
گفت اين آقا شبها ديوانه است و روزها عاقل . پرسيد چطور؟!
جوابداد نيمه شب در داخل حياط مثل ابر بهار اشك مى ريزد و به نماز مشغول مى شود گاهى در حال گريه بر سر خود مى زند اما صبح كه مى شود عبا و عمامه مى پوشد و بصورت يك دانشمند موقر و متين بكار مردم و امور لازم مى پردازد. ⁽⁵⁴⁾
علامه طباطبايى صاحب تفسيرالميزان (رضوان الله عليه ) مى گويد هنگامى كه در اوايل جوانى براى تحصيل در نجف مشرف بودم ، گاهگاهى خدمت آية الله قاضى كه از علماى بزرگ و مدرس حوزه بد مشرف مى شدم زيرا ايشان از بستگان ما بودند و صله رحم نيز ايجاب مى كرد خدمتش برسم .
يك روز جلو در مدرسه اى كه مرحوم آيه الله قاضى از آنجا مى گذشت ايستاده بودم . همينكه ايشان آمد بمن نزديك شد و دست خود را روى شانه ام گذاشت گفت : يا بى ان تريد الدنيا فصل صلوة الليل و ان تريد الاخرة فصل صلوة الليل
پسرم اگر دنيا مى خواهى به نماز شب بپرداز اگر آخرت مى خواهى نماز شب بخوان .
اين سخن اثر عميقى در روح من گذاشت از آن وقت بعد از مراجعت به ايران پنج سال تمام ملازمت خدمت اين استاد ارجمند را اختيار كردم در شب و روز و از كمالات روحى ايشان بهره ها بردم .⁽⁵⁵⁾
گريه بى سابقه در شب زنده دارى
آيه الله العظمى شيخ محمد على اراكى نقل كرد سيد محمود خوانسارى خطيب معروف مشتاق بود نماز شب آيه الله نورالدين عراقى را از نزديك مشاهده كند زيرا شنيده بود ايشان در نماز شب گريه زيادى دارند اتفاقا مرحوم عراقى گروهى از مومنين را ماه رمضان به صرف افطار دعوت كرد كه يكى از دعوت شده ها همين آقاى خوانسارى بود كه مشتاق ديدن نماز شب آقا بود.
گفت وقتى افطار صرف شد و همه رفتند من از جا حركت نكردم . مرحوم عراقى وقتى ديد من نشسته ام به خادم خود گفت دو دست لحاف بياور تا بخوابيم يكى را به من داد و ديگرى را خودش خوابيد، سعى كردم هنگام نماز شب ايشان بيدار باشم . نيمه شب ديدم از جاى حركت كرد و خارج شد وضو گرفت و شروع به نماز كرد خيال مى كرد من خوابيده ام همين كه رسيد به كلمه ((العفو)) و تكرار نمود چنان بشدت گريه مى كرد كه از شدت گريه گلوگير شده بود.
آيه الله اراكى فرمودند ايشان در مورد مرثيه امام حسين و ائمه عليهم السلام نيز بشدت گريه مى كرد من خود شاهد بودم در دهه اول محرم كه در منزل خودشان روضه داشتند از اول آفتاب تا ظهر با اينكه منبريهاى متعدد يكى پس از ديگرى به فيض مى رساندند و مردم جمعيت زيادى را از اراك و جاهاى ديگر را در اين مجلس تشكيل مى دادند.
از اول مجلس تا آخر آن در مقابل ايشان چد دستمال براى اشك مى گذاشتند كه پيوسته از كثرت گريه آنها را عوض مى كرد. در روز عاشورا گريه بسيار بسيار زيادى داشت و به تمام معنى بكاء بود.⁽⁵⁶⁾
اين هم شخصيت ديگرى از شب زنده داران : آيه اله سيد محمد كاظم مدرسى (رضوان الله عليه ) يكى از شخصيت هاى برجسته روحى و معنوى بود. عبادات و شب زنده داريهاى خود را پيوسته مخفى نگه مى داشت . اما زهد عجيب و تواضع فراوانى ؟ داشت شاهد ملكات روحى و عظمت معنوى ايشان بود.
خانواده ايشان مى گفت سالهاى سال نماز شبش ترك نمى شد حتى آخرين شب زندگيش براى تهجد حركت كرد در غرفه كوچك بيمارستان تهران . پسر خواهرم كه با ايشان در بيمارستان بود گفت آن شب در بيمارستان از من جوياى ساعت شد عرض كردم ساعت براى چه مى خواهيد با اين حالى كه داريد؟! فرمودند اين شب مهمى است مايلم بدانم چه ساعتى است ساعت خود را در اختيارش ‍ گذاشتم . متوجه شدم تصميم شب زنده دارى و تهجد دارد پزشك معالجش مى گفت در آن شب هنگام وضو براى نماز شب شنيده بود بخودش مى گويد: كاظم ! اين عمر تو را كافى است نترس اين راهى است كه ديگران نيز طى كرده اند. كاظم ! اين آخرين شب زندگى تو است . ايمان خود را به خدا محكم كن و نترسلام الله عليها...
بالاخره در حال قنوت نماز صبح روحش به عالم بالا پرواز كرد. پسر بزرگش آقا سيد محمد تقى مدرس مى گويد آن شب ما آخر شب به منزل برگشتيم . من نماز صبح را هنگام اذان خواندم . بعد در حال چرت بودم كه شنيدم كسى مى گويد: محمد كاظم مدرسى به جانب بهشت رهسپار شد.
از بيمارستان خبر دادند كه پدرتان از دنيا رفته پرسيدم چه وقت گفتند كمتر از نيم ساعت است . اين همان وقتى بود كه من صدا را شنيدم .⁽⁵⁷⁾
شب زنده دارى كاشف الغطاء: در كتاب لمعات النور مى نويسد: شيخ جعفر كبير كاشف الغطا صاحب كتاب ((كشف الغطا)) خواب كمى داشت بيشتر اوقات سحر هنگام نماز شب مطالعه مى كرد آنگاه براى نماز شب و دعا و تضرع بدرگاه خدا به پا مى خاست تا فجر كه نماز صبح را بخواند.
فرزندش گفت شب صداى گريه اش را بلند با صيحه شنيديم وقتى رفتيم ديديم خيلى منقلب و ناراحت است .
كمى آرام گرفت گفت امشب براى يك مسئله فقهى هرچه گشتم دليلى از روايات پيدا نكردم با خودم گفتم خدا خير بدهد به فقهاى ما مسئله اى را فتوى مى دهند اما بدون دليل ؟! بعد خوابيدم در عالم رويا ديدم به زيارت امير المؤ منين عليه السلام مشرف شده ام ، به كفش كن كه رسيدم ديدم ايوان صحن داخلى مفروش است و در قسمت بالاى مجلس منبر بلندى نهاده شده . يكى از علما با وقار و هيبت خاصى كه از چهره اش نور مى تابد مشغول تدريس براى بزرگان از علما است .
پرسيدم اين مدرس كيست ؟ گفتند محقق اول صاحب شرايع است اينها هم علماى شيعه هستند خيلى خوشحال شدم بطرف منبر رفتم سلام به محقق حلى كردم توقع داشتم او با گرمى مرا بپذيرد ولى ديدم به من اعتنايى نكرد و به سردى جواب داد. فكر كردم به من توهين كردند به محقق حلى گفتم مگر من از علماى شيعه نيستم .
در جواب من محقق با خشم گفت علماى اماميه رنج ها برده اند براى جمع آورى روايات اهل بيت از اينطرف و آن طرف دنيا هر روايتى را در محل خود با قيد نام رواى ضبط كرده اند. ضعيف و صحيح روايات را مشخص نموده اند تا مثل شما بدون رنج و زحمت دليل آن را ببينى . تو بيش از چهار ساعت كتابهاى خودت را نگشتى و به مصادر ديگر مراجعه نكردى آن وقت اعتراض كردى كه آنها حكمى را فتوا داده اند بدون دليل !!
ببين اين دانشمند را (اشاره كرد به ملا محسن فيض كه زير منبر نشسته بود) او كتابى نوشته و روايت مورد نظر ترا در چند مبحث به مناسبت ذكر كرده آن كتاب را خودت هم دارى . كيفيت سخن گفتن محقق حلى چنان با صلاحيت بود كه مرا تكان داد و از خواب بيدار شدم . از اين سوء ظن خود نسبت به علماى اعلام شرمنده شدم اينك مى بينى چه حالى دارم چرا بر خطاى خود گريه نكنم .⁽⁵⁸⁾
چنانكه ملاحظه مى كنيد علما و دانشمندان شيعه به پيروى از ائمه اطهار عليهم السلام و ارادتمندان اين خاندان سعى داشتند هرگز نماز شب را ترك نكنند و از اين راه رابطه اى استوار با درگاه خداوند متعال داشته باشند.
مناسب اين جريان شعر ابن عباس است كه گفته :