خطبه ها كوتاه

سيره پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در اقامه نماز جمعه بر اين پايه استوار بوده كه نماز جمعه و دو خطبه آن را بصورتى ميانه و معتدل ـ نه طولانى و نه كوتاه ـ اقامه مى فرمودند:
عن جابر بن سَمُرَةَ قال: «كان النبيُّ(صلى الله عليه وآله) يَخْطُبُ قائِماً، ثم يَجْلِسُ، ثم يَقُومُ فيقْرَأُ آيات ويَذْكُرُ اللهَ وكانَتْ خُطْبَتُهُ قصْداً، و صلاتُهُ قصْداً».
جابربن سمره گفت: پيامبر(صلى الله عليه وآله) پيوسته ـ در نماز جمعه ـ ايستاده خطبه مى خواند سپس مى نشست، آنگاه بر مى خواست آياتى از قرآن مى خواند و ياد خدا مى كرد و خطبه و نماز آن حضرت ميانه بود ـ نه طولانى و نه كوتاه ـ .

عن عماربن ياسر، قال

«أمَرَنَا رسولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله)بإقصارِ الخُطَبِ».

عمار ياسر گفت

رسول خدا(صلى الله عليه وآله) ما را فرمان داد تا خطبه ها را كوتاه بخوانيم.

عن جابربن سمرة السوائى، قال

«كانَ رسولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله) لا يُطِيلُ المَوْعِظَةَ يومَ الجُمُعةِ إنّما هنّ كلماتٌ يسيراتٌ».

جابربن سمرة سوائى گفت

شيوه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در روزهاى جمعه اينچنين بود كه موعظه را طولانى نمى ساخت، بلكه مواعظ آن حضرت سخنانى اندك بود.
در برخى روايات نيز دستور داده شده تا خطباى جمعه نماز جمعه را طولانى، ولى خطبه ها را مختصر و كوتاه ايراد نمايند.
ابو وائل گفت: روزى عمّار براى ما كوتاه و رسا خطبه خواند سپس از منبر فرود آمد، من به او گفتم: اى ابا يقظان: بسيار كوتاه و بليغ خطبه خواندى اى كاش كمى طولانى تر سخن مى راندى.
عمار گفت: از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) شنيدم كه مى فرمود:
همانا طولانى بودن نماز مرد، و كوتاه بودن خطبه او نشان خوب فهمى و درك صحيح دينى اوست. پس نماز را طولانى بخوانيد و خطبه را كوتاه كنيد و همانا برخى سخن ها جادو است إنّ مِنَ البَيَانِ لسحراً.

شوكانى در «نيل الاوطار» گويد

«قوله: «قصداً» القصدُ في الشيء، هو الاقتصادُ فيه وتركُ التطويلِ وإنّما كانَتْ صلاتُهُ(صلى الله عليه وآله) وخطبته كذلكَ لئلاّ يَمَلَّ الناسُ».
قصد در هر چيز، ميانه روى و طولانى نكردن است، و اين كه نماز و خطبه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) اينچنين بوده، براى اين است كه مردم خسته و آزرده خاطر نشوند.

دعا پس از خطبه ها

عن ابى عبدالله(عليه السلام) قال:
«الساعةُ الّتي يستجابُ فيها الدُّعاءُ يومَ الجمعةِ، ما بينَ فَراغِ الإمامِ مِنَ الخُطْبَةِ إلى أنْ يَسْتَوِيَ النّاسُ في الصفوفِ... وَرُوِي حِينَ يَنزِلُ الإمامُ مِنَ المِنبرِ، إلى أنْ يَقومَ مقامَهُ...».

امام صادق(عليه السلام) فرمود

ساعتى كه در روز جمعه دعا در آن مستجاب است، از زمانى است كه امام جمعه خطبه ها را به پايان رسانده، تا وقتى كه مردم در صفوف منظم ايستاده و آماده برگزارى نماز جمعه مى باشند.
... همچنين روايت شده: از زمانى است كه امام از منبر پايين آمده، تا آن گاه كه در جاى خود براى اقامه نماز جمعه قرار مى گيرد...

دعا پس از نماز جمعه

عن اسماء بنت ابى بكر:
«من قرأ بعد الجُمعةِ بفاتحةِ الكِتابِ، وقُلْ هو اللهُ أحدٌ، وقُلْ أعوذُ بربِّ النّاسِ، حُفِظَ ما بينَه وبينَ الجُمُعَةِ الاُخرى».
اسماء دختر ابى بكر گفت: رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود:
كسى كه پس از نماز جمعه، سوره هاى حمد، قل هو الله احد، قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس را بخواند، از جمعه اى كه در آن قرار دارد تا جمعه بعد محفوظ ماند.

دعا پس از نماز عصر در روز جمعه

قال ابو جعفر(عليه السلام):
«اِذا صلّيتَ العَصْرَ يومَ الجُمُعةِ فَقُلْ: «اَللّهُمَّ صِّل عَلى مُحَمَّد وآلِ مُحَمَّد الأوْصياءِ الْمَرْضِيّينَ بِأَفْضَلِ صَلَواتِكَ، وبارِكْ عَلَيْهِمْ بأفْضَلِ بَرَكاتِكَ والسَّلامُ عَلَيْهِم وعلى أَرْواحِهِم وأجْسادِهم وَرَحْمَةُ اللهِ وبَرَكاتُهُ.
فاِنَّ مَنْ قالَها في دُبُر الْعَصْر كَتَبَ اللهُ لَهُ مِائَةَ اَلْفِ حَسَنَة، ومَحا عَنْهُ مِائَةَ اَلْفِ سَيّئة، وقَضى لَهُ بِها مائَةَ ألفِ حاجَة ورَفَعَ لَهُ بِها مِائةَ ألفِ دَرَجة».
امام باقر(عليه السلام) فرمود: هنگامى كه روز جمعه، نماز عصر را خواندى پس بگو: بار خدايا درود فرست بر محمد و آل محمد و جانشينان آن حضرت، كه از آنان راضى و خشنود هستى، به بهترين درودهايت، و بهترين بركت خود را بر آنان نازل فرما، و درود بر ايشان و ارواح آنان و پيكرهاى پاكشان، و رحمت و بركات خداوند بر آنان. پس همانا هر كس اين دعا و صلوات را، پس از نماز عصر روز جمعه بخواند، خداوند يكصد هزار حسنه براى او مى نويسد، يكصد هزار گناه را از نامه عمل او پاك مى كند، يكصد هزار حاجت او را بر مى آورد و يكصد هزار درجه بر مقام او مى افزايد.
در روايت ديگرى حلبى از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه آن حضرت فرمود:
«مَنْ قَرَأ بَعْدَ الجُمْعَةِ حيِنَ يَنْصَرِفُ، الحمدَ مَرَّةً، وقل هو الله اَحَدٌ سَبْعاً، وقُلْ أعوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ سَبْعاً، وقل أعوذ بربّ النّاسِ سَبْعاً و آيَةَ الكُرْسيِّ وآيَةَ السُّخْرَةِ، وآخِرَ بَرآَءَة }لَقَدْ جاءَكُمْ رَسوُلٌ مِنْ اَنْفُسِكم{ الآية، كانَتْ لَهُ كفّارَةُ ما بَيْنَ الجُمُعةِ إلى الجُمُعةِ».
كسى كه به هنگام بازگشت از نماز جمعه سوره حمد را يك مرتبه، و سوره هاى توحيد، فلق، و ناس را هفت مرتبه، و آية الكرسى و آية السخره، و آيه آخر سوره برائت در }لقد جاءكم رسولٌ من انفسكم{ را بخواند، خداوند آن را كفّاره گناهان او از جمعه تا جمعه ديگر قرار دهد.

ثواب نماز جمعه براى مسافر

عن جعفر بن محمد، عن ابيه(عليهما السلام) أنّه قال: «أيُّما مُسافِر صَلَّى الجُمُعَةَ رَغْبَةً فيها وحُبّاً لَها أعْطاهُ اللهُ اَجْرَ مائةِ جُمُعَة للمُقيمِ».
امام صادق به نقل از پدر بزرگوارشان امام باقر(عليهم السلام)فرمود:
هر مسافرى كه از روى علاقه و محبت نماز جمعه را اقامه نمايد، خداوند پاداش يكصد نماز جمعه كه غير مسافر آن را بخواند به او عطا خواهد كرد.

منابع و مآخذـ قرآن كريم

ـ ارشاد مفيد

ـ البرهان فى تفسير القرآن

ـ السيرة الحلبية

ـ الفقيه

ـ با رهبر در سنگر جمعه

ـ بحار الانوار

ـ تحرير الوسيله

ـ تحف العقول

ـ تفسير آيات الاحكام وفق منهاج التفسير

ـ تفسير ابوالفتوح رازى

ـ تهذيب

ـ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال

ـ جامع الاخبار

ـ جامع المقاصد

ـ خلاف شيخ طوسى

ـ دعائم الاسلام

ـ رسالة الجمعه

ـ روض الجنان

ـ سنن ابى داود

ـ سنن بيهقى

ـ سنن ترمذى

ـ سنن دارقطنى

ـ سنن نسائى

ـ صحيح مسلم

ـ صحيفه نور

ـ عيون اخبارالرّضا

ـ فقه الرّضا(عليه السلام)

ـ قرب الاسناد

ـ كافى

ـ كنز العمال

ـ مباحثى پيرامون نماز جمعه

ـ مجمع البحرين

ـ مجمع البيان فى تفسير القرآن

ـ مروج الذهب

ـ مستدرك الوسائل/آل البيت

ـ مسند احمد حنبل

ـ مسند الحميدى

ـ مصنف ابن ابى شيبه ـ مصنف عبدالرزاق

ـ منهج الصادقين

ـ نمونه اى از تفاسير

ـ نيل الاوطار