نهج البلاغه از ديدگاه مقام معظم رهبرى حضرت آيت الله العظمى خامنه‏اى

محمد مهدي عليقلي

- پى‏نوشت‏ها -


1-نهج البلاغه شامل 241 خطبه ، 79 نامه و 480 كلمات قصار مى باشد.
2-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 3.
3-درسهايى از نهج البلاغه ص 8.
4-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
5-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 4، (بيانات مقام معظم رهبرى در مسجد دارالسلام تهران ، 5/5/1359).
6-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
7-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1364.
8-گردآورنده نهج البلاغه ، علامه سيد رضى ، دانشمند بزرگ قرن چهارم هجرى است كه در سال (359 ه .ق ) در بغداد متولد شد. پدر و مادر او هر دو از نسل مبارك حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام بودند. علامه سيد رضى براى گردآورى نهج البلاغه ، بيست سال تلاش كرد و سرانجام پس از بررسى صدها كتاب و جمع آورى آثار پراكنده نويسندگان گذشته ، توانست در سال 400 هجرى نهج البلاغه را به جهان علم و انديشه ، معرفى كند. سيد رضى سرانجام ، پس از يك زندگى كوتاه ، اما پربار، در روز يكشنبه ششم محرم سال (406 ه .ق ) در سن 47 سالگى در بغداد از دنيا رفت و بدن شريفش در كاظمين كنار قبر امام كاظم عليه السلام به عنوان امانت دفن گرديد و پس از مدتى (طبق وصيت ) پيكر پاك او و همچنين برادرش سيد مرتضى را به كربلا انتقال داده و در آنجا به خاك سپردند.
9-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
10-نهج البلاغه يعنى راه و روش شيوايى گفتار و رسايى كلام
11-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
12-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
13-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 14.
14-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 14.
15-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 25.
16-دانشمند محقق ، عبدالزهراء حسينى ، در كتاب مصادر نهج البلاغه 46 كتاب ديگر را نام مى برد كه براى تهيه و تدوين و جمع آورى سخنان امام على بن ابيطالب نوشته شدند كه 22 كتاب ، مربوط به قبل از پيدايش نهج البلاغه مى باشند. مجموعه ى آشنائى با نهج البلاغه ، ج 2، ص 68.
17-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 3.
18-حضرت عبدالعظيم حسنى معروف به سيد الكريم ، فرزند عبدالله ، فرزند على بن حسن ، فرزند حسن بن زيد، فرزند زيد بن حسن عليه السلام فرزند على بن ابيطالب عليه السلام است و با پنج واسطه به اميرالمؤ منين عليه السلام مى رسد ولادت آن حضرت به سال 173 هجرى در مدينه واقع شد، 79 سال عمر كرده و در 15 شوال 252 هجرى ، در شهر رى وفات يافت .
19-
بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار با مردم شهر رى / روزنامه جمهورى اسلامى . فوق العاده شهرستان رى ، آذر ماه 1373.
20-جهت كتاب شناسى نهج البلاغه به كتابنامه نهج البلاغه ، اثر استاد محترم رضا استادى كه 370 كتاب پيرامون نهج البلاغه معرفى نموده اند، مراجعه نمائيد.
21-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 3.
22-برخى از محققين با بررسى و تحقيق در اسناد و مدارك نهج البلاغه متوجه شده اند كه : الف : سيد رضى همه ى سخنان امام عليه السلام را نياورده است . ب : گاهى در نقل يك خطبه يا نامه يا كلمه حكمت آميز اعمال سليقه نموده و تنها برخى از قمست هاى يك خطبه را كه از نظر فن بلاغت جذاب و زيبا بود نوشته و بقيه ى آن را نياورده است ، (تقطيع كرده است ) از اين رو تلاش گسترده ارزشمند ديگرى را آغاز نمودند و به جمع آورى ديگر سخنان امام عليه السلام پرداختند و خطبه ها و نامه ها را همانگونه كه در منابع اوليه آمده بود نوشتند. مانند: مستدرك نهج البلاغه نوشته ى هادى كاشف الغطاء. نهج السعاده 8 جلدى نوشته ى محمد باقر محمودى . كتاب التذييل نوشته اسمعيل حلبى . ملحق نهج البلاغه نوشته احمد بن يحيى (ابن ناقه ) نهج التقويم نوشته ى خلف بن سيد عبدالمطلب مشعشعى . مصباح البلاغه نوشته سيد حسن ميرجهانى طباطبائى . غررالحكم نوشته آمدى . الحكم المنشوره جلد آخر ابى الحديد نوشته ابن ابى الحديد. مجموعه آشنائى با نهج البلاغه ، ج 2، ص 172.
23-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 4.
24-پيامها و خطابه ، ص 113.
25-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 3.
26-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 4.
27-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 15.
28-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
29-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
30-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
31-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
32-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
33-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
34-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
35-خطبه هاى نماز جمعه تهران ، 7/1/1371 / روزنامه جمهورى اسلامى ، 8/1/1371.
36-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول ) 1360.
37-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
38-مرحوم حاج سيد علينقى محمد ديباچ فيض الاسلام در سال 1290 ه .ش ، در يكى از روستاهاى اصفهان متولد شد. طبق شجره نامه موجود چهل نسل مرحوم فيض ‍ الاسلام به اميرالمؤ منين على عليه السلام مى رسد. مرحوم فيض الاسلام از سن پنج سالگى نزد برادرش آقاى سيد غياث الدين به تحصيل علوم شريعه مى پردازد. وى تحصيلات خود را در حوزه هاى تهران ، مشهد و نجف تكميل كرده ، و نزد اساتيدى چون مرحوم سيد ابوالحسن اصفهانى ، مرحوم شيخ ضياء الدين عراقى ، مرحوم شيخ على اكبر نهاوندى و مرحوم شيخ محمد كاظم شيرازى تلمذ نموده و در اين مدت ترجمه و شرح نهج البلاغه را نيز به طور خيلى جدى دنبال مى كرد. تنها جمع آورى مدارك و يادداشت بردارى كتاب نهج البلاغه مدت هفده سال طول كشيد و تحرير آن در شش سال از 1365 تا 1371 ه .ق انجام پذيرفت و در شش جلد تنظيم گرديد و تاكنون بيش از يك ميليون نسخه از اين نهج البلاغه چاپ و در اختيار عموم قرار گرفته است . و سرانجام مرحوم فيض الاسلام در 24 ارديبهشت 1364 ه .ش در سن 73 سالگى دارفانى را وداع گفت . به نقل از روزنامه كيهان
39-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه 1365.
40-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
41-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363. گفتنى است كه خوشبختانه در چند سالى كه از بيانات مقام معظم رهبرى مى گذرد كارهاى خوبى جهت ترجمه ى قرآن و نهج البلاغه انجام گرفته است .
42-ترجمه ى قرآن از آقايان : آيت الله ناصر مكارم شيرازى ، عبدالمحمد آيتى ، محمد خواجوى ، جلال الدين فارسى ، بهاء الدين خرمشاهى ، و...
43-ترجمه ى نهج البلاغه از آقايان : دكتر سيد جعفر شهيدى ، عبدالحميد معاديخواه ، على اصغر فقيهى و يك ترجمه ى كهن به همت دكتر عزيز الله جوينى .
44-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
45-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
46-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
47-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
48-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
49-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
50-بيانات مقام معظرم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
51-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
52-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
53-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
54-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
55-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
56-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
57-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
58-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
59-جمعه تهران ، 11/6/1367 / روزنامه جمهورى اسلامى 2/9/1367.
60-در مكتب جمعه ، ج 6، ص 389 / خطبه هاى نماز جمعه تهران
61-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 11.
62-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 4.
63-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 10.
64-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
65-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
66-سخنان مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
67-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
68-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
69-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
70-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
71-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
72-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
73-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
74-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
75-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
76-بيانات مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه ، 1365.
77-نهج البلاغه ، خطبه ى 192. در اين خطبه از ابليس كه تكبر ورزيد و بر آدم سجده نكرد سخت نكوهش شده و در آن آمده است كه ابليس نخستين كسى است كه تعصب و نخوت را اظهار كرد: امام عليه السلام در اينجا مردم را از پيمودن راه و رسم شيطان و تكبر و تعصب برحذر مى دارد.
78-در مكتب جمعه ، ج 7، ص 198 / خطبه هاى نماز جمعه تهران 6/8/62.
79-در مكتب جمعه ، ج 5، ص 12 / خطبه هاى نماز جمعه تهران 14/3/61.
80-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
81-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
82-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
83-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره پنجم نهج البلاغه ، 1364.
84-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 13.
85-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
86-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
87-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
88-در مكتب جمعه ، ج 7، ص 194 / خطبه هاى نماز جمعه تهران 6/8/62.
89-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره ى نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
90-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
91-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
92-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
93-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
94-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
95-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
96-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.

97-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
98-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
99-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
100-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
101-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
102-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
103-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
104-نهج البلاغه ، نامه 53.
105-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360. علاقه مندان جهت اطلاع بيشتر از بحث حكومت در نهج البلاغه مى توانند به متن كامل بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، ارديبهشت ماه 1360 ه .ق ، به كتاب بازگشت به نهج البلاغه از انتشارات بنياد نهج البلاغه مراجعه نمايند.
106-بيانات مقام معظم رهبرى در خطبه هاى نماز جمعه تهران 14/1/68.
107-بيانات مقام معظم رهبرى در خطبه هاى نماز جمعه تهران 14/1/68.
108-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
109-خطبه هاى نماز جمعه تهران ، 25/1/1368 / روزنامه جمهورى اسلامى 26/1/1368.
110-خطبه هاى نماز جمعه تهران 20/3/1367 / روزنامه جمهورى اسلامى 21/3/1367.
111-خطبه هاى نماز جمعه تهران ، 23/2/1367 / روزنامه جمهورى اسلامى 24/2/1367.
112-سيرى در نهج البلاغه ، ص 200، بحث تقوا در نهج البلاغه .
113-گفتارى درباره حكومت علوى ، ص 11.
114-خطبه هاى نماز جمعه تهران ، 5/2/1359 / روزنامه جمهورى اسلامى 6/2/1359.
115-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
116-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره نهج البلاغه ، 1363.
117-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
118-استاد بزرگ و دانشمند عالى مقام حجه الاسلام دكتر حاج سيد جواد مصطفوى در سال 1301 شمسى كه در يك خانواده روحانى بدنيا آمد و بعد از يك عمر تلاش و كوشش در معارف اسلامى در سن 67 سالگى در بيستم ارديبهشت 1368 در جوار حرم مطهر على بن موسى الرضا عليه السلام به خاك سپرده شد، جهت آشنائى با زندگانى ايشان به كتاب فرزانه اى كه با نهج البلاغه زيست به قلم : جمعى از نويسندگان مراجعه نمائيد.

119-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره هزاره نهج البلاغه (كنگره اول )، 1360.
120-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
121-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 17.
122-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 25.
123-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
124-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
125-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
126-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
127-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
128-درسهايى از نهج البلاغه ، ص 13.
129-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.
130-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره نهج البلاغه ، 1364.
131-بيانات مقام معظم رهبرى در كنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363.