(1) - سوره اسراء(17)، آیه 23.
(2) - سوره عنکبوت(29)، آیه 8.
(3) - بحارالأنوار، ج 71، ص 81.
(4) - همان، ص 65.
(5) - سوره شعراء(26)، آیه 88 - 89.
(6) - البته منظور ما آن است که والدین، فرزندان خود را از محیط خانواده دور نگه دارند و مراقب تعلیم و تربیت آنها نباشند، و گر نه سپردن فرزندان به کودکستان، در صورتی که منافاتی با نظارت و تربیت پدر و مادر نداشته باشد، اشکالی ندارد.
(7) - احترام به پدر و مادر، زمانی از قداست برخودار است که بر پایه اسلام و به نیت رضای الهی انجام گیرد، نه اینکه خدای ناکرده طمع مال دنیا و محروم نماندن از ارث به والدین احترام و احساسات ظاهری نشان دهد.
(8) - سوره بقره (2)، آیه 83.
(9) - تفسیر فخر رازی، ج 1، ص 100.
(10) - سوره نساء (4)، آیه 36.
(11) - سوره انعام (6)، آیه 151.
(12) - سوره اسراء (17)، آیه 23.
(13) - سوره لقمان (31)، آیه 15.
(14) - سوره عنکبوت (29)، آیه 8.
(15) - سوره عنکبوت (29)، آیه 8.
(16) - مجمع البیان، ج 8، ص 430 (ذیل آیه 7 سوره عنکبوت).
(17) - نهج البلاغه (شیخ محمد عبده)، حکمت 165.
(18) - سوره توبه(9)، آیه 23.
(19) - سوره لقمان(31)، آیه 15.
(20) - سوره لقمان (31)، آیه 14.
(21) - روائع البیان، ج2، ص261.
(22) - سوره نمل(27)، آیه19.
(23) - سوره احقاف(46)، آیه15.
(24) - سوره مریم(19)، آیه 32.
(25) - سوره مریم(19)، آیه14.
(26) - سوره مائده(5)، آیه110.
(27) - سوره بقره(2)، آیه 180.
(28) - سوره بقره(2)، آیه215.
(29) - سوره اسراء (17)، آیه 23.
(30) - جامع السعادات، ج 2، ص 258.
(31) - سوره اسراء (17)، آیه 24.
(32) - فی ظلال القرآن، ج 5، ص 371.
(33) - سوره اسراء (17)، آیه 24.
(34) - سوره ابراهیم(14)، آیه 41.
(35) - سوره نوح (71)، آیه 28.
(36) - سوره الرحمن (55)، آیه 59.
(37) - کشکول، شیخ بهایی، ج 3، ص 353.
(38) - سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج 2، ص 685.
(39) - سوره اسراء(17)، آیه 23.
(40) - سوره نساء (4)، آیه 36.
(41) - سوره انعام (6)، آیه 151.
(42) - سوره بقره (2)، آیه 83.
(43) - مجمع البیان، ج 6، ص 409.
(44) - منتهی الآمال، ج 1، ص 142.
(45) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)؛ و به همین مضمون ر. ک: حدیث بیستم همان باب.
(46) - نهج الفصاحه، ح 1086.
(47) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ص 16.
(48) - همان.
(49) - نهج الفصاحه، ح 1565.
(50) - پند تاریخ، ص 69.
(51) - تتمّة المنتهی، ص 75.
(52) - تفسیر صافی، ج 3، ص 186 (ذیل آیه 24 سوره اسراء).
(53) - امالی المفید، ح 7، ص 287 (مجلس 34).
(54) - منتهی الآمال، ج 2، ص 324.
(55) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ص 162.
(56) - منتهی الآمال، ج 2، ص 6.
(57) - پند تاریخ، ص 88.
(58) - بحارالأنوار، ج 71، ص 71.
(59) - بحارالأنوار، ج 71، ص 82.
(60) - سوره مریم (19)، آیه 32.
(61) - بیستم جمادی الثانی، روز ولادت فاطمه زهرا علیهاالسلام .
(62) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 94، ح 1.
(63) - همان.
(64) - جامع السعادات، ج 2، ص 261.
(65) - سوره لقمان (31)، آیه 14.
(66) - سوره بقره (2)، آیه 233.
(67) - سوره بقره (2)، آیه 233.
(68) - سوره بقره(2)، آیه 233.
(69) - سوره بقره(2)، آیه 233.
(70) - سوره بقره (2)، آیه 233.
(71) - تفسیر نمونه، ج 2، ص 132.
(72) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 67، ح 1.
(73) - سوره احقاف (46)، آیه 15.
(74) - فی ظلال القرآن، سید قطب، ج 7، ص 415.
(75) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 94، ح 3.
(76) - مستدرک الوسائل، أبواب أحکام الأولاد، باب 70، حدیث فوق را مرحوم طبرسی نیز در تفسیر خود، مجمع البیان آورده است.
(77) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ح 10.
(78) - سوره اسراء (17)، آیه 23.
(79) - بحارالأنوار، ج 71، ص 42.
(80) - جامع السعادات، ج 2، ص 260.
(81) - بحارالأنوار، ج 71، ص 82.
(82) - کشف الأسرار و عدّة الأبرار، ج 5، ص 542.
(83) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ص 162.
(84) - منتهی الآمال، ج 1، ص 12.
(85) - مقاتل الطالبین، ابوالفرج الاصفهانی، ص 185.
(86) - اصول کافی، ج 1، کتاب الحجة باب مولد امیرالمؤمنین؛ سفینة البحار، ج 2، ماده فطم؛ وفاء الوفاء سمهودی، وی نقل می کند که رسول گرامی بر سر قبر فاطمه نشسته، فرمود: «رحمک اللّه یا امّی بعد امّی» خدا رحمت کند تو را ای مادر بعد از مادرم».
(87) - تاریخ مدینه منوّره، ابن شبّه، ج 1، ص 124.
(88) - بحارالأنوار، ج 43، ص 10.
(89) - همان، ص 2، ح 1.
(90) - سفینة البحار، ج 2، ص 374، (ماده فطم).
(91) - بحارالأنوار، ج 43، ص 22.
(92) - سوره احزاب(33)، آیه 32.
(93) - سوره آل عمران(3)، آیه 61.
(94) - سوره شوری(42)، آیه 23.
(95) - سوره دهر(76)، آیه 7 - 8.
(96) - فؤاد کرمانی.
(97) - سوره لقمان (31)، آیه 15.
(98) - نهج البلاغه، حکمت 165.
(99) - سوره شوری (42)، آیه 52.
(100) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ص 162؛ بحارالأنوار، ج 71، ص 53.
(101) - بحارالأنوار، ج 71، ص 56.
(102) - همان.
(103) - همان.
(104) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 93، ح 1.
(105) - کیفر کردار، ج 1، ص 214.
(106) - تحف العقول، ص 44؛ کشف الغُمّه، ص 243؛ بحارالأنوار، ج 72، ص 80.
(107) - بحارالأنوار، ج 74، ص 45.
(108) - نهج الفصاحه، ح 1086.
(109) - غررالحکم و دررالکلم.
(110) - میزان الحکمة، باب الاحسان الی الوالدین؛ بحارالأنوار، ج 71، ص 81.
(111) - بحارالأنوار، ج 74، ص 84.
(112) - أنوار النعمانیه، ج 3، ص 85 (نور فی عقوق الوالدین و قطع رحم).
(113) - بحارالأنوار، ج 74، ص 84.
(114) - همان، ج 71، ص 80.
(115) - همان.
(116) - همان، ص81.
(117) - همان، ج 71، ص 85.
(118) - همان، ج 71، ص 56؛ اصول کافی، ج 2، ص 162.
(119) - بحارالأنوار، ج 71، ص 65.
(120) - همان.
(121) - همان.
(122) - همان، ص 77.
(123) - همان، ص 80.
(124) - همان.
(125) - همان، ص 81.
(126) - همان، ص 84.
(127) - همان، ص 85.
(128) - همان.
(129) - همان، ص 86.
(130) - تحف العقول، ص 295 (حکم و مواعظ أبی جعفر محمد بن علی علیهماالسلام ).
(131) - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ص 158.
(132) - الخصال، شیخ صدوق.
(133) - سوره نحل(16)، آیه 97.
(134) - سوره بقره(2)، آیه 82.
(135) - سوره مریم (19)، آیه 63.
(136) - سوره احقاف(46)، آیه 13 - 14.
(137) - سوره توبه (9)، آیه 111.
(138) - کشف الاسرار وعدة الابرار، ج 5، ص 542.
(139) - نهج الفصاحه، ح 623 .
(140) - سوره ابراهیم(14)، آیه 41.
(141) - سوره ابراهیم (14)، آیه 41.
(142) - سفینة البحار، ج2، ص686.
(143) - اصول کافی، ج2 (باب البرّ بالوالدین)، ص163.
(144) - وسائل الشیعة، کتاب الطهارة، أبواب الدفن، باب 54، ح 5 .
(145) - روضة الواعظین، ج 1، ص 128.
(146) - معانی الأخبار، ص 118.
(147) - احقاق الحق، ج 7، ص 152.
(148) - عقوق: عصاه و ترک الشفقة علیه و الاحسان الیه و استخف به (المنجد، مادّه عق).عقق: فی الحدیث «أدنی العقوق اُفّ»، یقال: عقّ الولد أباه یعقّه عقوقا، من باب قعد: اِذا آذاه و عصاه و ترک الاحسان الیه و هو البرّ به و أصله من العقّ و هو الشّقُّ و القلع (مجمع البحرین، مادّه عقق).
(149) - زبدة البیان.
(150) - امالی المفید، ج 1 (مجلس بیست و هشتم)، ص237.
(151) - مستدرک الوسائل، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 75، ح 19.
(152) - اصول کافی، ج2، ص 278.
(153) - علل الشرایع.
(154) - همان .
(155) - معانی الأخبار، ص 118 (معنی عقوق الوالدین).
(156) - کنیه امام حسن مجتبی علیه السلام .
(157) - مستدرک الوسائل، ج 15، ص 193 (ابواب أحکام الأولاد باب 75،، ح 18).
(158) - تفسیر کشاف، جار الله محمود بن عمر الزمخشری، ج 2، ص 658 (ذیل آیه 21 سوره اسراء).
(159) - مستدرک الوسائل، ج15، ص 196 (أبواب أحکام الأولاد، باب 75، ح 34)؛ تفسیر کشاف، ج 2، ص 660.
(160) - همان، ص 196.
(161) - مکارم الأخلاق، فی فضل الأولاد، ص 220.
(162) - مستدرک الوسائل، کتاب النکاح، أحکام الأولاد، باب 75، ص 196، ح 35.
(163) - همان، ص 195.
(164) - الوافی، ج 1، (باب اصناف عقوبات الذنوب و تفسیرها)، ص 173.
(165) - مجمع البیان، ج 5 - 6، ص 409.
(166) - سوره جن(72)، آیه 23.
(167) - سوره نساء (4)، آیه 140.
(168) - سوره نساء(4)، آیه 145.
(169) - سوره اعراف(7)، آیه 18.
(170) - سوره جاثیه (45)، آیه 34.
(171) - سوره مدّثر (74)، آیه 41 - 42.
(172) - سوره ابراهیم(14)، آیه 28 - 29.
(173) - سوره همزه (104)، آیه 1 - 4.
(174) - کنزالدقائق، المیرزا محمّد المشهدی، ج 5، ص 498 (ذیل آیه 21 سوره اسراء)؛ الخصال، باب الثلاثة، ص 195، (ح 270).
(175) - مراد، سلطان عادل است، نه ظالم مستکبر.
(176) - میزان الحکمة، ج 10، ص 712.
(177) - همان.
(178) - مستدرک الوسائل، أبواب أحکام الأولاد، باب 75، ح 29.
(179) - سفینة البحار.
(180) - عدة الداعی.
(181) - وفیات الأعیان، ج 4، ص 225.
(182) - مجموعه ورّام، ص 12.
(183) - نهج البلاغه، حکمت 391.
(184) - درباره این موضوع، در بحثهای گذشته مطالبی را برای خوانندگان عزیز آوردیم.
(185) - مستدرک الوسائل، ج 15، ص 128 (أبواب أحکام الأولاد، ح 8).
(186) - المحجة البیضاء، ج 3 (کتاب آداب الصحبة و المعاشرة)، ص 442؛ فروع کافی، ج 6، باب حق الأولاد، ص 48.
(187) - المحجة البیضاء، ج 3، ص 443.
(188) - مستدرک الوسائل، ج 15، ص 166 (أبواب أحکام الأولاد، باب 60، ح 3).
(189) - فروع کافی، ج 6، ص 18.
(190) - بحارالأنوار، ج 23، ص 122.
(191) - انوار نعمانیه، ج 3.
(192) - فروع کافی، ج 6 (باب الأسماء و الکنی)، ص 21.
(193) - همان، ح 6.
(194) - قرب الأسناد، ص 45.
(195) - فروع کافی، ج 6 (فی الأسماء و الکنی)، ص 22.
(196) - عدّة الداعی، ابن فهدالحلّی.
(197) - تحف العقول، ص 263.
(198) - فروع کافی، ج 6، باب تأدیب الولد، ح 5، ص 50.
(199) - نهج البلاغه، فیض الاسلام، نامه 31.
(200) - مستدرک الوسائل، ج 15، ص 166 (أبواب أحکام الأولاد، باب 60، ح 4).
(201) - همان، ج 4، ص 231 (أبواب قرائة القرآن، باب 1، ح 1).
(202) - مستدرک الوسائل، ج 4، ص 247 (أبواب قرائة القرآن، باب 6).
(203) - نهج البلاغه، نامه 47.
(204) - کنزالعمال، ج 16، ص 417.
(205) - مستدرک الوسائل، ج 4، ص 325؛ الأمالی، شیخ طوسی، ج 2، ص 290.
(206) - مستدرک الوسائل، ج 4، ص 247.
(207) - سوره اسراء (17)، آیه 9.
(208) - وسائل الشیعة، ابواب قرائة القرآن، باب 1، ح 8.
(209) - همان، ح 6.
(210) - همان، ح 10.
(211) - همان، ح 4.
(212) - نهج البلاغه، خطبه 110.
(213) - اصول کافی، کتاب فضل القرآن، ح 4.
(214) - مکارم الأخلاق، فی أحکام الأولاد.
(215) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، ابواب مقدمات النکاح، باب 1، ح 6.
(216) - همان، ح 11.
(217) - سوره نور (24)، آیه 32.
(218) - نورالثقلین، ج 3، ص 595.
(219) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب مقدمات النکاح، باب 11، ح 1.
(220) - همان، ح 3.
(221) - همان، ح 5.
(222) - مجمع البیان، ذیل آیه 32 سوره نور.
(223) - کنزالعمّال، ج 16، ص 584.
(224) - بحارالأنوار، ج 1، ص 110.
(225) - کنزالعمّال، ج 16، ص 443.
(226) - سوره مائده(5)، آیه 3 .
(227) - منتهی الآمال.
(228) - مکارم الأخلاق، ص 222.
(229) - همان، ص 220.
(230) - سفینة البحار، ج 1، ص 458 (الدّعاء و ما یتعلّق به).
(231) - مکارم الأخلاق، ص 219.
(232) - فروع کافی، ج 6، ص 296 (باب التسمیة و التحمید و الدعا علی الطعام).
(233) - کنزالعمال، ج 1 (کتاب العیال)، ص 141.
(234) - مجموعه ورّام، ص 358.
(235) - تحف العقول، ص 195.
(236) - کشف الغُمّه، ج 2، ص 287.
(237) - مستدرک الوسائل، ج 15، ص 164.
(238) - کنزالعمال، ج 16، ص 456.
(239) - وسائل الشیعة، ج 12، ص 247.
(240) - همان (20 جلدی)، ج 6، ص 261 .
(241) - سفینة البحار، ج 2، ص 27 (مادّه صدق).
(242) - سوره فرقان (25)، آیه 27 - 29.
(243) - مجمع البیان، ذیل آیات 27 - 29 سوره فرقان.
(244) - بحارالأنوار، ج 74، ص 197.
(245) - همان، ص 198.
(246) - التفسیرالکاشف، ج 5، ص 36.
(247) - القواعد و الفوائد، محمد بن مکی العاملی، المعروف بالشهید الأوّل، ج 2، ص 46.
(248) - الوافی، ج 1 (باب تفاصیل الحقوق لکل ذی حق)، ص 127.
(249) - صحیفه سجادیه، دعائه لولده.
(250) - وسائل الشیعة، ج 15، ص 123، ابواب احکام اولاد، باب 22.
(251) - کنزالعمّال، ح 49409.
(252) - وسائل الشیعة، ج 15، ص 194، (أحکام الأولاد، باب 83).
(253) - همان.
(>254) - وسائل الشیعة، ج 15، ص 203، أبواب أحکام الأولاد.
(255) - همان.
(256) - تحف العقول، ص 84.
(257) - وسائل الشیعة، ج 15، (أبواب أحکام اولأد)، ص 195؛ کنزالعمّال، ح 49409.
(258) - گفتار فلسفی کودک، ص 111.
(259) - بحارالأنوار، ج 43، ص 294.
(260) - همان، ص 285.
(261) - محجة البیضاء، ج 3، ص 366.
(262) - مستدرک الوسائل، ج 2، ص 69.
(263) - همان.
(264) - مکارم الأخلاق، ص 114.
(265) - مستدرک الوسائل، ج 15، ص 71 (کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 66، ح 1).
(266) - عیون اخبار الرضا؛ اقبال الأعمال، ص 26؛ الأمالی، صدوق، ص 13.
(267) - وسائل الشیعة، ج 15، ص 201، (أبواب أحکام اولاد، باب 87).
(268) - نهج البلاغه، فیض الاسلام، ص 531.
(269) - مکارم الأخلاق، ص 113؛ وسائل الشیعة، ج 15، ص 201.
(270) - روضة المتقین، ج 8 (کتاب النکاح)، ص 597؛ وسائل الشیعة، أبواب أحکام الأولاد، باب 91، ح 3.
(271) - المحاسن، برقی.
(272) - شرایع الاسلام، کتاب الهبات.
(273) - همان.
(274) - تحریر الوسیلة، کتاب الهبة، مسئله 22.
(275) - وسائل الشیعة، ج 15، ص 194 (أبواب أحکام الأولاد، باب 83).
(276) - همان، ص 202.
(277) - همان، ص 203.
(278) - مکارم الأخلاق، ص 114؛ وسائل الشیعة، ج 15، ص 203.
(279) - ملاذ الأخیار، ج 13، ص 227 (باب احکام الأولاد، ح 40).
(280) - تحف العقول، ص 263.
(281) - مستدرک الوسائل، ج 2، ص 625.
(282) - فروغ ابدیت، ج 1، ص 56.
(283) - وسائل الشیعة، ج 3، ص 12 (أبواب الفرائض، باب 3).
(284) - همان.
(285) - مکارم الأخلاق، ص 115.
(286) - راجع به مسئله فوق به رساله عملیه رجوع شود.
(287) - برای اطلاع بیشتر به کتب فقهی، باب قصاص مراجعه شود.
(288) - سوره نحل (16)، آیه 58 - 59.
(289) - سوره تکویر (81)، آیه 9.
(290) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 5، ح 2؛ روضة المتقین، ج 8 (کتاب النکاح)، ص 594.
(291) - سوره طلاق (65)، آیه 2 - 3.
(292) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، ابواب النفقات، باب 3، ح 1، ص 227.
(293) - همان.
(294) - وسائل الشیعة، أبواب أحکام الأولاد، باب 5، ح 7.
(295) - همان، ح 5.
(296) - همان، باب 4، ح 1.
(297) - همان، باب 37.
(298) - سوره نحل (16)، آیه 71.
(299) - مطالب مندرج را به صورت اختصار از جواهر الکلام ج 31، ص 252 و اللمعة الدمشقیة کتاب النکاح آورده ایم.
(300) - وسائل الشیعة، أبواب الأغسال المسنونه، باب 27، ح 1.
(301) - همان، أبواب أحکام الأولاد، باب 35، ح 1.
(302) - همان، باب 36، ح 7.
(303) - همان، ح 3.
(304) - همان، ح 4.
(305) - سوره انعام (6)، آیه 78 - 164.
(306) - وسائل الشیعة، أبواب أحکام الأولاد، باب 46، ح 6.
(307) - مرآة العقول، ج 21 (کتاب العقیقة)، ص 58.
(308) - همان، ص 59.
(309) - وسائل الشیعة، کتاب النکاح، أبواب أحکام الأولاد، باب 38، ح 7.
(310) - همان، باب 39، ح 1.
(311) - همان، باب 40، ح 1.