 |
|
ترجمه و شرح رساله حقوق سيد محسن حجت - ۷ - و أما حق بصرك فغضه عما لا يحل لك و ترك ابتذاله إلا لموضع عبرة تستقبل به بصرا أو تستفيد بها علما فإن البصر باب الإعتبار ترجمه : اما حق چشمت برتو آنست كه برگرداني آنرا از چيزي كه خداوند ترا از ديدن آن منع نموده است و بيجهت بهر طرف و هر چيز نظر نكني ؛ مگر در جائي كه موجـب پند و عبرتي باشد يا سبب بصيرت و بيداري گردد و يا علمي از آن استفاده شود زير چشم دروازهء پند و عبرت گرفتن است . شرح : چشم انسان نيز چون ديگر اعضاي بدن ؛ يا سبب سعادت مي شود و يا موجب شقاوت . اگر در معرض سوء استفاده قرار گيرد سبب شقاوت است مثل نظر نمودن به نامحـرم و نگاه كردن بهر كسي از روي شهوت و ريبه اعم از آنكه مرد باشد يا زن ؛ محرم باشد يا نامحرم . پيامبر خدا حضرت محمد مصطفي صلي الله عليه واله وسلم فرمود : النظرة سهم مسموم من سهام ابليس نگاه حرام تيري زهرآگين از تيرهاي شيطان است (1) . هم چنين نظر اندازي به چيزهاي كه به هيچ عنوان خيري به دنبال نداردو جز غفلت و دوري ازخداوند چيزي براي انسان به ارمغان نمي آورد . يا نظاره نمودن كارها و برنامه هاي ديگران براي پيدا نمودن عيب ؛ تا در روز مبادا به
رخ آنان كشيده شود و مواردي از اين قبيل . امام باقـر عليه السلام از جـد بزگوارش پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه واله وسلماين روايت را نقل فرمود : كفى بالمرء عيبا ان يبصر من عيوب الناس ما يعمى عنه نفســـــه اين عيب براي انسان كافيست كه عيب خود را نبيند و در صدد عيب جوئي از ديـگران و پيدا نمودن عيوب آنها باشد (2) .عيب كسان منگرو احسان خويش ديــده فروبر بـــه گريبان خـــويش آينه روزي كه بگيري بـــه دست خود شكن آن روز و مشو خود پرست از جمله مواردي كه حق چشم زير پا گزاشته ميشود ؛ اشاراتي است كه براي استهـزاي ديگران يا خورد كردن و تحقير نمودن آنها صورت مي گيرد . و متاسفانه كه اين كار بسيار معمول بوده هست ؛ به حدي كه خداي متعال صريحا اين ـــــــــــــــــــــــــ (1) نهج الفصاحه ص 231 (2) كافي ج 2 ص 460 عمل را بـه عنوان خيانتي كه از طريق چشم صورت مي گيرد ؛ معرفي نموده و مــورد مذمت قرار داده و ميفرمايد : يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ (غافر:19)
خداوند آگاه است به خيانت شما از طريق چشم و آنچه در سينه هاي خود مخفي كرده ايد . بلكه حق چشم به گردن ما اينست كه از آن به عنوان دري براي ورود به شهر عبرت و پند استفاده نمائيم و هر چيزي را كه مي بينيم با ديدهء عبرت ببينيم . هان ايدل عبرت بين ازديده نظركن هان ايـوان مدايـن را آئينـه عبـرت دان
به قبرستان گزر كردم كم و بيش بديدم قبر دولت مند و درويش نه درويش بي كفن در خاك خفته نه دولت مند برده يك كفن بيش
و با مطالعه و تحقيق كه چشم از ابزار مهم و اساسي آن به حساب مي آيد بر معرفت و علم خود بيفزائيم و با دقت در آيات الهي و آفاق وانفس راهي به سوي سعادت ابدي و هميشگي خود بگشائيم . نظر محبت آميز و پر عاطفه ومهر خود را از اهل عيال و اقوام و اقارب دريغ نكنيم .وب كشيدن پرده هاي غفلت بر روي حقايق خود را از ديدن حـقيقت محروم نسازيم . 6- حق پو أما حــق رجليك فأن لاتمشى بهما إلى ما لايحــل لــك و لاتجعلهمــا مطيتك فى الطريق المستخفة بأهلها فيها فإنها حاملتك و سالكة بك مسلك الديـن و السبــق لك و لاقوة ‘لا بالله . ترجمه : اما حق پاهايت برتو آنست كه از آن به عنوان وسيله اي براي رفتن به طرف حرام استفاده نكني و پا را مركب در راهي كه سبب استخفاف و زبوني تو ميشود قرار ندهي ؛ زيرا كه اين دوپا ترا حمل ميكنند و سير ميدهند در مسير دين و سبقت گرفتـن در كارهاي خوب و قوتي نيست مگر به قوت پرور دگار . شرح : چيستان يا معمائي بين مردم معمول است كه براي سرگرمي و آزمايش ذهنه نقل مي شود ؛ ولي اگر در معنا و مفهوم آن دقت شود حامل پيام بسيار مهمي ميباشد . معما اين است " مرده در ميان دريا ؛ شلغم مي خورد " ؛ اهل ذهن و زكاوت فورا جـواب ميدهند كه مردهء در ميان دريا بود و در كنار دريا شخصي كه از دوپا شل ومعلول بود غم ميخورد كه اي كاش پا ميداشت وميتوانست جنازهء آن بيچاره را از بين آب بيرون بياورد و كفن و دفن نمايد . براستي انسان وقتي قدر نعمتي را مي داند كه از آن محروم باشد . از جمله نعمتهاي خداوند براي انسان ؛ همين پاهاي ما است كه با اين و سيله ميتوانيم راه برويم و ازمكاني به مكان ديگر منتقل شويم ؛ بسبب آن ايستاده شويم و تمام وزن بدن ما را بدون آنكه منتي برما بگزارد تحمل نمايد . وسيله اي كه صد در صد تابع فرمان بوده و هيچ وقت با دستورات ما مخالفت نكند . مسلما انسان تا وقتي كه از اين نعمت برخوردار است قدر آن را نميداند ؛ اما وقتي عمر زياد شد و قدرت و توان جواني از انسان سلب گرديد و كارش به جائي رسيد كه يا ب كمك ديگران و يا با تكيه به عصا از زمين بلند شود و لرزان ؛ لرزان چند قدمي راه رود آنگاه هست كه مي فهمد چه نعمت بزرگي را از دست داده است . امام سجاد عليه السلام ميفرمايد : مهم ترين حق پا اين است كه از آن به عنوان وسيلهء براي رفتن به سوي حرام استفاده نشود ؛ زيرا كه خداوند پا را براي ارتكاب گناه به م عطا نكرده است . رسول خدا صلي الله عليه واله وسلم با جمعي از ياران و اصحاب خـــود ؛ از قبرستان بقيع ميگزشت در همين حال كنار دوتا از قبرهاي بقيع ايستاده شده و ياران خود را از معذب بودن صاحبان آن دوقبر خبر داد ؛عرض كردند :يا رسول الله اين دونفر چه كرده بودند كه اين چنين گرفتار عذاب الهي شده اند ؛فرمود : كان احدهما يمشى بالنميمة والاخر لا يستبرء عن البول " يكي از اين دونفر كارش راه رفتن بجهت نمامي و سخن چيني بود و ديگري استبراء از بول نمي كرد (1) يعني به فكر طهارت و نجاست خود نبود . مورد استشهاد ما نفر اول است كه از پاهايش درست استفاده نكرده و اين طـرف و آن طرف راه مي افتاد تا سخنها وخبرها را بشنود وبعد اين جا و آن جا به گوش اين و آن رسانيده سبب ايجاد فتنه و فساد بين مردم شود و آرامش و آسايش آنها را بهم زند . مسلما كساني كه از پايشان براي رفتن به مراكز فساد و قمارخانه ها وديگر مراكز گناه استفاده مي نمايند يا با آن به رقص و پاي كوبي در برابر نا محرمان مي پردازند ؛ قدر اين نعمت الهي را ندانسته و حق آنرا ادا نكرده اند . پا براي رفتن به محل كار است تا درآمد حلالي كسب شود و براي رفتن بسوي عبـادت و مساجد ومراكز ديني است تا معنويت و قربي حاصل گردد و براي رفتن به مدرسه و مراكز علمي است تا بر معلومات انسان چيزي اضافه شود و براي رفتن بــه تفريحات سالم و مباح است تا ملالت و خستگي از انسان زايل گردد . ــــــــــــــــــــــــ (1) مستدرك الوسايل ج 1 ص 270 7- حق دست
و أما حــق يــدك فأن لاتبسطهـا إلى مالايحــل لك فتنال بما تبسطها إليه مــن الله العقوبة فى الآجل و من الناس بلسان اللائمة فى العاجل ؛ و لاتقبضها مما افتــرض الله عليها؛ و لكن توقرها بقبضها عـــن كثير مما لايحل لها و بسطها الى كثيـر مم ليس عليها؛ فاذا هى قد عقلت و شرفت فى العاجل وجب لها حسن الثواب فى الاجل ترجمه : اما حق دست بر تو آنست كه به سوي حرام دراز نشود زيرا سبب عقوبـت و و عذاب خداوند در آخرت و ملامت و سرزنش مردم در دنيا خواهد بود ؛ و دستهايت ر منع نكني از چيزي كه خداوند بر آن واجب نموده است . بلكه با استفادهء صحيح و مشروع ؛ دستهايت را موقر و بزرگ نما به اين بيان كــه از تمام جيزهاي كه حرام است دورش نگهداري و براي بدست آوردن آنچه كه مفيد اسـت باز وآزادش گزاري ؛ پس درين صورت است كه مورد احترام ديگران در دنيا و پـاداش و اجر خداوند در آخرت قرار خواهي گرفت . شرح : دست نيز يكي از اعضا وجوارح مهم بدن است بلكه مهمتر از ديگر اعضاي بدن ميباشد ؛ چون استفاده هاي مختلفي كه از دست ميشود بسيار زياد است . استفاده هاي غلط و نا درست مثل دزدي ؛ زدن ؛ اشاره توهين آميز ؛ محكم گرفتـن يك طرف در حال جنگ تا طرف مقابلش بتواند اورا بيشتر مورد ضرب قرار دهد ؛ فحش و نا سزا گفتن بوسيلهء بعضي از علامات كه با دست صورت ميگيرد و....... . استفاده هاي صحيح و درست مثل دفاع از مظلوم ؛ دفع ظلم ؛ منع متجاوز از تعدي به حقوق ديگران ؛ كمك بــه سالخـوردگان و مريضها ؛ نوازش خورد سالان و مخصوص ايتام ؛ دست دادن به عنوان دوستي با ديگران ؛ دادن صدقات به فقرا و مساكين ؛ سلام دادن به ديگران و اداي احترام ؛نوشتن مطالب مفيد براي آگاهي ديگران ؛برداشتن سنگ و چوب و ساير موانع از سر راه مردم ؛ انجام معاملات و داد وستد ؛ دراز كردن بسوي خداوند براي عرض نياز ؛ شمارش تسبيح و تحميد و تهليل و تكبير ؛ و........ . در هر موردي كه انسان از دستش استفاده صحيح يا نا صحيح نمايد ؛ دو نتيجه عايد او ميگردد يكي عاجل و در همين دنيا و ديگري آجل و در آخرت . اگر خداي ناكرده شخصي دزدي نمايد يا آدم بكشد يا كار خلاف ديگري با دست انجام دهد ؛ در همين دنيا مورد ملامت و سرزنش مردم قرار ميگيرد طوريكه او را به همديگر نشان داده و عمل زشت اورا اينجا و آنجا حكايت مينمايند ؛ و دربين اجتماع مورد تنفر و انزجار قرار ميگيرد . نتيجه دوم ؛ عذاب خداوند است كه دامنگير او پس از مرگ يا حتي قبل از آن ميگردد . و اگر شخصي از دست استفاده صحيح و مشروع نمايد ؛ چـون مواردي كـه گزشت در دنيا مورد تكريم و احترام مردم قرار گرفته و پس ازمرگ هم رحمت و غفران خداونـد شامل حالش ميگردد . امام صادق عليه السلام فرمود : و فرض الله على اليدين ان لايبطش بهما الى ما حرم الله و ان يبطش بهما الى ما امر الله عزوجل و فرض عليهما من الصدقة و صلة الرحم و الجهاد فــى سبيل الله و الطهور للصلوات " خداوند بر دستها واجب نموده است كه به سوي آنچه او حرام نموده است دراز نشود بلكه بايد وسيلهء براي بدست آوردن حلال باشد و واجب نموده است بردست دادن صدقه و صله رحم و جهاد في سبيل الله را و هم چنين تطهير براي نماز و وضو يا تيمم را (1) . از علي عليه السلام نيز نقل شده است كه فرمود : وفرض على اليدين الانفاق فى سبيل الله خداوند واجب نموده است كه بوسيله دست انفاق كنيم در راه خدا (2) . و بخاطر همين جهت است كه رسول الله صلي الله عليه واله وسلم فرمود : اليد العليا خير من اليد السفلى " دست بالا بهتر از دست پائين است (3) يعني كسي كه صدقه ميدهد؛ در نزد خداوند مقامي بالاتر از صدقه گيرنده دارد . بايد توجه داشت كه يكي از ابزار غيبت كردن همين دستها ميباشد ؛ زيرا گاهي اوقـات حركات وعلائمي كه بواسطه دست صورت ميگيرد حاوي پيامهاي مختلف است . در بسياري از موارد مردم مقاصد خودشان را باهمين حركات و علائم ؛ به طرف مقابل ابلاغ مينمايند مثل سلام دادن از راه دور يا خدا حافظي يا حتي بعضي از دشنامها . از ام المومنين عائشه نقل شده كه زني وارد خانه ماشد تا از حضرت پيامبـر صلي الله عليه و اله وسلم سوالي كند ؛ وقتي جوابش را شنيد و برگشت كه برود ؛ مـن با اشاره دستم به كساني كه در خانه بودند فهماندم كه قد اين زن كوتاه است ؛ پس رسول خـد صلي الله عليه واله وسلم فرمود : عائشه تو با اين كارت غيبت اورا نمودي (4) . ــــــــــــــــــــــــــــ (1) بحار الانوار ج 69 ص 23(2) بحار الانوار ج 69 ص 73(3) بحار الانوار ج 21 ص 210(4) جامع السعادات ج 2 ص 294
پىنوشتها: 1 . مشكل
|
