 |
|
مقتل مقرم سيد عبدالرزاق مقرم (ره) - پىنوشتها -
447 - تاريخ
ابن عساكر ج 4 ص 341 و خصائص سيوطى ج 2 ص 127 و مجمع الزوايد ج 9 ص 199. قبلاً
يادآور شديم وقتى امام (عليه السلام) به منزل خزيميه رسيدند و يك شبانه روز در آنجا
ماندند حضرت زينب به امام عرض كرد شنيدم هاتفى اين اشعار را ميخواند:
ألا يا عين فاحتفلى...
از شعر فوق استفاده مىشود كه قوىترين اسبها را جمع كردند و آنها را به صورت قطار گردنهايشان را به يكديگر بسته بودند و به صورت دايرهاى بر بدنها مىتاختند و آنقدر ادامه دادند و گرداندند تا اينكه استخوانهاى سينه و پشت مانند آرد نرم شد و خود در اين عمل اقرار كردند كه عملشان خلاف حكم خدا بود. 492 - لهوف ص 75 و مثير الاحزان ابن نما ص 41 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 39. 493 - الاثار الباقيه طبع ليدن ص 329. 494 - كتاب التعجب كراجكى ملحق به كتاب كنز الفوائد ص 46 و شماره مسلسل ص 350. 495 - لهوف ص 81 و عمده القارى فى البخارى ج 7 ص 656. 496 - الكبريت الأحمر. 497 - ارشاد. 498 - از روضه الشهداء، ملا حسين كاشفى، كتاب البدايه ابن كثير ج 8 ص 190 نوشته است: زن خولى ديد نور از زير اجانه (سرپوش) به سوى آسمان بلند است، و مرغان سفيد رنگى در اطراف آن در پروازند. و همچنين مىافزايد كه: همسر ديگر خولى به نام نوار بنت مالك چون از قضيه آگاه شد به خولى گفت: تو سر پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) را آوردهاى؟ به خدا قسم سر من و تو ديگر بر يك بالين جمع نخواهد شد، اين را بگفت و براى هميشه از او جدا شد. 499 - انساب الأشراف بلاذرى ج 5 ص 238. 500 - يافعى در مرآه الجنان ج 1 ص 133 نوشته است: ابن زياد بر او خشمگين شد و او را كشت ولى نام حامل سر مطهر را ذكر نكرده است. بين تاريخ نويسان اختلاف است كه آيا آورنده سر مطهر امام نزد ابن زياد چه كسى بوده است و اشعار را چه كسى خوانده است؟ ابن جرير طبرى در تاريخ خود ج 7 ص 368 و ابن اثير در كامل ج 4 ص 79. نوشتهاند: گوينده اشعار سنان بن انس بود كه بر عمر خواند. و در تذكره الخواص ص 144 نوشتهاند: بشر بن مالك آنها را بر ابن زياد خواند. در هر صورت ابن طلحه در مطالب السؤال ص 76 اين شعر را بر اشعار فوق افزوده است: و من يصلى القبلتين فى الصبا و گفته ابن زياد بر وى خشمگين شد و او را كشت. در رياض المصائب ص 437 نوشته است گوينده اشعار فوق شمر بوده است، و به نظر مىرسد همين حرف درستتر باشد، زيرا اگر قبول كرديم كشنده حضرت امام (عليه السلام) شمر بود چنانچه از زيارت ناحيه مقدسه استفاده مىشود و گروه بسيارى از مورخين آن را تأييد كردهاند بعيد است كه ديگرى سر مقدس را و به آن مباهات و افتخار بكند و خودش موجب تقرب به ابن زياد را از دست بدهد. و لذا در المعجم مما استعجم ج 2 ص 865 و در وفاء الوفاء سمهورى ج 2 ص 232 آنجا كه بحث از قرقگاه ضريه مىكند، مىگويد: ضريه از آبهاى ضباب و در جاهليت مال ذى الجوشن ضيايى پدر شمر قاتل امام حسين بوده است. و بدينوسيله تصريح مىكند كه قاتل امام حسين (عليه السلام) شمر بوده است. 501 - محدث قمى، نفس المهموم، ص 204. 502 - نسب قريش تأليف مصعب زبيرى ص 58. 503 - اقبال، سيد بن طاووس. 504 - رياض الأحزان ص 49. و اثبات الوصيه مسعودى ص 143. 505 - اثبات الوصيه ص 143 طبع نجف، لكن در تاريخ ابو الفداء ج 1 ص 203 نوشته شده است: حضرت امام باقر (عليه السلام) در آنروز سه سال بود. 506 - بحار ج 45 در بحث اولاد امام (عليه السلام)، اسعاف الراغبين ص 28 كه در حاشيه نور الأبصار چاپ شده و در لهوف ص 8 نوشته شده است: اسماء بن خارجه فزارى وى را در كوفه درمان كرد و پس از بهبودى او را به مدينه فرستاد. 507 - عقبه بن سمعان غلام آزاد شده رباب، از مدينه تا كربلا پيوسته در ركاب امام (عليه السلام) و مسئول امور اسبها بود، پس از شهادت امام فرار كرد ويرا دستگير كردند و به گمان اينكه او غلام رباب است آزادش كردند و بدينوسيله كسيكه در تمام جريانات از آغاز تا پايان حضور داشت آنها را نشر داد و به همه كس گفت: عقبه بن سمعان همان كسى است كه وقتى حر منكر دعوت اهالى كوفه از امام (عليه السلام) شد، امام به عقبه گفت: آن خورجينهاى پر از نامه را بياور، وى هم خورجينها را آورد و نامهها را به حر و لشكرش نشان داد. و باز آنجا كه عمر سعد نامه مصلحتآميزى نوشته بود كه حسين (عليه السلام) حاضر است به نحوى صلح كند، وى عنوان كرد من از مدينه تا مكه و از مكه تا كربلاء پيوسته همراه امام (عليه السلام) بودم. و هرگز كلمهاى نشنيدم كه امام حاضر باشد دست در دست يزيد بگذارد و يا حاضر باشد وى را به يكى از مرزها بفرستد. 508 - از كسانيكه همراه امام (عليه السلام) در كربلا بودند فقط دو نقر باقى ماندند، يكى عقبه بن سمعان كه عنوان شد و ديگرى مرقع بن ثمامه اسدى. دينورى در اخبار الطول خود ص 305 مىنويسد: (... از ياران امام (عليه السلام) تنها دو نفر زنده ماندند يكى مرقع بن ثمامه اسدى كه عمر سعد او را پيش ابن زياد فرستاد، و ابن زياد هم او را به ربذه تبعيد كرد. مرقع تا هنگام مرگ يزيد و فرار ابن زياد به شام، در ربذه بود، و پس از آن كه به كوفه برگشت...) لكن طبرى در ج 7 ص 368 و ابن اثير در كامل ج 4 ص 80 نوشته است او را به زاره تبعيد كرد. زاره چشمهاى است در بحرين و قريهاى است در صعيد مصر، و دهكدهاى است در شيراز نزديك ارسنجان و قريهاى است در طرابلس غرب. در تاريخ كامل ابن اثير ج 4 ص 80 نوشته است: ابن زياد اهل كوفه را تهديد كرد كه آنها را به عمان زاره تبعيد خواهد كرد و در همان كتاب در حوادث سنه 321 نوشته است كه: على بن يليق امر كرد معاويه و يزيد را در منابر بغداد لعن كنند كه عامه از اين امر مصطرب و ناراحت شدند و سرانجام او را به سوى عمان بردند. از اينجا مىتوان استفاده كرد كه منظور از زاره محلى است كه در عمان بوده است. 509 - مثير الأحزان ابن نما ص 40. و لهوف سيد بن طاووس ص 47. و مقتل خوارزمى ج 2 ص 39 و مقتل طريحى ص 322. 510 - خطط مقريزيه ج 2 ص 280 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 39 و تاريخ طبرى ج 7 ص 370. 511 - مقتل خوارزمى ج 2 ص 39. و منتخب طريحى ص 322 و الطراز المذهب ص 243 نقل از منتخب. 512 - الكبريت الاحمر ج 3 ص 13. و الطراز المذهب. 513 - در كتاب تهذيب الأسماء نورى ج 1 ص 163، و در الكواكب الدريه مناوى ج 1 ص 58 و در نور الأبصار شيلنجى ص 160 و در وفيات الأعيان ابن خلكان نوشتهاند: سكينه دختر امام حسين (عليه السلام) روز پنج شنبه پنجم ماه ربيع الأول سال 117 هجرى از دنيا رفت. ابوالحسن عمرى در كتاب المجدى فى الأنساب و طبرسى در اعلام الورى ص 127 ضمن بحث از فرزندان امام حسين (عليه السلام)، و ابوالفرج در اغانى ج 12 ص 163 نوشتهاند: حضرت سكينه با پسر عمويش عبدالله بن حسن على بن ابيطالب ازدواج كرد، و عبدالله اصلاً عروسى نگرفتند، وى در حادثه كربلا بيش از بيست سال عمر داشت و پيش از وفات عمويش امام حسن (عليه السلام) بدنيا آمد و نزديك هفتاد سال عمر كرد. در مقام و منزلت حضرت سكينه همين اندازه بس كه سيد الشهداء دربارهاش فرمود: ان الغالب على سكينه، الاستغراق مع الله و اين خود درس مهمى است از مقام و منزلت زن در شريعت مقدسه اسلام. اسعاف الراغبين و كتاب السيده سكينه. 514 - تظللم الزهراء ص 135. 515 - برگزيدهاى از كامل الزيارات ابن قولويه ص 361. 516 - تظللم الزهراء ص 177. 517 - الدمعه الساكبه ص 364. 518 - مثير الأحزان ابن نما ص 64 و لهوف سيد بن طاووس ص 80. 519 - در بندى اسرار الشهاده ص 477 و تظلم الزهرا ص 150. 520 - اين خطبه بر اساس متون امالى شيخ طوسى و لهوف و مثير الأحزان ابن نما و مناقب ابن شهر آشوب تحرير شده است. 521 - اين خطبه همانگونه كه گذشت بر اساس متون امالى شيخ طوس و لهوف و مثير الأحزان ابن نما و مناقب ابن شهر آشوب تحرير شده است. 522 - احتجاج طبرسى طبع نجف ص 166. 523 - فاطمه دختر امام (عليه السلام) شخصيتى جليل القدر و مقامى بسيار بلند و بزرگوارى داشت. زنى بسيار متدين و متعبد بود كه پدرش سيد الشهداء (عليه السلام) به حسن مثنى كه به خواستگارى يكى از دختران عمويش آمده بود درباره وى فرمود: من فاطمه را براى تو پيشنهاد مىدهم، زيرا او از همه دختران من به مادرم فاطمه دختر پيغمبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) شبيهتر است، و از نظر ديانت تمام شبها را به تهجد و نماز شب مىپردازد و روزها روزه مىگيرد، و از نظر جمال و زيبايى، به حور العين مىماند. ابن حجر در كتاب تهذيب التهذيب ج 12 ص 442 نقل كرده است كه: جناب فاطمه از پدر، و از برادرش زين العابدين، و از عمهاش جناب زينب، و از ابن عباس، و از اسماء بنت عميس رواياتى نقل كرده است. و فرزندانش مانند عبدالله، و ابراهيم و حسين، و ام جعفر كه از حسن مثنى بودند از وى روايت كردهاند. همچنين ابوالمقدم از طريق مادرش از وى روايت نقل كرده است. و زهير بن معاويه نيز از طريق مادرش و همچنين از طريق معصب و ديگران از حضرت فاطمه روايت نقل كردهاند. و در خلاصه تهذيب الكمال ص 425 نوشته است: اصحاب سنن مانند، ترمذى، و ابو داوود، و نسائى در مسند على، و ابن ماجه و... روايت بسيارى از او تخريج كردهاند، و ابن حجر عقلانى گفته است: قسمتى از احاديث منقوله از فاطمه در كتاب جنائز از صحيح بخارى ذكر شده است، و اين حيان ضمن اينكه آنها را صحيح دانسته است وفاتش را نيز در سنه 110 ذكر كرده است. يافعى در كتاب مرآه الجنان ج 1 ص 234 و ابن عماد در شذرات الذهب ج 1 ص 139 نيز وفاتش را در سنه 110 دانستهاند. و بنابر آنچه ابن حجر در تهذيب التهذيب نقل مىكند كه عمر حضرت فاطمه، نزديك به نود سال رسيد، بايد ولادتش در سنه سى بوده باشد. وى حدود 7 سال قبل از خواهرش حضرت سكيه از دنيا رفت. زمزم، كرامتى از آن بانو در كامل بن اثير ج 4 ص 267 نوشته است فاطمه بزرگتر از خواهرش حضرت سكينه بوده است. در كتاب تحقيق النصره الى معالم دار الهجره ص 18 تأليف ابى بكر بن حسين بن عمر مراغى (متوفاى سنه 816) نوشته است: يكى از كرامات حضرت فاطمه بنت الحسين (عليه السلام) اين بود: وقتى كه وليد بن عبدالملك دستور داد حجرات اطراف مسجد را بگيرند و ضميمه مسجد پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) نمايند حضرت فاطمه بالأجبار در منطقه حره رفت و در آنجا خانهاى براى خود بنا نموده، و دستور داد چاهى جهت آب آشاميدنى در آن حفر نمايند، حفاران به سنگ بسيار بزرگ و سختى برخورد كردند كه گذشتن از آن ممكن نبود، مسئله را با جناب فاطمه در ميان گذاشتند، ايشان وضو گرفت و فاضل آب وضوى خود را بر آن پاشيد كه در اثر آن نرم شد و به راحتى آن را شكسته و بيرون آوردند، پس از آن مردم از آب آن تبرك مىجستند و به آن زمزم مىگفتند. در كتاب طبقات ابن سعد ج 8 ص 476 نوشته است: حضرت فاطمه دختر امام حسين (عليه السلام) تسبيحات بعد از نماز را عوض دانههاى تسبيح يا نخهائى كه گره زده بود، مىخواند ما در تأليف، نقد التاريخ المخلوط مورخينى را كه ازدواج او را با عثمانى مناقشه كردهايم و ازدواج با محمد ديباج را، قلمهاى زبيريان آفريده است و صحت ندارد. 524 - احتمالاً جناب ام كلثوم همان حضرت زينب سلام الله عليه باشد و چون حضرت زينب داراى دخترى به نام ام كلثوم بود لذا كنيهاش را ام كلثوم مىگفتند. و مؤيد اين مطلب گفته ابن اثير است در نهايه، ذيل كلمه فرث نوشته است: از اين ماده است جمله ام كلثوم دختر على (عليه السلام) كه فرمود: اتدرون اى كبد فرثتم لرسول الله... كه عبارت مزبور به اجماع مورخين شيعه و سنى از سخنان جناب زينب است كه در بازار كوفه ايراد فرمود و منظور ابن اثير از ام كلثوم همان زينب است. مؤيد ديگر اينكه امام سجاد (عليه السلام) به عمهاش فرمود سكوت كند. حال چگونه با ساكت كردن او ديگرى مخالفت كند. از اينجا معلوم مىشود كه اين قسمت از سخنان دنباله همان مطالب حضرت زينب بوده است نه سخنرانى جديدى. مؤيد است اينكه خود حضرت سجاد (عليه السلام) مىخواست خطبه بخواند و لذا از عمهاش حضرت زينب (عليه السلام) درخواست فرمود كه فعلاً ساكت شود تا حضرت بتواند در وقت مناسب و فرصت خوبى كه بدست آورده از آن استفاده نمايد. اگر اين احتمال درست باشد بعيد به نظر مىرسد كه جناب ام كلثوم موجب تفويت وقت امام خود شده باشد. مگر اينكه سخنرانىها قبل از درخواست سكوت، از طرف امام انجام شده باشد و اين نيز بعيد است. در هر صورت بعضى از مورخين به دنبال سخنرانى فوق اين اشعار را نيز به حضرت ام كلثوم منسوب دانستهاند كه در پايان خطبه خود انشاء فرموده است: واى بر شما برادر مرا با زجر كشتيد، ولى بدانيد براى اين كردار، شما را در شعلههاى برافروخته آتش خواهند افكند. شما خونهايى را بر زمين ريختيد كه خدا و قرآن پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) آنها را محترم شمرده و ريختنش را حرام كرده بودند. شما را مژده ميدهم به آتشى كه فرداى قيامت در دوزخ جاودانه در آن خواهيد ماند. و من تا زندهام بر برادرم كه بهترين مردم بعد از پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) بود گريه خواهم كرد. هر چند بخواهم جلوى اشكم را بگيرم و آنرا پاك نمايم ولى سيل آن بر گونه هايم جارى و هرگز خشك نخواهد شد. 525 - بحار الانوار ج 10 ص 211 و ج 13 ص 125 به نقل از غيبت نعمانى. 526 - مدينه المعاجز ص 263 باب 127. 527 - اثبات الوصيه مسعودى ص 173 و ما در كتاب زين العابدين (عليه السلام) ص 402 احاديث مربوط به اين موضوع را نوشتيم. لكن در احاديث مزبور راز اين نكته بيان نشده است كه چرا غير از امام، كس ديگرى نمىتواند بدن امام را تجهيز و تدفين كند؟ و احتمالاً به اين جهت باشد كه چون بدن امام معصوم در آن حال به منتهاى سير الهى خود رسيده و در حال وصل به فيوضات ربانى است لذا داراى آثارى خواهد بود كه نبايد كس ديگرى غير از كسانى كه محرم اين مرحله هستند به آن نزديك شوند، زيرا مقام مزبور، مقام قاب قوسين يا مقام ادنى و نزديكتر از آن است، مقامى است كه روح الامين به آنجا راه ندارد و سير قهقرايى مىكند و تنها پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) است كه در آن بى كران اقيانوس سبحات ملكوت، به سباحت و شنا مىپردازد، و با توجه به اينكه ائمه هدى (سلام الله عليهم اجمعين) از حقيقت محمديه آفريده شدهاند و در تمام جهات جز در نبوت و تعداد ازواج با او شريكند اين دعا سخنى گزاف و بى جا نخواهد بود، چنانكه حسن بن سليمان حلى نيز در المختصر ص 22 به اين مطلب اشاره فرموده است. البته اينگونه مطالب از اسرارى است كه فكر بشر به آنها نمىرسد ولى در عين حال به مجرد اينكه نمىتواند درك كند حق انكار آنرا هم ندارد مگر به حد استحاله و عدم امكان برسد. و لذا در اخبار و روايات آمده است كه: ائمه (عليه السلام) داراى احوال و حالات عجيب و غريبى هستند كه هيچ كسى ديگر نمىتواند آن حالات را داشته باشد مانند احيا اموات با همان بدنهاى اصلى و مانند ديدن برخى از آنها يكديگر را، و بالا بردن اجساد آنها را از قبر به آسمان و مانند شنيدن آنها سلام زائران خود را. اينها و امثال آن همه از ويژگىهاى ائمه هدى مىباشند كه ديگران در اوصاف با آنها در كنز الفوائد و مرحوم مجلسى در مرآه العقول و كاشف الغطاء در منهج الرشاد ص 51 و مرحوم ميرزا حسين نورى در دار السلام ج 1 ص 289 به اين مطلب تصريح كردهاند. 528 - الكبرين الاحمر، و اسرار الشهاده در بندى سيد جزائرى در انوار نعمانيه ص 344 چيزى را مىنويسد كه مىتواند شاهد اين امر باشد او نقل مىكند: شاه اسماعيل صفوى دستور داد نبش قبر او را بكنند پس مردى ظاهر شد به همان هيثتى كه كشته شده بود و بر سر او دستمالى بود هنگامى كه آنرا باز گشودند خون جريان يافت و منقطع نشد مگر آنگاه كه دستمال را دوباره بستند پس روى قبر او قبهاى بنا كرد و خادمى معين نمود پس بنابراين افكار نورى و سوء هر جان كه او را در اينجا دفن نشده است بى مورد مىباشد. و در تحفه العالم تأليف جعفر بحر العلوم ج 1 ص 37 از نزهه القلوب حمد الله مستوفى نقل كرده است كه در پشت كربلا قبر حر قرار گرفته است كه مردم آنرا زيارت مىكنند و او جد هيجدهم من مىباشد. 529 - كامل الزيارات ابن قولويه ص 325 و مزار بحار. 530 - عبرت خانه: ثعالبى در كتاب لطائف المعارف ص 142 در باب تاسع نوشته است: عبدالملك بن عمير لخمى روايت كرده است روزى در قصر دارالاماره نزد ابن زياد بودم كه ديدم سر مقدس حسين بن على (عليه السلام) را روى سپر نزد وى آوردند، پس از چندى كه مختار كوفه را تسخير كرد با او در همين مجلس نشسته بودم كه سر ابن زياد را براى او آوردند، پس از مدتى سر مختار را نزد معصب بن زبير ديدم، و اينك سر معصب را روى سپر نزد عبدالملك بن مروان مىبينم. وقتى كه اين سرگذشت را براى عبدالملك بن مروان نقل كردم آنرا به فال بد گرفت و از آن قصر بيرون رفت. همين داستان را سيوطى در تاريخ الخلفا (ص 139) و ابن جوزى در تذكره الخواص ص 148 چاپ ايران نقل كردهاند:
531 - تاريخ اين عساكر ج 4 ص 339، و صواعق محرقه ص 116. 532 - كامل ابن اثير ج 4 ص 103 و مجمع الزوائد ابن حجر ج 9 ص 196 و مقتل خوارزمى ج 2 ص و 78 و منتخب طريحى ص 339 چاپ حيدريه نجف. 533 - شرح قصيده ابى فراس ص 149. 534 - تاريخ قرمانى ص 108. 535 - سيد عبدالمطلب حلى، شعراء حله ج 3 ص 218. 536 - تاريخ طبرى ج 7 ص 371. 537 - لهوف ص 90. 538 - كامل ابن اثير ج 4 ص 33. و مقتل خوارزمى ج 2 ص 43. و تاريخ طبرى ج 7 ص 263. در كامل مبرد چاپ سنه 1347 ج 3 ص 145 نوشته است؛ حضرت زينب سلام الله عليها بسيار شيوا و رسا و با فصاحت و بلاغت مطلب خود را بيابان فرمود. ابن زياد كه خود زبانش الكن شده بود به او گفت: تو دارى ذوق شاعرى هستى پدرت نيز خطيب و شاعر بود. حضرت زينب (سلام الله عليها) فرمود: (ما للنساء و الشعرا) يعنى دل غمديده من چكار به شعر و سجع و قافيه دارد. 539 - طبرى و ابوالفرج و دميرى در حياه الحيوان ماده بغل و منتخب طريحى و ديگران نيز تصريح كردهاند كه امام سجاد (عليه السلام) از على اكبر كوچكتر بود كه در كربلا شهيد شد. 540 - طبرى ج 7 ص 373. 541 - لهوف ص 91 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 43. 542 - كامل ابن اثير ج 4 ص 34. 543 - تذكره الخواص ص 148. 544 - لهوف ص 91 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 43. 545 - فنال نيشابورى روضه الواعظين ص 163. 546 - لهوف ص 92 و مقتل العوالم ص 130. 547 - الاغانى ج 4 ص 150. 548 - الأغانى ج 14 ص 158 طبع ساسى. 549 - كامل ابن اثير ج 4. 550 - عبدالله بن عفيف ازدى: از بزرگان شيعيان اميرالمؤمنين (عليه السلام)، و از زهاد و عباد بود كه پيوسته در مسجد اعظم، به صوم و صلوه مشغول بود، وى چشم چپش را در جنگ جمل و چشم ديگرش را در جنگ صفين از دست داده بود. چون آن كلمات كفرآميز را از ابن زياد شنيد نتوانست مانند ديگر شنوندگان بى غيرت و بى همت ساكت بنشيند تا زمامداران سلطه جو هر غلطى را كه خواستند بكنند و هر يارى كه به دوش مردم نهادند برايشان بكشانند و پاى علمشان سينه بزنند، لذا فرياد كشيد و صداى اعتراض خود را به گوش همه رساند و پيغام خود را به تاريخ و به نسلهاى بعد از خود نيز، انتقال داد كه: هان اى مسلمانان! هنوز اسلام غريب است و على و فرزندانش در ميان شيعيان مظلوم؛ اگر شما يار مظلومان نباشيد قطعاً يار ظالمان خواهيد بود و راه سومى وجود ندارد زيرا سكوت در برابر ظلم هم كمك به ظالم خواهد بود. 551 - منظور ابن زياد اين بود كه عبدالله از عثمان بد حرفى كند تا بهانهاى براى كشتنش بشود عبدالله نيز توجه داشت حقيقت را گفت و بد گوئى هم نكرد. 552 - سبخه: زمين شوره زار را مىگويند برخى به جاى سبخه، مسجد را ذكر كردهاند، احتمال دارد منظور از سبخه همان دستشويى باشد كه برخى به جاى اين كلمه فقط كلمه مسجد آوردهاند و لذا لهوف و مقتل خوارزمى ج 2 ص 53 و ابن حبيب در الحمير ص 480 و ارشاد مفيد و كشف الغمه لفظ كناسه را به كار بردهاند. 553 - رياض الأحزان ص 52. 554 - مقتل خوارزمى ج 2 ص 178 تا ص 179. 555 - شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد طبع مصر ج 10 ص 284. و ارشاد مفيد. 556 - دينورى، اخبار الطوال ص 295. 557 - تاريخ طبرى، ج 7 ص 146. 558 - الدر النفيد ص 36 سيد محسن امين شعر از سيد رضا هندى است. 559 - ارشاد مفيد و الخصائص الكبرى ج 2 ص 125. ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه ج 4 ص 74 نوشته است: زيد بن ارقم از كسانى است كه منحرف شد و به خلافت و ولايت اميرالمؤمنين على (عليه السلام) شهادت نداد، اميرالمؤمنين نفرينش كرد و نابينا شد. در كامل ابن اثير ج 4 ص 34 نوشته است: ابن زياد دستور داد مقدس امام (عليه السلام) را در كوچه و بازار كوفه بگردانند. و در بدايه ابن كثير نيز نوشته شده است، و مقريزى نيز در خطبه ج 2 ص 288 آنرا تأكيد كرده است. 560 - شرح قصيده ابى فرانس ص 148. 561 - اسرار الشهاده مرحوم دربندى ص 148. 562 - شرح قصيده ابى فراس ص 148. 563 - الخصائص سيوطى. 564 - مقتل العوالم ص 151. 565 - در كتاب مجمع الزوائد ابن حجر هيثمى ج 5 ص 240 و در كتاب تطهير الجنان كه در هامش صواعق محرقه چاپ شده است ص 141 از ابى هريره نقل كرده كه: شنيدم رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) مىفرمايد: يكى از جباران بنى اميه بالاى منبر من خون دماغ مىشود و خونش منبر را آلوده مىكند و عمرو بن سعيد اين چنين شد: لير عين على منبرى جبار، من جباره بنى اميه فيسيل رعافه. 566 - نفس المهموم ص 222 و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد. 567 - مقتل العوالم ص 131. 568 - الأغانى ج 4 ص 155. 569 - معجم الشعراء مرزبانى ص 231. 570 - دختر عقيل بن ابيطالب نامش ام لقمان بود با خواهران خود ام هانى، و اسماء، و رمله، و زينب سر و پاى برهنه از منزل بيرون دويدند و به طرف حرم مطهر حضرت رسول رفتند و... (تاريخ طبرى ج 7 ص 384). 571 - ابيات با اين لفظ در مثير الأحزان ابن نما ص 51 و لهوف سيد بن طاووس ص 96 و كامل ابن اثير ج 4 ص 36 آمده است ولى در كامل مىگويد: اين اشعار مربوط به دختر عقيل بن ابيطالب (عليه السلام) مىباشد و نظير آن را ابوريحان بيرونى در الأثار الباقيه ص 329 و ابن جرير در تاريخ ج 6 ص 268 آورده است جز اينكه او فقط بيت اول و دوم را ذكر كرده است و در روايت ابن قتيبه در عيون الأخبار ج 1 ص 212 گويد در مورد اشعار خلافى هست و در مقتل خوارزمى ج 2 ص 76 گويد: زينب دختر عقيل بن ابيطالب آن دو بيت نخستين را سروده است او چهار بيت را ذكر كرده است و چهارمى آن است:
شما حق ما را كه خدا تعيين كرده بود ضايع ساختيد در حالى كه فيل حيوانى بيش نيست حق بيت و حرم را رعايت كرد (اشاره به داستان فيل و ابرهه در قرآن كريم) ولى در مناقب ابن شهر اين اشعار را به زينب بنت على (عليه السلام) نسبت داده است كه در خطبه كوفه اشاره كرده است ولى در تذكره سبط بن جوزى ص 151 آنها را به زينب بنت عقيل نسبت داده است ولى ابن حجر هيثمى در مجمع الزوائد ج 9 ص 200 ابيات سه گانه را به زينب بنت عقيل نسبت داده است و در ارشاد مفيد هم آمده است وقتى ام لقمان، دختر عقيل خبر شهادت امام حسين (عليه السلام) را شنيد اين اشعار را سرود و ناله كرد و همراه اوام هانى، اسماء رمله و زينب بودند. به اعتقاد مترجم اين اشعار مربوط به زينب دختر عقيل است كه كنيهاش ام لقمان مىباشد. 572 - البته مناقاتى وجود ندارد امكان دارد گاهى در منزل او و گاه در قبرستان ترتيب جلسه داده مىشد (مترجم) 573 - مدينه المعاجز تأليف سيد هاشم بحرانى ص 318 حديث 86. 574 - على بن ابى ابكر هروى در كتاب لاشارات المعرفه الزيارات ص 93 نوشته است: بيت الاحزان در بقيع و براى حضرت فاطمه تهيه شده بود. و سمهودى در كتاب وفاء الوفاء ج 2 ص 103 طبع مصر سنه 1316 از ابن جبير نقل كرده است كه: بين الاحزان در قبرستان بقيع و نزديك بارگاه عباس بن عبدالمطلب ساخته شده بود كه فاطمه بعد از وفات پدرش پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در آنجا مىرفت و مىگريست. و ابى عبدالله محمد بن ابى احمد مقرى انبارى در كتاب المختار من نوادر الاخبار مطبوع در هامش العلوم ابى بكر خوارزمى ص 191 طبع اول سنه 1310 نوشته است: على (عليه السلام) اطاقكى از برگهاى درخت خرما در پشت مدينه براى حضرت زهرا درست كرد كه در آن مىنشست و بر پدرش مىگريست. و ابن همام حنفى در فتح القدير ج 2 ص 328 نوشته است: مستجب است نماز خوان در مسجد فاطمه دختر پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در بقيع كه معروف به بيت الاحزان است. 575 - أربلى كشف الغمه ص 194 و ارشاد مفيد نام او را ابوالسلاسل ذكر كردهاند. 576 - تاريخ طبرى ج 7 ص 384. 577 - تاريخ طبرى ج 6 ص 218. 578 - انساب الأشراف ج 4 ص 3. 579 - المستجاد من فعلات الأجواد ص 22. 580 - اسدالغايه ج 3 ص 67. 581 - سيد بن طاووس، لهوف ص 95. 582 - تاريخ طبرى ج 7 ص 380. تاريخ طبرى نقل كرده است كه بسر بن ارطاه، ابا بكره را از كوفه به شام فرستاد و به او يك هفته مهلت داد كه برود و برگردد و او هم همين كار را كرد. و ابن نما در مثير الاحزان ص 74 نوشته است: عبدالله عمر نامهاى در مورد آزادى مختار براى يزيد فرستاد عميره نامه يزيد را كه گرفت از شام تا كوفه يازده روزه آمد و نامه را ابن زياد داد. 583 - تاريخ طبرى ج 7 ص 389. و ابن اثير ج 4 ص 34. و البدايه ج 8 ص 191 و لهوف ص 97. 584 - الاصابه در ترجمه مره. 585 - تاريخ طبرى ج 7. و خطط مقريزى ج 2 ص 288. 586 - لهوف سيد بن طاووس (م 664 ه . ق) ص 98. 587 - مجمع الزوائد ابن حجر ج 9 ص 199 و خصائص سيوطى ج 2 ص 127. و تاريخ ابن عساكر ج 4 ص 342. و صواعق محرقه ص 16. و الكواكب الدريه ج 1 ص 57. و الانحاف بحب الاشراف ص 23. و ابن طاووس (ره) در لهوف ص 98 آنرا از تاريخ بغداد ابن نجار نقل كرده است و در تاريخ فرمانى ص 108 نوشته است: مامورين ابن زياد در بين راه به ديرى رسيدند، در آنجا فرود آمدند تا قدرى استراحت كنند. ديدند آن شعر بر بعضى از ديوارهاى آنجا نوشته شده بود. در خطط مقريزى ج 2 ص 285 نوشته است: اين شعر از قديم در آنجا نوشته بوده است و كسى گويندهاش را نمىشناسد. ابن نما در مثير الاحزان ص 63: سيصد سال پيش از بعثت پيامبر، در يكى از بلاد روم كه حفارى مىكردند به سنگى رسيدند كه مسندا اين بيت بر آن نوشته بود و مسند كلام، شبث بن آدم بود. 588 - نفس المهموم مرحوم حاج شيخ عباس قمى. از كتاب نهر الذهب فى تاريخ حلب ج 3 ص 23 نوشته است: وقتى كه سر مطهر امام (عليه السلام) را همراه با اسرا به شام مىبردند. و به كوه طرف غرب حلب رسيدند، يك قطره خون از آن سر شريف در اينجا فرو ريخت. به احترام آن قطره خون در اينجا ساختمانى بنا كردند كه به مشهد نقطه معروف است. و در همين كتاب ج 3 ص 280 از تاريخ يحيى بن ابى طى نقل مىكند كه مشهد مزبور مكرر تعمير و تجديد بنا شده است. در كتاب الاشارات الى معرفه الزيارات تاليف ابى الحسن على بن ابى بكر هروى متوفاى سنه 611 نوشته است: مشهد نقطه در شهر نصيين است كه مىگويند: در اثر خون سر مطهر امام بنا شده است. 589 - مرحوم حاج شيخ عباس قمى در نفس المهموم مىفرمايد: من وقتى كه به حج مشرف مىشدم آن سنگ را مشاهده كردم و از خدام تا آنجا همين داستان را شنيدم. 590 - در معحجم البلدان ياقوت حموى ج 3 ص 278 و در خريده العجائب ص 128 آنرا مشهد الطرح ناميده است. و در كتاب نهر الذهب ج 2 ص 278 آنرا مشهد الدكه ناميده و گفته است: مشهد الطرح در قسمت غربى حلب قرار دارد و از تاريخ ابن ابى طى نقل كرده است كه مشهد الطرح در سال 351 احداث شد و سبب احداثش اين بود كه سيف الدوله بيرون شهر در خانهاش بود، ديد نورى از آسمان به آن نقطه فرود مىآيد و بارها ديده بود كه تكرار مىشود! خودش حركت مىكند و همان موضع را حفر مىند سنگى را مىيابد كه بر آن نوشته بود: هذا قبر المحسن بن على بن ابيطالب پس از آن سيف الدوله از سادات علوى تحقيق مىكند. بعضى به او مىگويند اين محلى است كه فاطمه دختر پيغمبر (ص) داشت كه هنگام بيعت گرفتن از على (ع) ساقط شد و پيامبر جلوتر نام او را محسن گذاشته بود. برخى ديگر مىگويند: يكى از همسران امام حسين (ع) در سفرى كه آنها را بسوى شام به اسيرى مىبردند در اينجا سقط چنين كرده است و در اينجا نيز معدنى بوده كه چون مردم اين محل از اسارات اهل بيت خوشحالى و شادمانى كردهاند حضرت زينب بر آنها نفرين كرده، لذا معدن تباه شده است...! پس از آن سيف الدوله آنجا را تعبير مىكند و بعد از آن بارها تعمير و تجديد بنا شده است. 591 - در معجم البلدان ج 3 ص 173 در ماده جوشن و در كتاب فريده العجائب ابن الورى ص 128 ضمن شرح جبل جوشن نوشتهاند: يكى از اسراى اهل بيت از يكى از كارگران آنجا تقاضاى آب و نان كرد. وى امتناع ورزيد. آن اسير بر او نفرين كرد. از آنروز مردم اين محل هرگز در كسب و كارشان سود نمىبردند! 592 - تذكره الخواص ابن جوزى ص 150. 593 - لهوف ص 99 و مثير الاحزان ابن نما ص 53. و مقتل العوالم ص 145. 594 - كامل بهائى و الاثار الباقيه بيرونى و مصباح كفعمى و تقويم الحسين فيض كاشانى به اول ماه صفر تصريح كردهاند ولى با توجه به آنچه تاريخ طبرى نوشته كه: مدتى اسرا را در كوفه محبوس كرده بودند تا از شام دستور بگيرند، با آن مسافت طولانى بعيد به نظر مىرسد كه او ماه صفر به شام رسيه باشند مگر اينكه فوق العاده سريع طى مسافت كرده باشند و اين امر بعيد نيست چون آن خبيثان و دنيا طلبان در انتظار جايزه ثانيه شمارى مىكردند! (مترجم) 595 - امالى صدوق مجلس 31. 596 - روح المعانى آلوسى ج 6 ص 3. ذيل آيه فهل عسيتم ان توليتم... منظور يزيد از اين جمله فقد اقضيت من الرسول ديونى اين بود كه چون پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) روز بدر، جدش عتبه و دائى و ديگر عشيرهاش را كشته بود او هم اكنون تلافى كرده است. آنگاه آلوسى تصريح كرده است كه اين عبارت از يزيد، كفر صريح است. و همچنين شعر ديگرى كه خوانده و گفته است: ليت اشياخى بيدر شهدوا آن نيز دليل قاطعى بر كفر و الحاد اوست. 597 - لهوف ص 100 و تفسير آلوسى ج 25 ص 31 و تفسير ابن كثير ج 4 ص 112 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 61. 598 - الانوار النعمانيه ص 341 و لهوف ص 101 و تذكره الخواص ص 49. وقتى كه اسرا را نزد يزيد بردند امام سجاد در غل و جامعه بود و علاوه بر آن دوازده نفر را با يك ريسمان بسته بودند كه غل و زنجير بدنشان را مىآزرد. در اين حال امام از يزيد درخواست كرد اجازه دهد چند جمله سخن بگويد: يزيد گفت: بگو ولى لا طايل نگويى...! حضرت فرمود: از كسى مانند من شايسته نيست كه ناستوده سخن بگويد. آنگاه حضرت فرمود: ماظنك برسول الله...؟ پس از بيانات امام سجاد يكى از دختران امام حسين گفت: يا يزيد! بنات رسول الله سبايا؟! اى يزيد آيا كسى دختران پيغمبر را به اسيرى مىگيرد؟! 599 - مقتل خوارزمى ج 2 ص 59. 600 - اثبات الوصيه مسعودى ص 143 طبع نجف. 601 - عقد الفريد ج 2 ص 323. 602 - تفسير على بن ابراهيم قمى ص 603 در سوره شورا. 603 - مثير الاحزان ابن نما ص 54. 604 - نفس المهموم ص 242 و منتهى الأمال. 605 - كامل بهائى. 606 - در كامل بهائى ويژگى هفتم را ذكر كرده و فرموده است: و از ما است مهدى صاحب زمان كه مىكشد دجال را. 607 - مترجم كتاب تمام خطبه را در كتاب شام سرزمين خاطرهها و خطبهها به تفصيل آورده است. علاقهمندان مىتواند به آن كتاب مراجعه فرمايند. 608 - نفس المهموم ص 242. و در متقل خوارزمى ج 2 ص 70 و پارهاى ديگر از مقاتل خطبه حضرت سجاد را خيلى مفصلتر ذكر كردهاند، طالبين مىتوانند مراجعه بفرمايند ولى از آنجا كه قسمتى از مصائب كربلا را حضرت بيان فرموده است بعض از آنها را در اينجا يادآور مىشويم: انا ابن المقتول ظلما، انا ابن المجزوز الرأس من القفا، انا ابن العطشان حتى قضى، انا ابن طريح كربلا، انا ابن مسلوب العمامه و الرداء، انا ابن من بكت عليه ملائكه السماء، انا ابن من ناحت عليه الجن فى الارض و الطير فى الهواء، انا ابن من رأسه على السنان يهدى، انا ابن من حرمه من العراق الى الشام تسبى. 609 - پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) بر آن بود كه بوسيله اسلام آداب جاهليت را از بين ببرد و با اجراى احكام اسلام اعمم از عباديات و سياسيات و اجتماعيات و... جهانى اسلامى الهى بسازد و به مردم رشد فكرى بدهد به قسمى كه بتوانند صلاح را از فساد تشخيص دهند. عمال فاسد اموى هم درست در جهت عكس، مىخواستند مردم را در جهل و نا آگاهى نگه دارند تا بتوانند به اهداف شومى كه در سر داشتند نائل گردند و لذا بهترين طريق را به اين يافتند كه همين عبادات و احكام را بدون محتوا و بدون مفاهيم عاليه بخورد مردم بدهند و آنها را صرفاً به انجام همين مراطم ظاهرى سر گرم نمايند و خلاصه احكام و عبادات را به استخدام خود در آوردند. نماز و روزه ساير عبادات كه برارى بيدار كردن و مهيا كردن جامعه نقش مهمى داشتند و دارند كارى كردند نقش فراگيرى و كارآرايى خود را از دست بدهند و بصورت آلت و ابزارى در راه اغفال مردم در آيند. نمازى كه اسلام دربارهاش آن همه تأكيد و سفارش كرده و آنرا خير العمل ناميده و بايد حيات بخش باشد و به ديگر اعمال نيز جهت بدهد تا بوسيله آن تصحيح و تعديل گردند و بوسيله آن متوجه شوند كه عمل خير او در جهت سوء استفاده فاسدين قرار نگيرد، ببينيد چگونه خود آنرا بصورت يك ابزار تخذير كننده و اغفالگر در آوردهاند؟! كار را به جائى رساندند كه آنرا عدل خواب قرار دادهاند و بجاى خير العمل، الصلوه خير من النوم گذاشتند تا هميشه هنگام نماز مساله خواب و چرت برايشان تداعى كند و به فكر بيدارى و انديشه نباشند! و خلاصه بنام دين بجنگ دين رفتند و فرياد گران را كه مىخواستند جامعهاى اسلامى الهى و بيدار بسازند و مردم را از چنگال عفريت ستمكاران رهايى بخشند با همين حربه سركوب و منكوب نمودند. و آنچنان اين برنامه گسترده شده است كه در دعاها و مناجاتها و زيارتها و مسجد سازيها و نماز جماعتها و حجهاى صورى كه بوسيله مزدوران ستم پيشه و حيله گر انجام مىشود در همه اينها رسوخ كرده و بدينوسيله اسلام و مظاهر آنرا بازيچه نيل به اهداف خود و موجب سرگرمى و بازى هم قرار دادهاند... 610 - مرآه الجنان يافعى ج 1 ص 135. 611 - كامل ابن اثير ج 4 ص 86 و مجمع الزوائد ج 9 ص 195. و الفصول المهمه ابن صباغ مالكى ص 205. 612 - كامل ابن اثير ج 4 ص 85. 613 - تاريخ طبرى ج 7 ص 382 و كامل ابن اثير ج 4 ص 85 و تذكره الخواص ص 148. و صواعق محرقه ص 116 و مجمع الزوائد ابن حجر ج 9 ص 195. خطط مقريزى ج 2 ص 289. و البدايه ابن كثير ج 8 ص 192. و شرح مقامات حريرى شريشى ج 1 ص 193 قسمت پايانى المقامه العاشره. و مناقب ابن شهر آشوب ج 2 ص 225. در كتاب الانحاف بحب الاشراف نوشته است: يزيد شروع كرد به زدن چوبدستى بر داندانهاى پيشين امام. يعنى بجاى كلمه ينكت، يضرب دارد كه هر دو به يك معنا هستند. 614 - اين به تلافى روز بدر كه پيغمبر اقوام و عشيره مرا كشت. (مناقب ابن شهر آشوب ج 2 ص 226) 615 - تاريخ طبرى ج 7 ص 376. و كامل ابن اثير ج 4 ص 90. در مناقب ابن شهر آشوب ج 2 ص 226 و بنت رسول الله ليس لها نسل نوشته شده است و در جاهاى ديگر: وليس لال المصطفى اليوم من نسل نوشتهاند. در تذكره الخواص نوشته است وقتى كه حسن بصرى شنيد يزيد چوب بر لب و دندان امام حسين مىزده است شعر دوم را خواند. در كتاب الأغانى ج 12 ص 71 هر دو شعر را به انضمام شعر سومى به عبدالله بن حكم نسبت داده است. 616 - لهوف ص 102 و فصول المهمه ص 205 با اختصار ذكره كرده است. 617 - صواعق محرقه ص 119. 618 - مقتل العوالم ص 151 و مثير الاحزان ابن نما و مقتل خوارزمى ج 2 ص 72. 619 - خطط مقريزى ج 2 ص 289 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 75 البدايه ابن كثير ج 8 ص 204 و سير الاعلام النبلاء ج 3 ص 216. 620 - مقتل العوالم ص 151. در مقدمه شرح حال هند و پدرش آمده است. 621 - خطط مقريزى ج 2 ص 284. 622 - مقتل خوارزمى ج 2 ص 74. 623 - نفس المهموم ص 247. 624 - در تاريخ طبرى ج 7 ص 377 و در البدايه ابن كثير ج 8 ص 194 و در امالى مرحوم شيخ صدوق مجلس 31 و در كامل ابن اثير ج 4 ص 86 نوشتهاند: فاطمه دختر على (عليه السلام) و خواهرش زينب. ولى مرحوم ابن نما در مثير الاحزان ص 54 و شيخ مفيد در ارشاد ص 246 و مقتل خوارزمى ج 2 ص 62 نوشتهاند: فاطمه دختر امام حسين (عليه السلام)، و مرحوم محدث قمى نيز در منتهى الامال همين قول را برگزيده و آنرا به مرحوم سيد بن طاووس و شيخ مفيد نسبت مىدهد. 625 - كامل ابن اثير ج 4 ص 86 در مقتل خوارزمى ج 2 ص 62 اين جمله را بدنبال آن افزوده است: اللهم اليك اشكو دون غيرك. فاستحيا يزيد و ندم و سكت. 626 - تاريخ طبرى ج 7 ص 378. در مقتل خوارزمى ج 2 ص 62 اين جمله را اضافه دارد: يزيد به او گفت: اعزب عنى لعنك الله، و وهب لك حنفا قاضيا. 627 - آرى، اسير امروز در آن روز امير باشد و امام امروز در آن روز مأموم، و ستمگران از گفته خويش، پشيمان و از كرده خود پريشان خواهند بود. 628 - تاريخ طبرى ج 7 ص 381. و البدايه ابن كثير ج 8 ص 195. ولى در تاريخ طبرى چاپ ليدن اولاً آيه دوم را در اين داستان ذكر نشده است، و ثانياً به جاى جمله انما آتى من قله فقهه...، من قبل فقهه نوشته شده است. يعنى از فهم خودش اين حرف را زده است كه درست نيست. 629 - لهوف ص 107. 630 - امالى صدوق مجلس 31. 631 - مثير الاحزان ابن نما ص 58. 632 - انوار نعمانيه ص 340. 633 - تاريخ الخلفاء از سيوطى ص 139. 634 - تاريخ طبرى ج 6، ص 180. 635 - مقتل العوالم ص 150. 636 - الارشاد مفيد. 637 - رياض الاحزان ص 157. 638 - لهوف ص 112 و مثير الاحزان ابن نما ص 79. 639 - بشاره المصطفى ص 89، چاپ حيدرى مؤلف آن چنانچه در روضات الجنات آمده است ابو جعفر محمد بن ابى القاسم بن محمد بن على طبرى آملى است كه از علماء قرن پنجم هجرى مىباشد، كه بر پسر شيخ طوسى قرائت كرده است. ## 640 - الانحاف بحب الاشراف ص 12. 641 - سبط ابن جوزى تذكره الخواص ص 150. 642 - الاثار الباقيه ج 1، ص 331. 643 - در بابليات ج 3، ص 128 آمده كه اين ابيات را ابن جوزى در تذكره الخواص آورده؛ مؤلف گويد كه در تذكره قائل آنها ذكر نشده و گفته شده بعضى از بزرگان ما چنين فرمودهاند. 644 - شعراء الحله ج 5، ص 371. 645 - مجموعه الشيخ ورام ج 2، ص 276 و بحارالانوار ج 2، ص 679. 646 - محدث نورى مستدرك الوسائل ص 215. 647 - نهر الذهب فى تاريخ حلب ج 1، ص 63 و 267. 648 - كامل الزيارات ص 90. 649 - شيخ طوس در التهذيب ج 3، ص 17 اين روايت را از امام عسكرى (عليه السلام) نقل كرده و همچنين مصباح المتهجد ص 551 هم آن را ذكر نموده است. 650 - مرحوم شهيد قاضى طباطبايى در كتاب اربعين چه روزى است با دلايل متقن و مفصل اثبات مىنمايد كه اربعين در همان سال شهادت در سال 61 ه بوده است نه سال دوم مترجم.. 651 - مفاتيح الغيب ج 1، ص 107. 652 - روح المعانى ج 1، ص 47. 653 - المحتضر ص 165. 654 - المدخل ج 1، ص 46، آداب الدخول فى المسجد. 655 - الفتاوى الفقهيه الكبرى ج 1، ص 264، فى اللباس. 656 - علامه امينى در الغدير ج 10، ص 211 اين مطلب را از تفسير روح البيان ج 4، ص 142 حكايت كرده و البته اين اولين مخالفت با اماميه نيست. در مهذب ابى اسحاق شيرازى ج 1، ص 137، الوجيز غزالى ج 1، ص 47، المنهاج نورى ص 25، شرح تحفه المحتاج ابن حجر ج 1، ص 560، عمده القارى عينى، شرح بخارى ج 4، ص 248، الفروع ابن مفلح ج 1، ص 681، المغنى ابن قدامه ج 2، ص 505 آمده: مسطح كردن قبر شبيه به شعار اهل بدعت است، در رحمه الامه از شعرانى ج 1، ص 88 آمده: سنت اينست كه قبور را مسطح كنند، چون شعار را فضه اين شده اولى مخالفت با آنها و برجسته كردن قبور است. همچنين درباره درود فرستادن بر اهل بيت (عليه السلام) زمخشرى در كشاف سوره احزاب آيه 56 مىگويد: درود فرستادن مكروه است چون اتهام به رافضى بودن در آن وجود دارد و پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودهاند كه در جايگاه تهمت نايستيد. همچنين در فتح البارى ابن حجر ج 11، ص 135 آمده: در سلام فرستادن بر غير انبياء اختلاف است، گفته شده كه مطلقاً مشروع است و گفته شده به صورت تبعى نه براى يك شخص خاص، چون اين شعار رافضه است. 657 - الميزان شعرانى ج 1، ص 138. 658 - الهدايه از شيخ الاسلام مرغينانى ج 1، ص 33. 659 - الفقه على المذاهب الاربعه ج 1، ص 189. 660 - البحر الرائق از ابن نجيم ج 1، ص 319. 661 - الكافى على هامش مرآه العقول ج 3، ص 129 الفقيه صدوق ص 69 التهذيب شيخ طوسى ج 1، ص 266. 662 - الفقيه صدوق ص 69. 663 - المغنى ابن قدامه ج 1، ص 626، الفروغ ابن مفلح ج 1، ص 382. 664 - كتاب الام ج 1، ص 116؛ مختصر المزنى ج 1، ص 90؛ الوجيز عزالى ج 1، ص 32. 665 - الآثار الباقيه، ابوريحان بيرونى 331. 666 - لهوف ابن طاووس ص 116. 667 - أمالى شيخ طوسى ص 66. 668 - رياض الأحزان ص 163. 669 - محاسن البرقى ج 2، ص 420. 670 - مستدرك الوسائل ج 2، ص 215. 671 - بحار الانوار ج 10، ص 235. 672 - أغانى ج 2، ص 158. 673 - سپهر ناسخ، التواريخ جلد زهرا، ص 69. 674 - ديوان چهار جلدى شهريار ج 2 ص 955 - 956. 675 - شهيد سيد اسماعيل بلخى افغانى خود يكى از شهداى راه آزادى افغانستان است وى چندين سال متوالى در زندان ظاهر شاه به سر برد كه تنها همدم و مونس او قرآن كريم بوده است چند هزار بار در مدت 20 سال زندان، قرآن را ختم كرده و بالاخره حافظ كل قرآن شد. 676 - سرمايه سخن، ج 2، ص 25.
|
