(1) - اين كتاب در سال 1319 هجری قمری ، يكصد و ده سال پيش نگارش يافته است .
(2) - گفتنی است كه اين فرهنگ نامه ، بخشی از دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) است كه به دليل شدت نياز به آن به صورت مستقل نيز تقديم علاقمندان می گردد .
(3) - گفتنی است كه اين فصل توسط فاضل ارجمند جناب آقای عبدالهادی مسعودی تهيه شده كه در همين جا از ايشان صميمانه تشكر می كنم . جزاه الله عن اهل بيت نبيه خير الجزاء .
(4) - سال 1387 هجری شمسی توسط رهبر انقلاب اسلامی آيت الله خامنه ای « سال نوآوری و شكوفایی » نامیده شده است .
(5) - شوری : آيه 23 .
(6) - ثواب الأعمال : ص 257 ح 3 .
(7) - الكافی : ج 4 ص 583 ح 11 .
(8) - ( وَمَن يُعَظِّمْ شَعَـائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَي الْقُلُوبِ ؛ و هر كس شعائر خدا را بزرگ دارد ، در حقيقت اين [ حاكی ] از پاكی دلهاست ) ( حج : آيه 32 ) .
(9) - كمال الدين : ص 282 ح 36 ، الخصال : ص 58 ح 79 ، عيون اخبار الرضا ( عليه السلام ) : ج 1 ص 209 ح 1 ، الارشاد : ج 2 ص 130 ، كامل الزيارات : ص 125 ح 139 ، كشف الغمة : ج 2 ص 270 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 245 ح 44 .
(10) - كمال الدين : ص 531 ح 1 ، الأمالی ، صدوق : ص 695 ح 951 ، الخرائج والجرائح : ج 3 ص 1143 ح 55 ؛ الفتوح : ج 2 ص 553 .
(11) - الأمالی ، صدوق : ص 197 ح 208 ، المناقب ، كوفی : ج 2 ص 279 ح 746 .
(12) - تاريخ اليعقوبی : ج 2 ص 245 .
(13) - مقتل الحسين ، خوارزمی : ج 2 ص 40 ، التذكرة ، قرطبی : ج 2 ص 453 .
(14) - دعائم الاسلام : ج 1 ص 227 .
(15) - كامل الزيارات : ص 167 ح 219 ، ر . ك : التذكرة الحمدونية : ج 9 ص 150 ش359 ؛ هنگامی كه حسين بن علی ( عليه السلام ) به شهادت رسيد ، در هر خانه ای در مدينه به مدت يك سال تمام نوحه سرایی بود ، و در سال دوم ، در هر جمعهو در سال سوم ، در دو ماه سوگواری به پا می شد . نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : تداوم سوگواری اهل بيت تا كشته شدن ابن زياد .
(16) - المحاسن : ج 2 ص 195 ح 1564 ، الأمالی ، شجری : ج 1 ص 164 ، شرح الأخبار : ج 3 ص 171 ح 1119 .
(17) - المناقب ، ابن شهر آشوب : ج 3 ص 300 .
(18) - الكافی : ج 4 ص 575 ح 2 ، تهذيب الأحكام : ج 6 ص 103 ح 180 ، المزار ، مفيد : ص 214 ح 1 ، الأمالی ، طوسی : ص 54 ح 73 .
(19) - الكافی : ج 6 ص 391 ح 6 ، كامل الزيارات : ص 212 ح 304 .
(20) - ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : ياد مصيبت حسين ( عليه السلام ) بودن هنگام آشاميدن آب .
(21) - ر . ك : روايات مربوط به اين عناوين به تفصيل در كتاب دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) آمده است .
(22) - همان .
(23) - همان .
(24) - همان .
(25) - همان .
(26) - تحف العقول : ص 171 ، و نيز ، ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامی : ج 2 ص 310 ح 1431 .
(27) - ر . ك : ص 11 .
(28) - الملهوف : ص 83 .
(29) - تهذيب الأحكام : ج 6 ص 113 ح 201 ، المزار الكبير : ص 514 ح 10 ، الأقبال : ج 3 ص 102 ، مصباح المتهجد : ص 788 ، المصباح ، كفعمی : ص 649 .
(30) - ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : فلسفه قيام امام حسين ( عليه السلام ) .
(31) - إبراهيم : آيه 1 .
(32) - إبراهيم : آيه 5 ، و نيز ، ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامی : ج 2 ص 44 .
(33) - غرر الحكم : ح 819 .
(34) - براي نمونه بنگريد به كتاب « نقشه اي براي جدايي مكاتب الهي . . . » ، روزنامه جمهوري اسلامي 16 / 12 / 1384 ، ش 7722 .
(35) - حماسه حسيني : ج 1 ص 127 .
(36) - حماسه حسيني : ج 1 ص 78 .
(37) - حماسه حسيني : ج 1 ص 128 .
(38) - ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : بخش يازدهم / فصل چهارم : گريستن و گرياندن بر سيد الشهدا و يارانش / ثواب گريه بر آنان .
(39) - ديوان محتشم .
(40) - ملائكه گفتند : پروردگارا ! آيا در زمين كسي را خواهي گماشت كه در آن فساد كند و خونها بريزد و حال آنكه ما خود ، تو را تسبيح و تقديس مي كنيم ؟ ( بقره : آيه 30 ) .
(41) - من در روي زمين جانشيني قرار خواهم داد ( بقره : آيه 30 ) .
(42) - من مي دانم چيزي را كه شما نمي دانيد ( بقره : آيه 30 ) .
(43) - حماسه حسيني : ج 1 ص 121 ـ 125 .
(44) - براي اطلاع از منابع قابل استناد و منابع غير قابل استناد تاريخ عاشورا مراجعه كنيد به فصل پنجم اين كتاب .
(45) - آخوند شيخ محمد كاظم بن حسين هروي خراساني متولد سال 1255 ق در مشهد ر
و متوفي سال 1329 در نجف از اكابر علما اماميه واصولي نامي است كه در تدريس اصول فقه ، يگانه عصر خود بود ونسبت به مشروطه و انقلاب سياسي ايران كمك شاياني نمود .
(46) - حماسه حسيني : ج 1 ص 56 .
(47) - مفتاح الجنان در ادعيه و اعمال روزها و ماه ها و زيارت ها و برخي وردها و ختومات كه بارها چاپ شده و مؤلفش ناشناخته است ، برخي مطالب را آورده كه سندش مشخص نيست ، بلكه مطالبي دارد كه قطعاً سند ندارند ( الذريعة : ج 21 ص 324 ش 5294 ) .
(48) - لؤلؤ و مرجان : ص 164 .
(49) - براي آشنايي با منابع معتبر و غير معتبر تاريخ عاشورا مراجعه كنيد به كتابهايي ر
چون : معرفي و نقد منابع عاشورا ، عاشورا پژوهي ، كتاب شناسي تاريخي امام حسين ( عليه السلام ) . و نيز ، ر . ك : فصل پنجم : كتاب شناسي تاريخ عاشورا و عزاداري .
(50) - لؤلؤ و مرجان : ص 253 ـ 254 .
(51) - الملهوف : ص 155 ، الاحتجاج : ج 2 ص 97 و نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : احتجاج هاي امام بر سپاه كوفه .
(52) - دخان : آيه 20 .
(53) - غافر : آيه 27 .
(54) - مثير الأحزان : ص 51 و نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : مكارم اخلاقي امام حسين ( عليه السلام ) / عزت نفس .
(55) - تاريخ الطبري : ج 5 ص 413 و نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : ديدار امام و ابن سعد ميان دو لشكر .
(56) - نور العين ، اسفرايني : ص 50 .
(57) - لؤلؤ و مرجان : ص 270 ـ 272 .
(58) - عيون أخبار الرضا ( عليه السلام ) : ج 1 ص 304 ح 63 ، بشارة المصطفي : ص 221 ، بحار الأنوار : ج 26 ص 239 ح 1 .
(59) - براي آگاهي بيشتر درباره خطر غلو درباره اهل بيت مراجعه كنيد به كتاب اهل بيت در قرآن و حديث : بخش سيزدهم : غلوّ درباره اهل بيت .
(60) - براي آشنايي با اقسام دروغ مراجعه كنيد به كتاب لؤلؤ و مرجان : « مقام چهارم » .
(61) - الكافي : ج 2 ص 340 ح 9 .
(62) - استاد مطهري درباره اين كتاب مي گويد : « با اين كه كتاب كوچكي است ولي فوق العاده خوب است . . . خيال نمي كنم در هيچ كتابي درباره دروغ و انواع آن به اندازه اين كتاب بحث شده باشد و شايد نظير اين كتاب در دنيا وجود ندارد » ( حماسه حسيني : ج 1 ص 19 ) .
(63) - لؤلؤ و مرجان : ص 4 .
(64) - لؤلؤ و مرجان : ص 321 .
(65) - ر . ك : الاُصول الستة عشر ( اصل عاصم بن حميد ) : ص 178 ح 140 .
(66) - ر . ك : مقاتل الطالبيين : ص 51 .
(67) - لؤلؤ و مرجان : ص 260 ـ 262 .
(68) - لؤلؤ و مرجان : ص 299 .
(69) - همان .
(70) - ر . ك : لؤلؤ و مرجان : ص 299 ـ 300 .
(71) - همان : ص 264 .
(72) - همان : ص 264 ـ 265 .
(73) - همان : ص 267 .
(74) - همان : ص 288 .
(75) - حماسه حسيني : ج 1 ص 28 .
(76) - لؤلؤ و مرجان : ص 298 ـ 299 .
(77) - همان : ص 268 .
(78) - همان .
(79) - همان : ص 269 ، محدث نوري در ادامه اين نقل مي افزايد : « چون درست حفظ نكردم شايد تحريفي در آن كرده باشم ، خبر مفصل است و بسيار گريه آور ، كاش پايه داشت و احتمال صدق در آن مي رفت » .
(80) - حماسه حسيني : ج 1 ص 18 .
(81) - لؤلؤ و مرجان : 153 .
(82) - حماسه حسيني : ج 1 ص 25 ـ 26 .
(83) - حماسه حسيني : ج 1 ص 26 ـ 27 .
(84) - حماسه حسيني : ج 1 ص 49 .
(85) - ر . ك : لؤلؤ و مرجان : ص 272 ( تنبيه چهارم ) .
(86) - حماسه حسيني : ج 1 ص 48 .
(87) - لؤلؤ و مرجان : ص 273 ـ 274 و نيز ، ر . ك : حماسه حسيني : ج 1 ص 49 .
(88) - ر . ك : لؤلؤ و مرجان : ص 277 ـ 302 .
(89) - ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : بخش دوازدهم : نمونه هايي از اشعاري كه در رثاي سيد الشهدا و اصحابش سروده شده .
(90) - الموسوعة الشوقية : ج 3 ص 228 .
(91) - الجهاد نام روزنامه صبح گاهي بوده به سرپرستي محمد توفيق دياب ، ارگان حزب الوفد مصر كه از سال 1931 تا 1938 م منتشر مي گرديد .
(92) - إرشاد القلوب : ص21 و نيز ، ر . ك : دنيا و آخرت از نگاه قرآن وحديث : ج1 ص382 ح578 .
(93) - بيانات حضرت آيت الله خامنه اي در جمع روحانيون استان « كهكيلويه وبوير احمد » در آستانه ماه محرم « 17 / 3 / 1373 » .
(94) - سخنان ايشان در ديدار روحانيون وعاظ در آستانه ماه محرم « 3 / 3 / 1374 » .
(95) - تكاثر : آيه 8 .
(96) - ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : شب را مهلت گرفتن براي نماز ، دعا و استغفار .
(97) - مقتل الحسين ، خوارزمي : ج 1 ص 251 و نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : شب راز و نياز .
(98) - سخنان معظم له در جمع روحانيون استان كهكيلويه و بوير احمد در آستانه ماه محرم « 17 / 3 / 1370 » .
(99) - در اين باره يكي از مراجع تقليد معاصر رؤياي صادقه آموزنده اي را از استاد خود ، فقيه گرانسنگ آيت الله سيد عبدالهادي شيرازي ( ره ) نقل كرد كه خلاصه آن اين است :
هنگامي كه خبر درگذشت سيد جعفر شيرازي ( آيت الله سيد جعفر شيرازي برادر همسر آيت الله سيد عبدالهادي شيرازي بوده كه ظاهراً در اواخر عمر براي معالجه به تهران آمده و به عالم بقا پيوسته ، قبر آن مرحوم در حرم حضرت عبدالعظيم حسني ، نزديك مزار ابوالفتح رازي است ) به آيت الله آقا سيد عبدالهادي شيرازي رسيد ، من كنار استاد بودم ، مرحوم آيت الله شيرازي سر خود را نزديك گوش من آورد و فرمود : قضيه اي درباره آقا سيد جعفر دارم كه تا زنده بود نگفتم ، اكنون كه فوت شده مي گويم .
شبي خواب ديدم كه در بيروني منزل ( همانجا كه تدريس مي كرد ) دو كرسي گذاشتند ، بعد حضرت سيد الشهدا و حضرت عباس وارد شدند و روي اين دو كرسي نشستند ، حضرت عباس دفتري را باز كرد و من متن آن را مي ديدم ، حضرت سيد الشهداء به يكي از نام ها كه در آن دفتر بود اشاره كرد و فرمود : اين اسم را قلم بزن ! حضرت عباس آن نام را قلم زد ، بعد فرمود جاي اين نام ، نام آقا سيد جعفر را بنويس !
حضرت عباس نام ايشان را نوشت و دفتر را بست و رفتند .
مرحوم آيت الله شيرازي فرمود : « من از عظمت رؤيا تا صبح نخوابيدم ، فرداي آن روز وقتي آقا سيد جعفر آمد ، به ايشان گفتم من ديشب خوابي ديدم كه از عظمت آن تا صبح نخوابيدم ، زود قضيه را بگو و خواب را براي آقا سيد جعفر نقل كردم » .
آقا سيد جعفر با شنيدن آن منقلب شد و گفت : قضيه اين است كه : « من ديشب ـ شب اول محرم ـ در حرم بودم ، بعد به اين فكر افتادم كه من يك عمر براي امام حسين ( عليه السلام ) گريه كردم اما كسي را نگرياندم و اين اجر نصيب من نشده ، اين موضوع فكر مرا مشغول كرد ، رفتم و جستجو كردم و كتاب جلاء العيون مجلسي را پيدا كردم ، آمدم در خانه زن و بچه ام را دور هم جمع كردم و گفتم : از امشب من مي خوانم شما هم گريه كنيد » . ( استاد پس از نقل اين رؤيا اضافه كرد كه « رؤياي آيت الله شيرزاي در همان شب يعني شب اول محرم و نخستين جلسه سيد جعفر بوده و من هر وقت به زيارت حرم حضرت عبد العظيم مي آيم ، قبر ايشان را نيز زيارت مي كنم » . )
(100) - ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : بخش يادزهم / فصل دوم : مصيبت خواني براي حسين ( عليه السلام ) ، فصل چهارم : گريستن و گرياندن بر سيد الشهدا و يارانش / ثواب گريه بر آنان .
(101) - كفاية الأثر : ص 248 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 390 ح 2 .
(102) - جهت آگاهي بيشتر ر . ك : كتابشناسي تاريخي امام حسين ( عليه السلام ) ، كتابشناسي امام حسين ( عليه السلام ) ، در كتاب اول بيش از هزار كتاب معرفي شده و در كتاب دوم 879 اثر .
(103) - ما در معرفي خود از كتاب ، تأملي در نهضت عاشورا ، از آقاي رسول جعفريان ، كتابشناسي امام حسين ( عليه السلام ) از آقاي محمد اسفندياري ، عاشورا پژوهي نوشته آقاي محمد صحتي سردرودي استفاده كرده ايم .
(104) - ابن عساكر بسيار كم از ابومخنف نقل مي كند ، ولي در بخش معرفي زينب دختر امام حسين ( عليه السلام ) ، تصريح مي كند كه كتاب ابو مخنف را خوانده است ( تاريخ دمشق : ج 69 ص 168 ) .
(105) - ر . ك : مقدمه وقعة الطّف : ص 9 .
(106) - نسخه اي از اين كتاب در آخر بحار الأنوار به چاپ رسيده و يك نسخه خطي به تاريخ 1130 نيز در كتابخانه دار الحديث نگاهداري مي شود . اين نسخه خطي برخي از اشتباهات فاحش نسخه چاپي متداول را ندارد ، مانند سند كتاب در آغاز متن چاپي ، ص 24 و روايت از كليني در همان ، ص 25 .
(107) - لولؤ و مرجان : ص 236 .
(108) - أربعين حسينيه : ص 9 .
(109) - نفس المهموم : ص 9 ، الكني والألقاب : ج 1 ص 155 ، هدية الأحباب : ص 45 .
(110) - مؤلّفوا الشيعة في صدر الإسلام : ص 41 .
(111) - مستدركات أعيان الشيعه : ج 6 ص 255 .
(112) - تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيد الشهد ( عليه السلام ) : ص 60 ، 76 ، 219 ، 222 .
(113) - براي آگاهي بيشتر درباره اين كتاب و ديگر منابع مرتبط ، ر . ك : محمّد اسفندياري ، كتابشناسي تاريخي امام حسين ( عليه السلام ) : ص 70 .
(114) - ر . ك : طبقات الشافعية : ج 4 ص 256 ، وفيات الأعيان : ج 1 ص 28 ، تبيين كذب المفتري : ص 243 ، سير أعلام النبلاء : ج 17 ص 352 ، البداية والنهاية : ج 12 ص 30 .
(115) - هدية العارفين : ج 1 ص 8 .
(116) - الذريعه : ج 17 ص 72 ـ 73 .
(117) - معجم المطبوعات العربية : ج 1 ص 436 .
(118) - ايضاح المكنون : ج 2 ص 685 .
(119) - ر . ك : أهل البيت في المكتبة العربية : ص 655 .
(120) - مانند آن كه اسب امام حسين ( عليه السلام ) به تنهائي 26 سواره و 9 اسب را كشت ( ص 51 ) و يا جنگ از روز سوم محرم شروع شد و امام در همان روز سوم هزار نفر را كشت ( ص 36 ) و اموري ديگر ، ر . ك : ص 7 ، 37 ، 41 ، 44 ، 48 و . . .
(121) - مانند شهيد طباطبايي كه آن را در ضعف وجعل مانند مقتل منسوب به ابو مخنف و سراسر قصه مي خواند ( تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيد الشهد ( عليه السلام ) ) و نيز محمّد ارباب در ( أربعين حسينيه : ص 272 ) و فضل علي قزويني در ( الإمام حسين وأصحابه : ج 1 ص 150 ) .
(122) - مقدمه روضة الشهداء : ص 6 .
(123) - رياض العلماء : ج 2 ص 190 .
(124) - أعيان الشيعة : ج 6 ص 122 .
(125) - لؤلؤ و مرجان : ص 287 .
(126) - حماسه حسيني : ج 1 ص 54 .
(127) - تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيد الشهد ( عليه السلام ) : ص 36 .
(128) - مانند بيست و دو هزار زخم در پيكر امام حسين ( عليه السلام ) ( ص 60 ) ، و چسبيدن سر بر تنِ فرزندان مسلم بن عقيل ( ص 241 ) و حضور هاشم مرقال در كربلا ( ص 301 ) و قصه زعفر جنّي ( ص 321 ) و عروسي قاسم ( ص 346 ) .
(129) - ر . ك : سخن شيخ آقا بزرگ تهراني در الذريعة : ج 22 ص 420 .
(130) - لؤلؤ و مرجان : ص 287 .
(131) - اربعين حسينيه : ص 64 .
(132) - مانند كشته شدن بيش از ده هزار سوار كار در عاشورا ( ص 450 ) و مخلوط كردن سه جريان شهادت حضرت عباس و آب آوردن براي طفل ابا عبد الله و شهادت حضرت علي اكبر ( ص 43 ) و . . . .
(133) - مقدمه محرق القلوب ، به نقل از عاشورا پژوهي : ص 406 .
(134) - قصص العلماء : ص 133
(135) - لؤلؤ و مرجان : ص 245 .
(136) - ر . ك : حماسه حسيني : ج 1 ص 28 .
(137) - ر . ك : الذريعة : ج 4 ص 461 و ج 20 ص 149 و ج 21 ص 359 و ايضاح المكنون : ج 2 ص 443 و هدية العارفين : ج 2 ص 352 .
(138) - لؤلؤ و مرجان : ص 251 .
(139) - « اخبار غير معتبره در اين كتاب ( أسرار الشهادات ) بسيار و ضعاف بلكه اخباري كه مظنون ، كذب آنها است بلكه گويا بعضي از آنها قطعي الكذب باشند و اين مايه كسر قدر آن كتاب گرديد » ( قصص العلماء : ص 108 ) .
(140) - « كار به آنجا رسيد كه [ مخالفان ] در كتب خود نوشته اند كه : شيعه بيت كذب است . و اگر كسي منكر شود ، كافي است ايشان را براي اثبات اين دعوي ، آوردن كتاب أسرار الشهادة را به ميدان » ( لؤلؤ و مرجان : ص 289 ) .
(141) - « فاضل دربندي در أسرار الشهادة خبر طولاني راجع به عطش سكينه و آب آوردن برير و پاره شدن مشك و ريختن آب نقل كرده است . حقير چون به كلي اعتماد بر آن كتاب ندارم ، فلذا عنان قلم از نقل آن باز كشيدم . » ( رياحين الشريعة : ج 3 ص 272 ) .
(142) - و بالجملة قد أكثر في مؤلّفاته النقلية من الأخبار الواهية ، بل أورد ما لا تقبله العقول ولم تصدّقه النقول » ( أعيان الشيعة : ج 2 ص 88 ) .
(143) - به حكم انصاف ، اين كتاب او بلكه ديگر تأليفاتي كه در موضوع مقتل نگارش داده همانا در اثر آن همه محبت مفرط كه داشته است حاوي غثّ و سمين بوده [ است ] . » ( ريحانة الأدب : ج 2 ص 217 ) .
(144) - « من شدّة خلوصه و صفاء نفسه نقل في هذا الكتاب اُموراً لا توجد في الكتب المعتبرة ، وإنّما أخذها عن بعض المجاميع المجهولة اتّكالا علي قاعدة التسامح في أدلّة السنن » ( الذريعة : ج 2 ص 279 ) .
(145) - « در شصت ، هفتاد سال پيش مرحوم ملا آقاي دربندي پيدا شد ؛ تمام حرفهاي روضة الشهداء را به اضافه چيزهاي ديگري پيدا كرد و همه را يك جا جمع كرد و كتابي نوشت به نام أسرار الشهادة . واقعاً مطالب اين كتاب انسان را وادار مي كند كه به اسلام بگريد » ( حماسه حسيني : ج 1 ص 55 و ص 106 ) .
(146) - گزارش هاي غير قابل باور مانند كشته شدن بيست و پنج هزار نفر به دست حضرت عباس و 330 هزار نفر به دست امام حسين ( عليه السلام ) و يا قصه پردازي درباره چگونگي بيرون آمدن امام حسين ( عليه السلام ) از مدينه كه به زيّ پادشاهان شبيه كرده است و يا ارائه رقم 000/600/1 نفري براي سپاه عمر سعد ، ( ص 345 ) .
(147) - لغت نامه دهخدا : مدخل سپهر كاشاني .
(148) - ناسخ التواريخ : ج 1 ص 378 .
(149) - تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيد الشهد ( عليه السلام ) : ص 97 و ص 12 .
(150) - فلسفه تاريخ : ص 14 ، حماسه حسيني : ج 2 ص 107 . استاد مطهري اين نكته را بر مؤلف ناسخ التواريخ خرده مي گيرد كه نوشته : اسب امام حسين ( عليه السلام ) چهل تن را با لگد و دندان كشت و سپس به خيمه امام حسين ( عليه السلام ) بازگشت و چندان سر خود را به زمين كوبيد كه جان از تنش بيرون شد .
(151) - ر . ك : عنوان الكلام : ص 294 .
(152) - براي آگاهي از متفردات بدون پشتوانه تاريخي كتاب ، ر . ك : ص 81 و 268 : مرثيه مادر علي اصغر براي طفل شيرخوارش ، ص 265 و 326 : بيرون كشيدن پيكر علي اصغر از قبر و جدا كردن سر او از بدن و مطالب ديگر در صفحات : 194 ، 280 ، 282 ، 320 و . . . .
(153) - ر . ك : الذريعة : ج 15 ، ص 268 ، شماره 1740 و ص 353 ، شماره 2267 ، معجم المؤلفين : ج 9 ص 91 ، اعيان الشيعة : ج 9 ص 332 .
(154) - ر . ك : ص 218 و 222 : مسموم بودن و سه شعبه داشتن تير اصابت كرده به گلوي حضرت علي اصغر ، ص 270 : حركت نكردن اسب براي رسيدن به قتلگاه عباس ، ص 296 تا 299 : شروع جنگ از روز سوم محرم ، ص 325 و 443 : سوغات و يادگاري آوردن براي دختر امام حسين ( عليه السلام ) و امّ البنين ، ص 365 : آمدن صدا از حلقوم بريده و نيز ص 24 ، 156 ،
411 و . . . .
(155) - تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيّد الشهد ( عليه السلام ) : ص 206 .
(156) - مانند اين كه امام حسين ( عليه السلام ) وقتي ديد علي اكبر به ميدان مي رود سه بار مُشرف به مرگ شد ! ( ج 1 ص 254 ) يا عمه ها و خوهران علي اكبر از رفتن وي به ميدان ممانعت كردند ! ( ج 1 ص 254 ) يا حضرت زينب قبل از آمدن امام خودش را روي جنازه علي اكبر انداخت چون مي دانست اگر او فرزندش را كشته ببيند روح از بدنش مفارقت مي كند ( ج 1 ص 254 ) يا خروج ليلي از خيمه با سر برهنه پس از شهادت علي اكبر ( ج 1 ص 255 ) .