سيماى امير المؤمنين على عليه السلام

دكتر ابراهيم آيتى

- پى‏نوشت‏ها -


( 1 ) سوره فجر (89) آيات 27 و 30.
( 2 ) سوره بنى اسرائيل (17) آيه 1.
( 3 ) ابجد(1 - 4) هوز (5 - 7) حطى (8 - 10) كلمن (20 - 50) سعفض (60 - 90) قرشت (100 - 400) ثخذ (500 - 700) ضظغ (800 - 1000).
( 4 ) منتخب التواريخ ص 751 - 752.
( 5 ) شهاب الدين نهى قاينى، ميرزا محمد ابراهيم متوفى بسال 1289 قمرى در بيرجند.
( 6 ) دو ترجيع بند شهاب الدين نهى را در كتاب بهارستان صفحه 315 - 311 بنگريد.
( 7 ) القصائد العلويات السبع ص 6.
( 8 ) سفينه البحار ج 2 ص 230.
( 9 ) سوره اعراف (7) آيه 143.
( 10 ) سوره نجم (53) آيه 9.
( 11 ) ارشاد مفيد ص 3، العام الورى ص 109، بحار ج 35 ص 5 از تهذيب شيخ ص 23، از مناقب ابن شهر آشوب، روضة الواعظين، ص 8 از علل الشرايع، معانى الاخبار: غيبت نعمانى ص 35 - 39 از امالى شيخ ص 6 - 7 از مصباح شيخ و مصباح كفعمى و اقبال سيد ص 7 - 8، از فصول المهمه ابن صباغ مالكى.
( 12 ) دلائل الصدق ج 2 ص 326 - 328.
( 13 ) سيره النبى ج 1 ص 246، تاريخ الامم و الملوك ج 2 ص 57 - 58، الكامل ج 2 ص 37 العام الورى ص 49، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 ص 5 و ج 3 ص 82، و ص 251، مقاتل الطالبين ص 26، بحار الانوار ج 35 ص 24 - 25، از طرايف، و ص 39 - 44 از كنز الكراجكى.
( 14 ) ارشاد مفيد ص 16.
( 15 ) خطبه 90.
( 16 ) بقرينه صدر و ذيل كلام.
( 17 ) تاريخ الامم و الملوك ج 2 ص 53 - 56.
( 18 ) سيره النبى ج 1 ص 262 - 265 اسد الغابه ج 4 ص 17 - 18 از ابوذر و مقداد و خباب و جابر و ابوسعيد خدرى و جزانيان.
( 19 ) امتاع الاسماع ص 16 - 17 مسعودى نيز اين قول را به بسيارى از مردم مى‏دهد. (مروج الذهب) ج 2 ص 283.
( 20 ) ترجمه تاريخ يعقوبى مجلد اول ص 378، سيرة النبى ج 1 ص 263 - 264 و مآخذ ديگر.
( 21 ) سيرة النبى ج 1 ص 265، تاريخ الامم و الملوك ج 2 ص 58.
( 22 ) تاريخ الامم و الملوك ج 2 ص 53 - 56.
( 23 ) ترجمه تاريخ يعقوبى مجلد اول ص 379.
( 24 ) اسد الغابه ج 4 ص 120.
( 25 ) بعضى آن را به ضم عين مهمله ذكر كرده‏اند.
( 26 ) اسد الغابه ج 3 ص 414، تاريخ الامم و الملوك ج 2 ص 56، الاستيعاب ص 163 - 165، الاصبابه ج 2 ص 480 از بغوى در معجم ابويعلى نسائى در خصائص، عقيلى در ضعفاء، صاحب عيلانيات حاكم در مستدرك، نجارى در تاريخ، بغوى به سندى ديگر، ابن خيثمه، ابن منده، العام الورى ص 48 - 49، انسان العيون ج 1 ص 306.
( 27 ) انتاع الاسماء ص 15.
( 28 ) سوره شعراء (26) آيه 214.
( 29 ) اين عبارت ارشاد مفيد است.
( 30 ) ارشاد مفيد ص 24 - 25، مجمع البيان ج 2 ص 187، از خاصه و عامه و از تفسير ثعلبى، و ازبراء ابن عازب و ابو رافع، تاريخ الامم و الملوك ص 62 - 64 الكامل ج 2 ص 41 - 42 انسان العيون ج 1 ص 321، بحار الانوار ج 18 ص 197.
( 31 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 3 ص 310.
( 32 ) اسد الغابه ج 4 ص 19 الطبقات الكبرى ج 1 ص 228 سيرة النبى ج 2 ص 95 - 98 - 111.
( 33 ) سوره بقره(2) آيه 207، دلائل الصدق ج 2 ص 80 - 82. نقل از ثعلبى، ينابيع الموده ج 1 ص 79، از ابن عقبه، ابونعيم، و ابوالسعادات، در فضائل العترة الطاهرة غزالى در احياء العلوم از ابن عباس و هند بن ابى هاله و ابو رافع، فخر رازى در تفسير و نقل حديثى دال بر آن از حاكم در مستدرك ذهبى از ابن عباس، مسند احمد.
( 34 ) دلائل الصدق ج 2 ص 394 نقل از مستدرك حاكم.
( 35 ) دلائل الصدق ج 2 ص 394 نقل از مسند احمد، و كنز العمال و ديگران خصايص اميرالمؤمنين ص 22.
( 36 ) اسد الغابه ج 4 ص 19.
( 37 ) اسد الغابه ج 4 ص 16.
( 38 ) بفتح واو و تشديد دال، نام جائى است.
( 39 ) بضم با نام جائى است.
( 40 ) بفتح سين و فا، نام جائى است.
( 41 ) بضم عين و فتح شين، نام جائى است.
( 42 ) سيرة النبى ج 2 ص 236 - 237.
( 43 ) ارشاد ص 35 - 37.
( 44 ) بفتح قاف و تثليث نون.
( 45 ) بفتح سين، آرد گندم و جو بريان شده.
( 46 ) ماخوذ از (ليمحص) در آيه‏هاى 141 و 154 از سوره آل عمران كه درباره احد نازل شده است.
( 47 ) بفتح هر دو قاف و ضم كاف و سكون دال نام جائى است كه آن را (قراره الكدر) نيز گويند.
( 48 ) بضم سين.
( 49 ) بضم فاء و سكون راء نام جائى است.
( 50 ) بفتح همزه و ميم، نام جائى است.
( 51 ) بفتح غين و طاء نام طائفه‏اى است.
( 52 ) دلائل الصدق ج 2 ص 271 - 274 از مسند احمد، و صحاح سته، و مستدرك حاكم و سنن ترمذى و كنزالعمال، و نسائى و ابن ماجه و تاريخ طبرى و كامل ابن اثير و ابن ابى الحديد بعين عبارت متن يا نزديك به آن.
( 53 ) دلائل الصدق ج 2 ص 301 از تاريخ طبرى و كامل ابن اثير و شرح ابن ابى الحديد.
( 54 ) دلائل الصدق ج 2 ص 259.
( 55 ) سوره احزاب (33) آيه 25.
( 56 ) دلائل الصدق ج 2 ص 174 از در المنثور سيوطى، از ابن ابى حاتم و ابن مردويه و ابن عساكر و ابن مسعود از ارشاد مفيد ص 53 از مصحف ابن مسعود نقل شده، كفى الله المؤمنين القتال بعلى.
( 57 ) دلائل الصدق ج 2 ص 175 از مستدرك حاكم.
( 58 ) دلائل الصدق ج 2 ص 254 - 259 از مسند احمد، صحيح بخارى، صحيح مسلم، الجمع بين الصحاح، حاكم در مغازى مستدرك، كنز العمال از ابن شبيه و احمد ابن حنبل و ابن ماجه و بزار، ابن جرير، طبرانى، بيهقى، ضياء مقدسى، خصايص نسائى، كامل ابن اثير، معاويه به سعد ابن ابى وقاص گفت چرا به على دشنام نمى‏دهى، گفت‏براى چيزى كه بياد دارم يكى آنكه شنيدم رسول خدا به او گفت (اما ترضى ان تكون منى بمنزله هارون من موسى الا انه لا نبوة بعدى) ديگر آنكه روز خيبر شنيدم كه رسول خدا گفت، لا عطين الرايه غدا رجلا. يحب الله و رسوله و يحبه الله و رسوله - و پس على را خواست و علم را به او داد و چون آيه (انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا) نازل شد رسول خدا، على و فاطمه و حسن و حسين را فراهم ساخت و گفت: (اللهم هؤلاء اهل بيتى) (خصائص اميرالمؤمنين ص 3).
( 59 ) سيرة النبى ج 2 ص 53 - 55.
( 60 ) ترجمه تاريخ مجلد اول ص 423.
( 61 ) بفتح تاء نام جائى است.
( 62 ) دلائل الصدق ج 2 ص 251، از مسند احمد به چند طريق و صحيح بخارى و صحيح مسلم از چند طريق، (فضل ابن روزبهان با همه تعصب و عنادورزى، گويد از روايات صحيح است، التنبيه و الاشراف 239.
( 63 ) دلائل الصدق ج 2 ص 245 از مسند احمد، الجمع بين الصحاح السته، و مآخذ ديگر.
( 64 ) الغدير ج 1 ص 14 - 213.
( 65 ) نهج البلاغه خطبه 200.
( 66 ) نهج البلاغه خطبه 233.
( 67 ) علامه حلى در كتاب (كشف الحق و نهج الصدق) 84 آيه را ذكر كرد و مؤلف دلايل الصدق 16 آيه ديگر بر آن افزوده است.
( 68 ) از سوره هل اتى.
( 69 ) سوره مائده (5) آيه 55.
( 70 ) سوره مائده (5) آيه 67.
( 71 ) سوره احزاب (33) آيه 33.
( 72 ) سوره شورى (42) آيه 23.
( 73 ) سوره بقره (2) آيه 207.
( 74 ) سوره آل عمران (3) آيه 61.
( 75 ) سوره دهر (76) آيه‏هاى 5 - 22.
( 76 ) سوره مائده (5) آيه 4.
( 77 ) احزاب از آيه 25.
( 78 ) سوره نساء(4) از آيه 59.
( 79 ) دلايل الصدق ص 44 - 225.
( 80 ) براى ماخذ تفسير آيات درباره اميرالمؤمنين به همان مجلد دوم دلايل الصدق بنگريد.
( 81 ) دلايل الصدق ج 2 ص 226 - 328.
( 82 ) دلايل الصدق جلد 2 ص 314 از صحيح بخارى، صحيح مسلم الجمع بين الصحاح السته و مسند احمد.
( 83 ) فهرستهاى اسامى و تاريخ مدت خلافت هر يك از اين سلسله‏ها را در تعليقات كتاب (اندلس) ص 207 - 220 بنگريد.
( 84 ) نه حديث ديگر كه بنا بود در سخنرانى گفته شود و مجال پيدا نشد.
1) انى دافع الرايه غدا الى رجل يحب الله و رسوله.
2) برز الايمان كله الى الشركه كله.
3) انت اخى فى الدنيا و الاخرة.
4) ان عليا من و انا من على و هو ولى كل مؤمن بعدى، لا يودى عنى الا انا او على (دلايل الصدق ج 2 ص 271، از مسند احمد، و صحاح).
5- لا يحبك الا مؤمن و لا يبغضك الا منافق (دلايل الصدق ج 2 ص 276 از مسند احمد، الجمع بين الصحيحين، الجمع بين الصحاح السته).
6) انا مدينة العلم و على بابها (دلايل الصدق ج 2 صفحه 284 از مسند احمد و صحيح مسلم.)
7) لا سيف الا ذوالفقار و لا فتى الا على)
8) الحق مع على و على مع الحق، لن يفترقا حتى يردا على الحوض عجب است كه راوى اين حديث‏به اين عبارت، ام المؤمنين عايشه است، (دلايل الصدق ج 2 ص 303).
9) انى تارك فيكم الثقلين، كتاب الله و اهلبيتى و انهما لن يفترقا حتى يردا على الحوض (دلايل الصدق ج 2 ص 306 از مسند احمد و مآخذ ديگر.)
( 85 ) التنبيه و الاشراف ص 250 و مآخذ ديگر.
( 86 ) نهج البلاغه خطبه 15.
( 87 ) نهج البلاغه خطبه 3.
( 88 ) 5 ماه و 21 روز پس از انجام بيعت.
( 89 ) در حدود هزار نفر از اصحاب على عليه السلام.
( 90 ) 7 ماه و 13 روز پس از جنگ جمل در صفر سال 37.
( 91 ) درسال 38.
( 92 ) چاپ مصر 1308 فهرست كتاب 40 صفحه.
( 93 ) مرحوم على مخصوص (كاتب الخاقان).
( 94 ) نهج البلاغه، شرح ابن ابى الحديد ج 4 ص 111.