الگوهاى رفتارى امام على (عليه السلام) ، جلد پانزدهم
امام على (ع) و تفريحات سالم

محمّد دشتى

- پى‏نوشت‏ها -


(1) - اكنون هزاران فيش تحقيقاتى از حدود 700 عنوان در يك هزار جلد، كتاب پيرامون حضرت امام على (عليه السلام) فراهم آمده است .
(2) - به 175/ 6، نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلف‏
(3) - ينابيع المودّة ص 40، قالت فاطمه(س): نَظَرَ رَسُولَ اللَّه (صلى الله عليه و آله و سلم) اِلى‏ عَلِىٍّ (عليه السلام) و قال: هذا وَ شِيعَتُهُ فِى الْجَنَّة
(4) - امه 45/5 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلف‏
(5) - طبه 209/3 نهج‏البلاغه معجم‏المفهرس مؤلف‏
(6) - به كتاب مسلمانان و روسيّه مراجعه شود.
(7) - معمولاً در نوشته‏هاى دكتر شريعتى مانند اسلام شناسى، با مخاطبهاى آشنا، اين ديدگاهها مطرح شود.
(8) - قبض و بست تئوريك شريعت : سروش
(9) - آل عمران آيه 19
(10) - مائده آيه 3
(11) - انعام آيه 38
(12) - نحل آيه 89
(13) - نساء آيه 82
(14) - خطبه 18 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: مطالب السؤول ج 1 ص 141 : ابن طلحة شافعى (متوفاى 652 ه) ، احتجاج 139/ج‏1 ص‏620 و 621 : طبرسى (متوفاى 558 ه) ، دعائم الاسلام ج 1 ص 93 : قاضى نعمان (متوفاى 363 ه) ، بصائر الدرجات : صفار (متوفاى 290 ه) ، البصائر والذخائر ج 1 ص 7 : ابوحيان توحيدى (متوفاى 380 ه) ، منهاج‏البراعة ج 1 ص 175 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه)
(15) - خطبه 88 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: روضه كافى ج‏8 ص‏63 و 64 ح‏22 : كلينى (متوفاى 328 ه) ، ارشاد ص‏155 : شيخ مفيد (متوفاى 413 ه) ، النهاية ج‏1 (در مادّه أزل) : ابن اثير شافعى (متوفاى 606 ه) ، منهاج‏البراعة ج 1 ص 365 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه) ، بحارالانوار ج 32 ص‏43 ح‏28 ب‏1 : مجلسى (متوفاى 1110 ه) ، غررالحكم ج 4 ص 445 : آمدى (متوفاى 588 ه)
(16) - حكمت 26 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است:
(17) - خطبه 1/24 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: عيون المواعظ والحكم ص‏350 ح‏5951 : واسطى (متوفاى 600ه) ، بحارالانوار ج 74 ص 300 و 423 : مجلسى (متوفاى 1110ه) ، ربيع‏الابرار ج‏1 ص‏97 وص‏312 وج‏2 ص‏297 : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، منهاج‏البراعة ج 1 ص 22 : قطب راوندى (متوفاى 573 ه) ، تحف العقول ص‏67 : ابن شعبه حرانى (متوفاى 380 ه)
(18) - خطبه 1/24 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف (مدارك گذشته)
(19) - حكمت 197 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: عقد الفريد ج 6 ص 279 : ابن عبد ربه مالكى (متوفاى 328 ه) ، اصول كافى ج‏1 ص‏48 ح‏1 : كلينى (متوفاى 328 ه) ، دستور معالم الحكم ص 23 : قاضى قضاعى (متوفاى 454 ه) ، ربيع الابرار ج‏1 ص‏23 ب‏1 : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، نهاية الارب ج 8 ص 181 : نويرى شافعى (متوفاى 732 ه) ، روضة الواعظين ص 414 : ابن فتّال نيشابورى (متوفاى 508ه)
(20) - نامه 27/4 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: كتاب الغارات ج‏1 و230 و223 و235 و 249 : ابن هلال ثقفى (متوفاى 283 ه) ، تحف العقول ص 176 و 177 : ابن شعبه حرانى (متوفاى 380 ه) ، كتاب مجالس ص‏260 م‏31 ح‏3 : شيخ مفيد (متوفاى 413 ه) ، كتاب أمالى ص‏24-25 م اول ح‏31/31 : شيخ طوسى (متوفاى 460 ه) ، بشارة المصطفى ص‏44 : طبرى شافعى (متوفاى 553 ه)
(21) - خطبه 72/7 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: غريب‏الحديث ج‏1 ص‏373 ح‏37 : ابن قتيبة (متوفاى 276 ه) ، الغارات ج‏1 ص‏159 : ابن هلال ثقفى (متوفاى 283 ه) ، بحارالانوار ج‏74 ص‏299 ح‏5 ب‏14 : مجلسى (متوفاى 1110 ه) ، ذيل الامالى ص‏173 النوادر : ابوعلى قالى (متوفاى 356 ه)
(22) - حارالانوار ج 41 ص 49
(23) - حكمت 257 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: غرر الحكم ص 314 / ج 3 ص 311 : آمدى (متوفاى 588 ه) ، كتاب مستطرف ج 1 ص 114 : ابشيهى (متوفاى 580 ه) ، ربيع الابرار ج‏3 ص‏194 ح‏140 ب‏43 : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، منهاج البراعة ج 3 ص 347 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه)
(24) - خطبه 165/15 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: ربيع الابرار ج 1 : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، كتاب النهاية ج 1 ص 27 و ج 3 ص 304 : ابن أثير شافعى (متوفاى 606 ه) ، كتاب‏النهاية ج‏2 ص‏140 و ج 4 ص 191 : ابن أثير شافعى (متوفاى 606 ه) ، منهاج البراعة ج 2 ص 133 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه) ، شرح نهج‏البلاغه ج 9 ص 266 : ابن ابى الحديد معتزلى (متوفاى 656 ه) ، مجمع الامثال ج 2 ص 12 : ميدانى (متوفاى 518 ه)
(25) - مناقب الفاخرة - و - ثاقب المناقب
(26) - فتوح ابن اعثم كوفى ص‏512
(27) - فروع كافى ج‏6 ص‏47 حديث 4
(28) - شرح نهج‏البلاغه خوئى ج‏6 ص‏94
(29) - زنِ معروفه
(30) - عمرو عاص در اين فكر بود كه در ميدان صفّين روزى خودى نشان دهد، تا آن كه سوارِ نقاب‏دارى از سپاه امام على «عليه السلام» به ميدان آمد، عمرو فكر كرد كه حريف او مى‏شود، با شجاعت در مقابل نقاب‏دار ايستاد و گَرد و خاك كرد، وقتى حمله آغاز شد دانست كه آن نقاب دار، على «عليه السلام» است، درمانده شد چه كند؟ مقاومت كند كشته مى‏شود، فرار كند آبرويش مى‏رود، هنوز انتخاب نكرده بود كه حمله امام به او مهلت نداد از روى اسب سرنگون شد، مرگ را با چشم خود ديد، ناگاه زشت‏ترين حيله را بكار گرفت، كه عورت خود را آشكار كرد، و امام او را در پستى و رسوائيش واگذارد، عمرو عاص با كمال ذلّت فرار كرد، و در ميان دو لشگر آن روز، و در پيشگاه تاريخ تا روز قيامت خود را آبرو برد.
(31) - خطبه 84 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف
(32) - حكمت 450 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف
(33) - منهاج البرائه خوئى ج‏2 ص‏208
(34) - حارالانوار ج‏64 ص‏171 ح‏19
(35) - اسخ‏التّواريخ ص 710، و عيون اخبار الرّضا ج 2، و بحارالانوار ج 9
(36) - سفينة البحار، مادّه قوا
(37) - شرح ابن‏ابى‏الحديد ج‏11 ص‏274
(38) - نوشتند كه اشعث بن قيس بود.
(39) - خطبه 224 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: كتاب‏أمالى ص‏496 و497 مجلس‏90 ح‏70 : شيخ صدوق (متوفاى 381 ه) ، تذكرة الخواص ص‏143 : ابن جوزى حنفى (متوفاى 654 ه) ، ربيع‏الابرار ص‏230 وج‏3 ص‏319 ح‏61 ب‏48 : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، كتاب مناقب ج 2 ص 109 : ابن شهر آشوب (متوفاى 588 ه) ، كتاب اربعين ص‏377 تا380 : مجلسى (متوفاى 1110 ه) ، منهاج البراعة ج 2 ص 390 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه)
(40) - خطبه 156/14 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف‏
(41) - برخى از ميهمانى‏ها و شرط امام براى پذيرش مهمانى را در همين مجموعه جلد1، اخلاق فردى آورديم، براى اطّلاع بيشتر مراجعه فرمائيد.
(42) - صال ج 1 ص 188
(43) - رح ابن ابى الحديد ج 11 ص 274
(44) - دررالمطالب - و - شجره طوبى
(45) - امع السّعادات‏
(46) - طبه 84/1 و 4 نهج‏البلاغه معجم‏الفمهرس مؤلّف
(47) - حكمت 197 نهج‏البلاغه معجم‏المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: عقد الفريد ج 6 ص 279 : ابن عبد ربه مالكى (متوفاى 328 ه) ، اصول كافى ج‏1 ص‏48 ح‏1 : كلينى (متوفاى 328 ه) ، دستور معالم الحكم ص 23 : قاضى قضاعى (متوفاى 454 ه) ، ربيع الابرار ج‏1 ص‏23 ب‏1 : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، نهاية الارب ج 8 ص 181 : نويرى شافعى (متوفاى 732 ه)
(48) - حكمت 390 نهج‏البلاغه معجم‏المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: كتاب أمالى ج‏1 ص‏146 م‏5 ح‏240/53 : شيخ طوسى (متوفاى 460 ه) ، كتاب محاسن ص‏345 ح‏4 ب‏1 : احمد بن محمد برقى (متوفاى 274 ه) ، منهاج البراعة ج 3 ص 414 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه) ، كنز العمال ج 8 ص 236 : متقى هندى حنفى‏ ، تحف العقول ص 203 : ابن شعبه حرانى (متوفاى 380 ه)
(49) - مكارم الاخلاق ص 86، و ناسخ التّواريخ ص‏712، و بحارالانوار ج‏9، و تذكرةالخواصّ ابن جوزى
(50) - مكارم الاخلاق ص 89 - 91
(51) - حلية المتّقين باب سوّم
(52) - حلية المتّقين باب پنجم
(53) - حكمت 473 نهج البلاغه معجم المفهرس، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: مكارم الاخق ص 83 : طبرسى (متوفاى 548 ه) ، منهاج البراعة ج 3 ص 434 : ابن راوندى (متوفاى 573 ه) ، بحارالانوار ج‏41 ص‏165 : مجلسى (متوفاى 1110ه) ، فروع كافى ج‏6 ص‏482 ح‏12 : كلينى (متوفاى 328ه)
(54) - بهج‏الصّباغه ج‏12 ص‏98
(55) - خطبه 209 نهج‏البلاغه معجم‏المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: قوت القلوب ج 1 ص 531 : ابو طالب مكى (متوفاى 382 ه) ، عقد الفريد ج‏2 ص‏188 و189 وج‏1 ص‏329 : ابن عبد ربه مالكى (متوفاى 328 ه) ، اصول كافى ج 1 ص 410 و 411 ح‏1 : كلينى (متوفاى 328 ه) ، ربيع الابرار ج 4 (باب اللهو و اللذات : زمخشرى معتزلى (متوفاى 538 ه) ، كتاب اختصاص ص 152 : شيخ مفيد (متوفاى 413 ه)
(56) - بهج‏الصّباغه ج‏12 ص‏109
(57) - رح نهج‏البلاغه خوئى ج‏2 ص‏408
(58) - حلية المتّقين باب دوّم
(59) - حلية المتّقين باب چهارم
(60) - حلية المتّقين باب پنجم
(61) - حلية المتّقين باب هشتم
(62) - حكمت 103 نهج‏البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، كه برخى از اسناد آن به اين شرح است: تحف العقول ص 212 : ابن شعبه حرانى (متوفاى 380 ه) ، كتاب طبقات ج 3 ص 28 : ابن سعد(متوفاى 230 ه) ، حلية الاولياء ج 1 ص 83 : ابونعيم اصفهانى (متوفاى 402 ه) ، مطالب السؤول ج 1 ص 15 : ابن طلحه شافعى (متوفاى 652 ه) ، سراج الملوك ص 244 : طرطوشى (متوفاى 520 ه)
(63) - حديث 20 از باب سوّم، حلية المتّقين
(64) - حلية المتّقين باب نهم
(65) - حلية المتّقين باب نهم