فصل سرد

سيد مهدى عليزاده موسوى

- پى‏نوشت‏ها -


(1) - زمر (39) آيه 30.
(2) - برخى سيره‏نويسان اهل سنت، مثل ابن اثير مىگويند: ‏پيامبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) به همراه غلام خود، ابومويهبه، به بقيع رفت. ر. ك: الكامل فى التاريخ، ج2، ص318.
(3) - ابىالحسن اربلى، كشف‏الغمه، انتشارات كتابفروشى اسلاميه، ج2، ص8.
(4) - صحيح بخارى، كتاب علم، ج1، ص22 و ج2، ص14؛ صحيح مسلم، ج2، ص14؛ مسند احمد، ج1، ص325؛ ابن‏سعد، طبقات كبرى، ج2، ص244.
(5) - نجم (53) آيه 3 و 4.
(6) - ابىالحسن اربلى، كشف‏الغمه، انتشارات كتابفروشى اسلاميه، ج2، ص8.
(7) - حوادث سقيفه در تاريخ طبرى، حوادث سال يازدهم، ج3؛ ابن‏قتيبه الدينورى، الامامة و السياسة، ج1، ص 1 ـ 10 و ابن ابى الحديد، شرح نهج‏البلاغه، ج2، ص22 ـ 60، به تفصيل بيان شده است.
(8) - مائده (5) آيه 67.
(9) - علامه امينى، الغدير، ج1، ص6 ـ 12. در صفحات 7 و 8. علامه امينى تعداد بسيارى از منابع اهل سنت را نيز متذكر شده است.
(10) - عمر رضا كحاله، اعلام النساء، ج3، ص1025.
(11) - نهج‏البلاغه، خطبه شقشقيه.
(12) - عبدالفتاح عبدالمقصود، الامام علىبن ابىطالب، ج10،ص236.
(13) - نهج‏البلاغه، خطبه 64.
(14) - ياقوت حموى، معجم البلدان، ماده«فدك»، ج4، ص238؛ سيد بن طاووس، كشف المحجّة لثمرة المهجه، ص99.
(15) - روم (30) آيه 38.
(16) - سيوطى، الدرالمنثور، ج4، ص177.
(17) - سيدمحمدتقى نقوى، سوگنامه فدك، ص239.
(18) - سيدمحمدكاظم قزوينى، فاطمة الزهراء من المهد الى اللحد، ص321، به نقل از احتجاج و سيره حلبى، ج3، ص391.
(19) - احزاب (33) آيه 33.
(20) - همانا خدا اراده كرده است كه شما اهل بيت را از پليدى دور گرداند و پاك و مطهرتان بگرداند.
(21) - سيدمحمدكاظم قزوينى، همان، ص322 و 323.
(22) - نهج‏البلاغه، نامه 45.
(23) - كنايه از ضعف شديد آنان است.
(24) - جريان حمله به خانه دختر رسول ‏خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) را مىتوان در مصادر ذيل يافت: ابن عبدربه، عقدالفريد، ج2، ص250؛ تاريخ ابىالفداء، ج1، ص156؛ تاريخ طبرى، ج3، ص198؛ عمر رضا كحاله، اعلام‏النساء، ج3، ص1207؛ ابن قتيبه دينورى، الامامه و السياسه، ج1، ص13 ـ 19؛ ابن ابى الحديد، شرح نهج‏البلاغه، ج1، ص134؛ شهرستانى، الملل و النحل، ص83؛ بلاذرى، انساب‏الاشراف، ج1، ص404.
(25) - سليم بن قيس، اسرار آل محمد (ترجمه فارسي)، ص28 ـ 42.
(26) - شيخ طبرسى، احتجاج، ص137.
(27) - اعراف (7) آيه 150.
(28) - تفسير عياشى، ج2، ص67.
(29) - بحارالانوار، چاپ بيروت، ج43، ص175 ـ 177.
(30) - ابن‏قتيبه دينورى، الامامة و السياسة، ص19؛ سيدمحمدكاظم قزوينى، فاطمه زهرا (عليها السلام)، از ولادت تا شهادت (ترجمه به فارسي)، ص565 ـ 567.
(31) - ابن‏ابىالحديد، شرح نهج‏البلاغه، ج2، ص47.
(32) - علامه مجلسى، بحارالانوار، چاپ بيروت، ج43، ص177 و 178.
(33) - همان، ج12، ص264.
(34) - شيخ مفيد، من لايحضره الفقيه، باب الاذان؛ بحارالانوار، ج43، ص157.
(35) - مائده (5) آيه 80.
(36) - اعراف (7) آيه 96.
(37) - زمر (39) آيه 51.
(38) - يونس (10) آيه 35.
(39) - برخى منابع خطبه حضرت فاطمه (عليها السلام) عبارتند از: شيخ صدوق، معانىالاخبار؛ طبرسى، احتجاج؛ شيخ طوسى، امالي؛ طبرى، دلائل‏الامامة؛ ابوالفضل‏بن ابىطاهر، بلاغات‏النساء؛ اربلى، كشف‏الغمه و عمر رضا كحاله، اعلام‏النساء.
(40) - مسعودى، مروج‏الذهب، ج3، ص69 ـ 72 و سيدمحمدكاظم قزوينى، فاطمه زهرا (عليها السلام)، از ولادت تا شهادت.
(41) - بحارالانوار، چاپ بيروت، ج43، ص203.
(42) - بحارالانوار، ج 43، ص 179.
(43) - فاطمة الزهراء من المهد الى اللحد، به نقل از روضة‏الواعظين، ص 589 و 590.
(44) - بحارالانوار، به نقل از امالى شيخ طوسى، ج 43، ص 172.
(45) - همان، به نقل از مصباح الانوار، ج 43، ص 200.
(46) - آن گونه كه در تاريخ آمده است فاطمه (عليها السلام) از اين‏كه طبق عادت آن روز، بدن ميّت را هنگام تشييع جنازه بر تخته‏اى مىگذاشتند و برجستگىهاى بدن پيدا بود، ناراحت بودند. اسماء كه از زنان مهاجر به حبشه بود شكل مرسوم در آن ديار را به محضر حضرت (عليها السلام) عرض كرد و چيزى را شبيه تابوت‏هاى كنونى با پوشش ساخت و حتى پس از ساختن، آن را به حضرت (عليها السلام) نيز نشان داد و حضرت (عليها السلام) نيز با ديدن آن تبسّمى نمود. جريان«هودج عروس» در اشاره به همين تابوت پوشيده‏اى است كه اسماء به سفارش خود فاطمه (عليها السلام) ساخته بود.
(47) - طه (20) آيه 55.
(48) - تمامى جريانات وفات و دفن فاطمه زهرا (عليها السلام) در بحارالانوار، ج43، ص191 ـ 193 آمده است.