 |
|
واژههاي اخلاقي از اصول كافي علي مشكيني - ۱ - مقدمه بسم الله الرحمن الرحيم حرف : آ آداب مجلس (1) حضرت صادق (ع ) فرمود: هيچ مجلسى نباشد كه در آن نيكان و بدكاران گرد هم اجتماع كنند و بى ياد خداى از آن برخيزند، جز اينكه در روز قيامت ، براى آنها مايه حسرت باشد.(2) (2) امام باقر(ع ) فرمود: همان ذكر ما ذكر خداست و ذكر دشمن ما ذكر شيطان است .(3) (3) حضرت باقر(ع ) فرمود: هر كه خواهد به پيمانه تمام مزد برد (و به كامل ترين وجهى بى كم و كاست از خدا ثواب دريافت كند) بايد هنگامى كه مى خواهد برخيزد بگويد: ((سبحان ربك العزة عما يصفون و سلام على المرسلين و الحمدلله رب العالمين )).(4) (4) امام باقر(ع ) فرمود: در تورات تحريف نشده نوشته شده است كه همانا موسى از پروردگار پرسيد و عرض كرد: بارالها! گاهى در مجالسى حضور مى يابم كه تو را عزيزتر و والاتر از آن مى دانم كه در آن مجلسها تو را ياد كنم ؛ خداوند فرمود: اى موسى به ياد من بودن در هر حالى نيكوست .(5) (5) حضرت صادق (ع ) فرمود: خداى عزّو جل فرموده : هر كه در ميان دسته اى از مردم مرا ياد كند، من او را در ميان دسته اى از فرشتگان ياد كنم .(6) آزار مسلمين (1) حضرت صادق (ع ) مى فرمود: خداوند فرمود: كسى كه بنده مؤ من مرا بيازارد به من اعلام جنگ داده است .(7) (2) حضرت صادق (ع ) به نقل از رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداى تعالى فرموده است : كسى كه به يكى از دوستان من اهانت كند، به تحقيق خود را براى جنگ با من آماده كرده است .(8) (3) امام صادق (ع ) فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداى فرموده : آنكه بنده مؤ من مرا خوار كند آشكارا به جنگ با من برخاسته است .(9) (4) حضرت صادق (ع ) فرمود: هر كه مؤ منى را به خاطر ندارى و فقرش ، پست و كوچك شمارد، خداوند روز قيامت او را در برابر خلايق رسوا كند. (و به زشتى شهره سازد).(10) آزردن پدر و مادر (1) امام صادق (ع ) فرمود: كمترين آزار (به پدر و مادر) گفتن اف (به آنها)ست و اگر خدا چيزى را آسان تر و خوارتر از آن مى دانست از آنها نهى مى فرمود.(11) (2) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: (با پدر و مادر) نيكو رفتار باش و در بهشت جايگزين شو و اگر عاق و جفاكارى ، با آتش دوزخ بساز.(12) (3) حضرت صادق (ع ) فرمود: هر كس به پدر و مادر خود نظر دشمنى كند، در صورتى كه آن دو به او ستم (نيز) كرده باشند، خداوند نمازش را نپذيرد.(13) (4) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بپرهيزيد از آزردن پدر و مادر، زيرا بوى بهشت از مسافت هزار ساله شنيده شود، ولى عاق والدين آن را نشنود.(14) اجتناب از محرمات (1) امام صادق (ع ) درباره قول خداى عزّو جل ((و براى آنكه از مقام پروردگارش ترسد دو بهشت است )) فرمود: هر كه بداند خداى عزّو جل او را مى بيند و هر چه از خير و شر مى گويد و مى كند، مى شنود (و بدان آگاه است ) و همين دانش او را از كارهاى زشت باز دارد، كسى است كه از مقام پروردگارش ترسيده و خود را از هوس باز داشته است (15). (2) سليمان بن خالد گويد: از امام صادق (ع ) درباره اين سخن خداى عزّو جل پرسيدم : ((و ما به اعمال فاسد بى خلوص و حقيقت آنها توجه كرده و همه را باطل و نابود مى گردانيم )) (فرقان ((25)) آيه 23). فرمود: هان به خدا سوگند! كردارهاى ايشان سفيدتر از پارچه هاى نازك مصرى بود، ولى چون به حرامى بر مى خورند، از آن دست برنمى داشتند.(16) شرح : مفسران قرآن ، ذيل آيه شريفه و شارحان اصول كافى ذيل اين حديث ، مطالبى مفصل راجع به احباط و تكفير و عقايد فرق اسلامى در آن باره ذكر نموده اند، كه خلاصه و عصاره آنها چنين است : مقصود از كردارهاى سفيدتر از آن پارچه ها، اعمالى مانند: مهمان نوازى ، و صله رحم و فريادرسى گرفتاران است ، كه همه آنها محبوب و مطلوب شارع است و به همين جهت ، آنها را بسيار سفيد دانسته است و مقصود از غبار پراكنده ذرات ريز و كوچكى است كه در شعاع آفتاب از روزنه اتاق ديده مى شود و كنايه از اين است كه اين كردار و اعمال پسنديده و مطلوب به واسطه عدم پرهيز از حرام ، بى اثر و نتيجه مى گردد، و اجر و ثوابى را كه خداى متعال در برابر اعمال صالح وعده فرموده است به كننده آنها عطا نمى فرمايد. 3) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمايد: هر كه به خاطر ترس از خداى تبارك و تعالى گناهى را ترك كند، خداوند او را در روز قيامت خشنود گرداند.(17) احترام به سالخوردگان (1) امام صادق (ع ) فرمود: احترام گذاشتن به پيرمرد بزرگوار، احترام گذاشتن به خداوند است .(18) (2) امام صادق (ع ) فرمود: سه تن هستند كه كسى حق آنها را ناديده نگيرد، مگر منافقى كه به نفاق معروف است آن سه تن عبارتند از: كسى كه مويش را در اسلام سپيد كرده ، و آن كه قرآن را در بر دارد، و پيشواى عادل .(19) (3) امام صادق (ع ) فرمود: احترام گذاشتن به مؤ من سفيد موى تجليل خداست .(20). (4) امام صادق (ع ) فرمود: از ما نيست كسى كه بزرگسال ما را احترام نكند، و به خردسال ما ترحم ننمايد.(21) احترام به مؤ من (1) امام صادق (ع ) فرمود: هر كه نزد برادر مسلمانش رود و او را گرامى دارد، همانا خدا را گرامى داشته است .(22) (2) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بنده اى از امتم نيست كه نسبت به برادرش لطفى كند، جز آنكه خدا برخى از خدمتگزاران بهشت را خادمش سازد.(23) (3) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر مسلمانى كه به جماعتى از مسلمين خدمتگزارى كند، خدا به شماره آنها در بهشت به او خدمتگزار دهد.(24) احسان به خويشان و نزديكان (1) امام رضا(ع ) فرمود: مردى كه سه سال از عمرش باقى مانده صله رحم مى كند و خدا عمرش را سى سال قرار مى دهد و خدا هر چه خواهد بكند.(25) (2) امام باقر(ع ) فرمود: صله ارحام اعمال را پاك كند و اموال را فزونى دهد و بلا را دور گرداند و حساب را آسان كند و اجل را به تاءخير اندازد.(26) (3) امام صادق (ع ) فرمود: صله ارحام اخلاق را نيكو، و دست را با سخاوت ، و نفس را پاكيزه ، و روزى را زياد كند و اجل را به تاءخير اندازد.(27) (4) امام صادق (ع ) فرمود: با خويشانت رابطه داشته باش اگر چه نوشيدن آبى باشد، و بهترين صله رحم ، آزار نرسانيدن به اوست .(28) (5) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: چيزى كه ثوابش از همه چيز زودتر رسد، صله رحم است .(29) (6) اميرالمؤ منين (ع ) فرمود: با ارحام خود رابطه داشته باشيد، اگر چه با سلام كردن باشد.(30) استدراج و مكر الهى (1) از حضرت صادق (ع ) درباره گفتار خدا كه فرمايد: ((ايشان را به آهستگى و تدريج از راهى كه ندانند غافلگير كنيم .)) (اعراف ((7)) آيه 182)، سؤ ال كردم ، فرمود: آن بنده اى است كه گناهى مرتكب شود و نعمت تازه اى به او داده شود و اين نعمت او را از استغفار از آن گناه غافل و سرگرم سازد.(31) (2) همچنين آن حضرت (ع ) فرمود: چه بسا شخصى كه به نعمت هايى كه خداوند به او داده مغرور گردد، و چه بسا كسى كه به سبب پرده پوشى خداوند بر (گناهان ) او غافلگير شود و چه بسا كسى كه به ستايش مردم فريب خورد.(32) استغفار (1) امام صادق (ع ) فرمود: بنده مؤ من چون گناه كند، خداوند او را هفت ساعت مهلت دهد، پس اگر از خدا آمرزش خواست ، چيزى بر او نوشته نشود و اگر اين ساعتها گذشت و آمرزش نخواست يك گناه بر او نوشته شود، و همانا مؤ من پس از بيست سال به ياد گناهش افتد و از خدا آمرزش خواهد و خدا گناهش را بيامرزد، و كافر همان ساعت آن را فراموش كند.(33) (2) از معصوم روايت شده كه : براى هر چيزى دارويى است ، و داروى گناهان ، طلب آمرزش و استغفار است .(34) (3) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بهترين دعا، استغفار (و آمرزش خواهى است ).(35) (4) امام صادق (ع ) فرمود: هر گاه بنده ، بسيار استغفار كند (و از خداوند آمرزش خواهد) نامه عملش ، در حالى كه مى درخشد (به سوى خدا) بالا رود.(36) (5) امام رضا(ع ) فرمود: مثل استغفار (و ريزش گناهان به سبب آن ) چون برگى است بر درختى كه (در فصل پاييز) بجنبد و آن برگ بريزد، و كسى كه از گناهى استغفار كند و باز آن را انجام دهد، مانند كسى است كه پروردگار خود را مسخره كند.(37) اسلام (1) امام صادق (ع ) درباره آيه ((رنگ خدايى بپذيريد!) و چه رنگى از رنگ خدايى بهتر است )) (بقره ((2)) آيه 138).(38) فرمود: مقصود از رنگ (الهى ) همان اسلام است . (2) امام صادق (ع ) فرمود: به وسيله اسلام ، خون شخص محفوظ ماند و امانت ادا شود و زناشويى حلال گردد؛ ولى ثواب بردن در گرو ايمان است .(39) (شرح : اسلام به معنى اقرار به شهادتين ، به وسيله زبان است و ايمان عقيده قلبى و رفتار عملى ، طبق موازين و مقررات اين دين شريف است . پس كافرى كه با مسلمين مى جنگد، به محض اين كه شهادتين را بر زبان جارى كند، از لحاظ ظاهر يكى از افراد مسلمين محسوب مى شود و روا نيست كه مسلمانى به روى او شمشير بكشد، و چون امانتى به مسلمانى سپارد، بايد به او رد كند يا اگر كسى نزد او امانتى سپارد لازم است كه آن را به صاحبش برگرداند، و نيز مى تواند با زنى مسلمان ازدواج نمايد، اما ثواب و پاداشى كه خداوند در آخرت به كسى مى دهد، مربوط به ايمان و عقيده قلبى و مقررات شرعى است . اصرار بر گناه (1) امام صادق (ع ) فرمود: گناه صغيره با تكرار و اصرار ورزيدن بر آن ، صغيره نماند و گناه كبيره - در صورت استغفار از آن - كبيره نباشد.(40) (2) امام باقر(ع ) فرمود: اصرار بر گناه اين است كه كسى گناهى كند و از خدا آمرزش نخواهد، و فكر توبه را به خود ندهد.(41) (3) امام صادق (ع ) فرمود: به خدا سوگند كه خداوند هيچ طاعتى را با اصرار ورزيدن بر يكى از گناهان نپذيرد.(42) اصلاح روابط مسلمين (1) امام صادق (ع ) فرمود: صدقه اى را كه خدا آن را دوست دارد، اصلاح كردن روابط بين مردم است ، زمانى كه در ميانشان جدايى و فساد رايج شود و نزديك ساختن آنها به يكديگر زمانى كه از هم دور شوند.(43) (2) امام صادق (ع ) فرمود: اين كه رابطه بين دو تن را بهبود ببخشم ، نزد من محبوبتر است از اين كه دو دينار صدقه دهم .(44) (3) امام صادق (ع ) فرمود: هر گاه ميان دو نفر از شيعيان ما نزاعى ديدى ، از مال من فديه بده (يعنى هر چه ادعا مى كند از مال من به او بده تا طرف را رها كند).(45) (4) امام صادق (ع ) فرمود: مصلح دروغگو نيست .(46) اطعام مؤ منان (1) حضرت سجاد(ع ) فرمود: هر كه مؤ من گرسنه اى را سير كند، خداوند از ميوه هاى بهشت به او بخوراند.(47) (2) امام صادق (ع ) فرمود: از اسباب آمرزش ، اطعام كردن مسلمان گرسنه است .(48) (3) امام صادق (ع ) به سدير صيرفى فرمود: چه چيزى تو را باز مى دارد از آن كه هر روز بنده اى آزاد كنى ؟ گفتم داراييم به اين مقدار نمى رسد، فرمود: در هر روز مسلمانى را اطعام كن .(49) (4) امام صادق (ع ) فرمود: غذايى كه برادر مسلمانم نزد من مى خورد، براى من محبوبتر است از اين كه بنده اى آزاد كنم .(50) اعتراف به تقصير 1) موسى بن جعفر(ع ) فرمود: فرزندم همواره كوشش كن ، مبادا خود را در عبادت و طاعت خداى بى تقصير دانى ، زيرا خداوند هرگز چنان كه شايسته است ، پرستش نمى شود.(51) اعتراف به گناه (1) امام باقر(ع ) فرمود: به خدا سوگند! از گناه نجات و رهايى نبايد، جز كسى كه بدان اعتراف كند.(52) (2) امام باقر(ع ) فرمود: به خدا سوگند! خداوند از مردم جز دو خصلت نخواسته است (يكى ) اعتراف به نعمتهاى او تا بر نعمتهايشان بيفزايد، و (ديگر) اعتراف به گناهان ، تا آنها را بيامرزد.(53) (3) حضرت صادق (ع ) مى فرمود: هيچ بنده اى با اصرار به گناه و تداوم آن از گناه بيرون نرود، و هيچ بنده اى جز با اقرار و اعتراف به آن از گناه بيرون نرود.(54) انصاف دادن (1) اميرالمؤ منين (ع ) فرمود: آگاه باشيد، هر كه در امور مربوط به خود نسبت به ديگران با انصاف و خيرخواه باشد، خدا جز بر عزتش نيفزايد.(55) (2) امام صادق (ع ) فرمود: هر كه در رابطه خود با مردم به عدل و انصاف رفتار نمايد (اگر چه بر زيانش باشد) بر داورى ميان ديگران برگزيده شود.(56) (3) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه در مال خود با فقير مواسات كند و نسبت به مردم با انصاف باشد، مؤ من حقيقى است .(57) (4) امام باقر(ع ) فرمود: خدا را بهشتى است كه جز سه كس در آن وارد نشوند، يكى از آنها كسى است كه درباره خود به حق داورى كند.(58) (5) امام صادق (ع ) فرمود: آيا به شما از سخت ترين چيزى كه خدا آن را بر خلقش واجب كرده ، خبر ندهم ، سپس سه چيز را ذكر فرمود كه اولين آنها اين بود: انصاف حكم كردن ميان خودت و مردم .(59) ايمان (1) امام صادق (ع ) درباره آيه : ((سكينه را در دلهاى مؤ منان فرود آورد)) فرمود: سكينه ، ايمان است ؛ نيز درباره قول خداى متعال : ((با روحى از جانب خود ايشان را تاءييد كرده )) فرمود: آن ايمان است ، و درباره آيه : ((و آنها را به حقيقت تقوا ملزم ساخت ))، فرمود: آن ايمان است .(60) (2) امام باقر(ع ) فرمود: براى هيچ چيز همچون ولايت ندا در داده نشده است و نيز فرمود: بالاترين مرتبه امر دين و كليدش و راه وصول به هر چيز و مايه خرسندى خداى رحمان ، اطاعت از امام است ، بعد از معرفت او؛ همانا خداوند مى فرمايد: هر كه پيغمبر را فرمان برد، خدا را فرمان برده است و هر كه پشت كند، ما تو را به نگهبانى آنها نفرستاده ايم . (نساء ((4)) آيه 80) همانا اگر مردى ، شبها براى عبادت به پا خيزد و روزها را روزه دارد و تمام اموالش را صدقه دهد و در تمام دوران عمرش به حج رود و امر ولايت ولى خدا را نشناسد تا از او پيروى كند و تمام اعمالش طبق راهنمايى او باشد، نزد خدا، حق و بهره اى از ثواب بردن ندارد و از اهل ايمان نباشد.(61) (3) امام صادق (ع ) فرمود: ايمان شريك اسلام مى شود، ولى اسلام شريك ايمان نمى گردد؛ ايمان آنست كه در دل ثابت شود.(62) (4) امام صادق (ع ) فرمود: هر چيز را اساس و پايه اى است و پايه اسلام ، محبت ما اهل بيت است .(63) حرف : ب بخشيده شدن گناه (1) امام صادق (ع ) فرمود: همانا مؤ من خواب هولناك ببيند و (به واسطه ترس ناشى از آن ) گناهش آمرزيده شود، و (نيز) تنش رنج ببيند و بدين سبب گناهش آمرزيده شود.(64) (2) امام صادق (ع ) فرمود: چون گناه بنده بسيار گردد (و خدا بخواهد او را پاك كند) و عمل (نيكى ) نداشته باشد كه آن را جبران كند و كفاره آنها شود، او را به اندوه گرفتار سازد تا كفاره گناهانش گردد.(65) بدخويى (1) حضرت صادق (ع ) فرمود: بدخويى كردار را تباه سازد، چنانچه سركه عسل را تباه كند.(66) (2) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خدا از صاحب خوى بد توبه نخواسته است . عرض شد: چگونه اين چنين است اى رسول خدا؟ فرمود: به جهت اين كه هر گاه از گناهى توبه كند در گناه بزرگترى افتد.(67) (3) حضرت صادق (ع ) فرمود: هر كه خوى او بد است ، خود را شكنجه مى دهد.(68) بد زبانى (1) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر گاه مردى را ديديد كه باكى از آنچه مى گويد و آنچه به او گفته مى شود ندارد، پس به درستى كه يا مولود زناست يا بهره و نصيب شيطان .(69) (2) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند متعال بهشت را بر هر دشنام گوى بى آبرو و كم شرمى - كه باكى از آنچه به او گفته شوند ندارد - حرام كرده است .(70) (3) از امام باقر(ع ) روايت شده كه فرمود: خداوند، شخص دشنام گوى دشنام جو را دشمن مى دارد.(71) (4) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اگر دشنام به صورتى تجسم يابد، بى ترديد صورت بدى خواهد داشت .(72) (5) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از زمره بدترين بندگان خدا كسى است كه براى هرزه و دشنام گويى اش از همنشينى و مجالست با او دورى گزينند.(73) (6) حضرت صادق (ع ) فرمود: بدزبانى از درشتى و خشونت است و جايگاه درشتى و خشونت آتش است .(74) (7) و نيز فرمود: دشنام دادن و بدزبانى و هرزه گويى از (نشانه هاى ) نفاق و دورويى است .(75) برادران ايمانى (1) امام صادق (ع ) فرمود: اهل ايمان برادر يكديگر و فرزندان يك پدر و مادرند و هر گاه رگ يكى از ايشان زده شود، ديگران ، شب برايش بيدارى مى كشند.(76) (2) امام صادق (ع ) فرمود: مؤ من برادر مؤ من است ، چشم و راهنماى اوست ، نسبت به او خيانت و ستم روا ندارد و او را نفريبد و وعده اى به او ندهد كه بدان وفا نكند.(77) (3) امام باقر(ع ) مى فرمود: مؤ من برادر تنى مؤ من است ؛ زيرا خداى عزّو جل مؤ منان را از سرشت بهشتى آفريد و از نسيم بهشت در پيكرشان دميد، از اين رو آنان برادران تنى او هستند.(78) (4) امام باقر(ع ) فرمود: شما بر اين امر (تشيع ) برادر هم نشديد، بلكه تنها به پيوند برادرى خود واقف شديد. (يعنى اين پيوند در فطرت شما نهفته بود و با رابطه برادرى اين پيوند را آشكار كرديد.)(79) 5) امام صادق (ع ) به اصحابش مى فرمود: از خدا پروا كنيد و برادرانى خوش رفتار باشيد؛ در راه خدا با هم دوستى كنيد و پيوستگى داشته باشيد و مهر ورزيد.(80) بوسيدن (1) امام صادق (ع ) فرمود: نبايد سر يا دست كسى بوسيده شود؛ مگر (دست ) رسول خدا - صلى الله عليه و آله - يا كسى كه مقصود از او رسول خدا صلى الله عليه و آله باشد (مانند ائمه - عليهم السلام - و سادات و علما بنا به قولى ، در عين حال نسبت به بوسيدن سر يا دست ديگران هم ، كسى قائل به حرمت نشده است ).(81) (2) امام موسى كاظم (ع ) فرمود: هر كه به خاطر پيوند خويشاوندى ، فاميلش را ببوسد، باكى بر او نيست (زيرا نظر شهوت و غرض باطلى در ميان نيست ) و محل بوسيدن برادر (نسبى يا ايمانى ) گنه او و محل بوسيدن امام ميان دو چشم اوست (يعنى شايسته است كه گونه برادر و ميان دو چشم امام را بوسيد).(82) (3) امام صادق (ع ) فرمود: بوسيدن لب سزاوار نيست ، جز نسبت به همسر يا فرزند خردسال .(83) بهتان (1) حضرت صادق (ع ) فرمود: هر كه به مرد مؤ من يا زن مؤ منه عيبى را كه در آنها نيست ، بهتان بزند، خداوند او را در ((طينت خبال )) برانگيزد و نگهدارد تا از آنچه گفته بيرون آيد. ابن ابى يعفور عرض كرد: ((طينت خبال )) چيست ؟ فرمود چركى است كه از فرج زنان بدكاره بيرون آيد.(84) (2) حضرت صادق (ع ) مى فرمود: بهتان آن است كه درباره او (برادرت ) چيزى بگويى كه در او نيست .(85) بيم و اميد (1) حضرت صادق (ع ) فرمود: وصيت لقمان به پسرش اين بود: از خداى چنان بترس كه اگر نيكى جن و انس را (به درگان او) ببرى (تصور كنى كه تو را) عذاب مى كند و به خدا چنان اميدوار باش كه اگر گناه جن و انس را (به درگاهش ) ببرى ، (تصور كنى كه ) تو را مى بخشايد.(86) (2) حضرت صادق (ع ) فرمود: هر كه خدا را شناخت ، از او بترسد و هر كه از خدا بترسد، دل از دنيا بر كند.(87) (3) حضرت صادق (ع ) فرمود: هر كه به چيزى اميدوار باشد، در راه رسيدن به آن كار كند و هر كه از چيزى بترسد، از آن بگريزد.(88) (4) امام صادق (ع ) فرمود: حب جاه و شهرت در دل شخص ترسان و هراسان نباشد (پس كسى كه از خدا بترسد حب رياست و شهرت ندارد).(89) (5) امام باقر(ع ) مى فرمود: هيچ بنده مؤ منى نيست ، جز آنكه در دلش دو نور است : نور ترس و نور اميد، اگر اين يكى وزن شود، از آن ديگر افزون نباشد و اگر آن ديگر وزن شود از اين يكى افزون نباشد.(90)
|
