خداوند عزت مى‏فرمايد: «و لا يغتب بعضكم بعضا ايحب احدكم ان ياكل لحم اخيه‏ميتا فكرهتموه‏».

يعنى: «بايد غيبت نكند بعضى از شما بعضى ديگر را، آيا دوست‏مى‏دارد يكى از شما كه بخورد گوشت‏برادر خود را در حالتى كه مرده باشد؟ ! پس‏كراهت مى‏داريد شما آن امر را» . ⁽¹⁶⁾

و از رسول خدا - صلى الله عليه و آله - مروى است كه فرمود: «زنهار، احتراز كنيد ازغيبت، به درستى كه: غيبت، بدتر است از زنا، زيرا: مردى كه زنا مى‏كند و توبه مى‏كندخدا او را قبول مى‏فرمايد ولى غيبت كننده را خدا نمى‏آمرزد تا آنكه غيبت او را كه‏كرده است از او بگذرد» . ⁽¹⁷⁾

و فرمود كه: «در شب معراج به قومى گذشتيم كه روهاى خود را با ناخنهاى خودمى‏خراشيدند.از جبرئيل پرسيدم كه: ايشان چه كسان‏اند؟ گفت: غيبت كنندگان‏» . ⁽¹⁸⁾

روزى آن سرور بر منبر برآمدند و خطبه‏اى در نهايت‏بلندى خواندند - به نوعى كه‏زنان در خانه‏ها آواز آن سرور را شنيدند - و فرمودند كه: اى گروهى كه به زبان، ايمان‏آورده‏ايد و دل شما از ايمان خالى است! غيبت مسلمين را مكنيد.و عيب‏جوئى ايشان منمائيد، كه: هر كه عيب جوئى برادر خود كند خدا عيب او را ظاهر مى‏سازد اگر چه دراندرون خانه خود باشد» . ⁽¹⁹⁾

و در روز ديگر آن سرور بر بالاى منبر خطبه‏اى ادا فرمودند و بيان گناه ربا و عقوبت‏آن را كردند پس فرمودند: «يك درهم از ربا بدتر است از سى و شش زنا، و آبروى برادرمسلم را ريختن از ربا بدتر است‏» . ⁽²⁰⁾

و وقتى آن حضرت مردم را امر به روزه فرمود، گفت: «احدى بدون اذن من افطارنكند.چون شام داخل شد، يك يك مى‏آمدند و اذن گرفته افطار مى‏كردند تا مردى آمدو عرض كرد: يا رسول الله! دو دختر من روزه گرفته‏اند و حيا مانع ايشان است كه به‏خدمت تو رسند، اذن بفرما تا افطار كنند.حضرت روى مبارك گردانيد.آن مرد ثانياعرض كرد.باز حضرت روى گردانيد.و در مرتبه سوم فرمود كه: آنها روزه نگرفته‏اند وچگونه روزه بودند و حال آنكه در همه روز گوشت مردم را به غيبت مى‏خوردند، بروايشان را بگو تاقى كنند.آن مرد باز گشت و ايشان را خبر داد پس آنها قى كردند و ازهر يك پارچه خون بسته دفع شد.چون پيغمبر را خبر دادند فرمود: به خدائى كه جان‏محمد در دست اوست كه اگر اين در شكم آنها باقى مى‏ماند آتش جهنم آن رامى‏خورد» . ⁽²¹⁾

و از جانب خداوند رحمن به موسى بن عمران وحى شد كه: «هر غيبت كننده‏اى كه باتوبه از دنيا برود آخر كسى است كه داخل بهشت‏خواهد شد.و هر غيبت كننده‏اى كه‏بى‏توبه از دنيا برود اول كسى است كه داخل جهنم خواهد شد» . ⁽²²⁾

و از حضرت رسول - صلى الله عليه و آله - مروى است كه: «هر كه غيبت كند مردمسلمان يا زن مسلمانى را، خدا چهل شبانه روز نماز و روزه او را قبول نمى‏كند، مگر اين‏كه آن كسى كه غيبت او شده از او عفو كند» . ⁽²³⁾

و فرمود: «هر كه غيبت مسلمانى را بكند، در ماه رمضان اجرى از براى روزه اونخواهد بود» . ⁽²⁴⁾

و در حديثى ديگر از آن سرور منقول است كه: «دروغ گمان كرده است هر كه گمان‏كند حلال زاده است و او گوشت مردم را به غيبت مى‏خورد» . ⁽²⁵⁾

و از امام جعفر صادق - عليه السلام - مروى است كه: «هر كه در حق مؤمنى بگويد امرقبيحى را كه خود ديده يا شنيده باشد، آن شخص داخل اين آيه مباركه است كه:

«ان الذين يحبون ان تشيع الفاحشة فى الذين آمنوا لهم عذاب اليم‏»

يعنى: «به تحقيق‏كسانى كه دوست مى‏دارند كه فاش شود امر قبيح و ناشايست در حق طايفه‏اى كه ايمان‏آورده‏اند از براى ايشان است عذاب دردناك‏» . ⁽²⁶⁾

و نيز از آن حضرت مروى است كه: «هر كس روايت كند از مؤمنى چيزى را كه‏بخواهد او را عيبناك كند و آبروى او را كم كند تا از چشم مردم بيفتد، خداوند - عز شانه - او را از تحت امر خود بيرون مى‏كند و داخل در تحت امر شيطان مى‏كند.وشيطان او را قبول نمى‏كند» . ⁽²⁷⁾

و آن حضرت فرمود: «هر كه غيبت كند برادر مؤمن خود را بى‏آنكه عداوتى ميان‏ايشان ثابت‏باشد، شيطان شريك است در نطفه او» . ⁽²⁸⁾

و فرمود كه: «غيبت، حرام است‏بر هر مسلمانى.و آن مى‏خورد حسنات را.و باطل‏مى‏سازد آنها را، همچنان كه آتش هيزم را مى‏خورد» . ⁽²⁹⁾

و اخبار در اين خصوص بسيار است.و ذكر همه آنها متعسر، بلكه متعذر است. ⁽³⁰⁾ وهمين قدر كه مذكور شد كفايت مى‏كند.

علاوه بر اين، هر كه را اندك عقلى بوده باشد مى‏داند كه: اين صفت، خبيث‏ترين‏صفات، و صاحب آن، رذل‏ترين مردمان است.و بزرگان پيش، بندگى خدا را در نماز وروزه نمى‏دانسته‏اند بلكه در چشم پوشيدن و حفظ خود از پيروى عيب مردم‏مى‏دانسته‏اند.و آن را افضل اعمال مى‏شمرده‏اند.و خلاف آن را صفت منافقين‏مى‏ديدند.و وصول به مراتب عاليه و درجات رفيعه را موقوف به ترك غيبت‏مى‏دانسته‏اند.

چون از حضرت رسول - صلى الله عليه و آله - وارد است كه: «هر كه نماز او نيكو باشدو عيالمند باشد و مال او كم باشد و غيبت مسلمانان را نكند با من خواهد بود دربهشت‏» . ⁽³¹⁾

و چقدر قبيح است كه: آدمى از عيوب خود غافل شده در صدد اظهار عيوب مردمان برآيد.خارى را در چشم ديگران ملاحظه كند ولى شاخ درختى را در ديده خودبرنخورد.

پس اى جان برادر! چون خواهى كه عيب ديگران را بگويى، اول عيوب خود را يادكن و در صدد اصلاح آن برآى.

ياد آور، قول پيغمبر - صلى الله عليه و آله - را كه فرموده است: «خوشا به حال كسى‏كه مشغول عيب خود گردد و به عيوب مردم نپردازد» . ⁽³²⁾

علاوه بر اين، هرگاه عيبى را كه ذكر مى‏كنى امرى باشد كه به اختيار او نباشد و ازجانب حق - سبحانه و تعالى - باشد پس مذمت او بر آن غيبت فى الحقيقه مذمت‏خالق اواست، زيرا هر كه چيزى را مذمت مى‏كند سازنده او را مذمت كرده است.

شخصى به يكى از حكما گفت: «اى زشت صورت.گفت آفرين من با خودم نبود كه‏نيكو بيافرينم‏» .

و از اعظم مفاسد غيبت، آن است كه: باعث آن مى‏شود كه اعمال خير آن كسى كه‏غيبت كرده در عوض آن غيبت، به نامه عمل آن شخصى كه غيبت او شده ثبت مى‏شود.

و گناهان اين، به ديوان اعمال او نقل مى‏شود.و چه احمق كسى باشد كه به واسطه يك‏سخن، در روز قيامت، و زر و وبال ديگرى را متحمل گردد.

مروى است كه: «در روز قيامت‏بنده‏اى را به موقف عرصات حاضر سازند و نامه‏اعمال او را به دست او دهند، چون در آن نگرد از حسنات خود چيزى در آنجا نيابد،عرض كند كه: پروردگارا! اين نامه عمل من نيست! زيرا من از طاعات خويش هيچ درآن نمى‏بينم.خطاب رسد كه: اى بنده! پروردگار تو خطا و سهو نمى‏كند اعمال خير تو به‏غيبت مردم رفت. و ديگرى را مى‏آورند و ديوان او را به دست او مى‏دهند در آنجا طاعات بسيار وعبادات بى‏شمار مشاهده مى‏كند، عرض مى‏كند كه: اين كتاب من نيست. اين اعمال از من‏به وجود نيامده.خطاب مى‏رسد كه: فلان شخص غيبت ترا كرد و اين طاعات اوست كه‏عوض به تو داده شده است‏» . ⁽³³⁾

پس عاقل بايد تامل كند كه: آن كسى را كه غيبت او مى‏كند اگر دوست و صديق‏اوست چه بى‏مروتى و بى‏انصافى است كه زبان به غيبت او گشايد و بدى او را در نزدمردمان گويد.و اگر دشمن اوست چه بى‏عقلى و سفاهتى است كه كسى متحمل‏و زر و وبال دشمن خود گردد، و اگر طاعتى اندوخته باشد به او دهد.

فصل سوم: معالجه اجمالى مرض غيبت

بدان كه: از براى مرض غيبت كردن دو نوع معالجه است: يكى بر سبيل اجمال.وديگرى تفصيل.