خداوند عالم مى‏فرمايد:

«يا ايها الذين آمنوا لا تلهكم اموالكم و لا اولادكم عن ذكر الله و من يفعل ذلك فاولئك هم الخاسرون‏».

يعنى: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد مشغول‏نسازد مالها و اولاد شما، شما را از ياد خدا.و كسانى كه چنين كنند ايشان‏اندزيانكاران‏» . ⁽²⁾

و باز مى‏فرمايد:

«انما اموالكم و اولادكم فتنة‏»

يعنى: «جز اين نيست كه: اموال و اولادشما، فتنه‏اند از براى شما» . ⁽³⁾

كه به آنها شما را امتحان مى‏نمائيم.

و حضرت رسول - صلى الله عليه و آله - فرمود كه: «دوستى مال و بزرگى، نفاق رامى‏روياند، همچنان كه آب گياه را مى‏روياند». ⁽⁴⁾

و فرمود كه: «دو گرگ صياد، كه داخل حصار گوسفندى شوند اين قدر از گوسفندان را فاسد نمى‏كنند كه دوستى مال و جاه، دين مسلمانان را فاسد مى‏كند» . ⁽⁵⁾

و فرمود: «بدترين امت من مالداران‏اند» . ⁽⁶⁾

و فرمودند كه: «دوستان فرزند آدم سه چيز است: يكى تا وقت مردن با او است، و آن مال است.و ديگرى تا لب گور، همراه اومى‏آيد، و آن اهل و عيال است.و سوم، تا عرصه محشر همراهى او مى‏كند، و آن‏اعمال است‏» . ⁽⁷⁾

و فرمود كه: «چون روز قيامت‏شود صاحب مالى را مى‏آورند كه مال خود را به‏مصرفى كه خدا فرموده است رسانيده است، و مال او نيز در پيش روى او مى‏آيد وچون به صراط مى‏رسد هر جا كه مى‏ايستد و رفتن بر او مشكل مى‏شود مال او مى‏گويدبگذر كه تو حق خدا را در من به جا آوردى.پس ديگرى را مى‏آورند كه اطاعت‏خدارا ننموده است، و مال او در پشت‏سر او مى‏آيد چون به صراط رسد هر جا كه ايستدمال او گويد واى بر تو كه در حق خدا كوتاهى كردى.پس چنين خواهد گفت تا او به‏جهنم افتد و هلاك شود» . ⁽⁸⁾

و نيز از آن حضرت مروى است كه: «دينار و درهم به هلاكت افكندند كسانى را كه‏پيش از شما بودند و شما را نيز هلاك خواهند نمود» . ⁽⁹⁾

و در حديثى ديگر از آن حضرت مروى است كه: «در روز قيامت مردى را بياورندكه از حرام در دنيا مال جمع نموده بود و در حرام صرف كرده بود، پس امر شود كه: اورا به جهنم افكنند.و ديگرى را بياورند كه مال از حلال جمع كرده و در مصرف حرام‏خرج نموده. خطاب رسد كه: او را هم به جهنم برند.و مردى ديگر را بياورند كه مال از حرام جمع كرده و به مصرف حلال خرج نموده.خطاب رسد كه: او را نيز به جهنم‏اندازند.و مردى ديگر را بياورند كه مال از حلال جمع نموده و به حلال خرج نموده‏باشد خطاب رسد كه: او را بازداريد، شايد در طلب اين مال ضرر به يكى از امورى كه براو واجب است رسيده باشد، مثل اينكه: نمازى را از وقتش تاخير انداخته يا كوتاهى درركوع يا سجود يا وضوى آن نموده باشد.عرض كند كه: پروردگارا! از حلال كسب‏كردم و به حلال خرج كردم و هيچ يك از واجبات خود را ضايع نكردم.خطاب رسد:

شايد به جهت اين مال، بر اقران و امثال فخر كرده‏اى.و به مركبى يا جامه‏اى مباهات نموده باشى؟ عرض نمايد: پروردگارا! چنين عملى نيز از من سر نزد.و خطاب رسد كه:

شايد كوتاهى و منع نموده باشى حق كسانى را كه من امر كردم كه بدهى از: سادات و يتيمان و مساكين و راه گذران؟ عرض كند كه: نه پروردگارا! هيچ حقى را كه امر فرموده‏بودى ضايع نكردم.

در اين وقت اين جماعت‏حاضر مى‏شوند و در مقام مخاصمه با آن شخص‏برمى‏آيند و مى‏گويند: خداوندا! مال به او عطا كردى و او را غنى گردانيدى و به او امرفرمودى كه به ما بدهد.اگر از جواب مخاصمه آنها بر آمد و معلوم شد كه حق آنها راداده.و هيچ فخرى و مباهاتى نكرده.و واجبى از او ضايع نشده.خطاب مى‏رسد كه:

بايست و به جا بياور شكر نعمتى را كه به تو عطا فرموده‏ايم از آنچه خورده‏اى وآشاميده‏اى و لذتى كه يافته‏اى‏» . ⁽¹⁰⁾

آه، آه اى جان برادر! كسى كه مداخل و مخارج او حلال، و همه واجبات خود رابه جا آورده باشد، و حقوق الهى را ادا نموده باشد، به اين دقت محاسبه او را مى‏رسند.

پس آيا چگونه خواهد بود حال امثال ما كه غرق فتنه دنيا گشته‏ايم و خود را به حلال وحرام آن آغشته‏ايم؟ ! نه از شبهات آن اجتناب مى‏كنيم و نه از شهواتش، نه از اموالش‏مى‏گذريم و نه از لذاتش.شكمهاى گرسنه در جوار ما سر به بالين مى‏نهند و انواع اطعمه‏را مى‏خوريم، و به شكر آن نمى‏پردازيم.

آه! چه بزرگ خواهد بود مصيبت ما! و چه عظيم خواهد بود بليه ما! بسا حيرتها وپشيمانيها كه به ما رو دهد.و چقدر اندوه و ماتمها كه از براى ما باشد در وقتى كه هيچ‏سودى نبخشد، نمى‏دانيم كه دنيا با ما چه خواهد كرد؟ و فردا در حضور پادشاه قهار، ازعهده جواب چگونه برخواهيم آمد؟ ! خوشا به حال كسانى كه از دنيا محروم وبى‏نصيب‏اند.

از زبان سوسن آزاده‏ام آمد به گوش

كاندرين دير كهن حال سبك باران خوشست

حافظا ترك جهان گفتن طريق خوشدليست

تا نپندارى كه احوال جهانداران خوشست

و از اين جهت‏بود كه بعضى از اصحاب سيد مختار گفت كه: «راضى نيستم روزى‏هزار مثقال طلا از حلال كسب كنم و در راه خدا صرف كنم، با وجود اينكه از هيچ‏عبادتى مرا باز ندارد.گفتند كه: چرا؟ گفت: مى‏ترسم از آنكه روز قيامت مرا باز دارند وبپرسند كه: از كجا آوردى؟ و به چه مصرف رسانيدى؟ پس سزاوار مؤمن آن است كه:

خود را به دنيا آلوده نسازد، و به قدر كفاف از دنيا بسازد.و اگر زيادتى به او رسد به‏جهت‏خود پيش فرستد.و اگر بعد بماند مفاسد و آفات بسيار دارد» . ⁽¹¹⁾

برگ عيشى به گور خويش فرست كس نيارد ز پس تو پيش فرست

مروى است كه: «مروى به حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله - عرض كرد كه: چرامن شوق به مرگ ندارم؟ حضرت فرمود: آيا مالى دارى؟ عرض كرد: بلى يا رسول الله.

فرمود: مال خود را پيش روى خويش بفرست، زيرا كه: دل هر كسى همراه مال اوست،اگر پيش فرستاد مى‏خواهد زود به آن برسد و اگر گذاشت مى‏خواهد با آن باشد» . ⁽¹²⁾

حضرت امير المؤمنين - عليه السلام - درهمى به دست مبارك گرفتند و فرمودند: «تاتو از دست من بيرون نروى نفعى به جهت من ندارى‏» . ⁽¹³⁾

در بعضى روايات رسيده كه: «اول روزى كه سكه درهم و دينار زده شد شيطان آنهارا برداشت و بر روى خود گذاشت و بوسيد و گفت: هر كه شما را دوست دارد بنده‏بر حق من است‏» . ⁽¹⁴⁾

و بعضى از بزرگان گفته‏اند كه: «دو مصيبت است از براى بنده در مالش در وقت‏مردن، كه اولين و آخرين مثل آنها را نشنيده‏اند: يكى آنكه: همه آنها را از او مى‏گيرند. و ديگر آنكه محاسبه همه آن را از او مى‏خواهند» . ⁽¹⁵⁾

مدح مال

و مخفى نماند كه همچنان كه در آيات و اخبار مذمت‏بسيار از براى مال رسيده، همچنين مدح آن نيز وارد شده است.