مبانى اخلاق اسلامى

مختار امينيان

- پى‏نوشت‏ها -


(1) - مثنوى، دفتر اول، ابيات 3267 ـ 3271.
(2) - يس (36)، آيه 68.
(3) - مؤلف.
(4) - شيخ عباس قمى، منتهى الآمال.
(5) - همان.
(6) - همان.
(7) - بقره (2) آيه 143.
(8) - اعراف (7) آيه 31.
(9) - البته بايد ديد كه آيا كسى از حكما به اين پايه رسيده است؟ آيا فيلسوفى تمام جزئيات و كليات جهان را در صُقع نفس خود به وجود آورده است.
(10) - شورى (42) آيه 11.
(11) - بقره (2) آيه 272.
(12) - بقره (2) آيه 269.
(13) - لقمان (31) آيه 12.
(14) -
از كپرينك شد اين هيئت حاليه ثمر *** بعد از آن كپلر و گاليكه ببستند كمر
كار جايى برساندند كه امروزه بشر *** شده عازم كه نمايد سوى مريخ سفر
(15) - علاّمه مجلسى، بحار الانوار، ج 68، ص 407.
(16) - غرر الحكم.
(17) - غرر الحكم.
(18) - ابن شعبه حرانى، تحف العقول، ص 163.
(19) - همان، ص 329 (حديث نهم از احاديث مشهور به نثر الدرر).
(20) - «پهلوان محمود خوارزمى، ملقب به پورياى ولى و نيز ملقب به قتالى (م. 722ه••.) اصل او از گنجه است. وى عارفى شجاع و پهلوان بود. مثنويى به نام كنز الحقايق به نظم درآورده است. داستان هايى از مردانگى او در افراد شايع است». (فرهنگ معين، ذيل پورياى ولى).
(21) - نهج البلاغه، حكمت 474.
(22) - همان طور كه متذكر شديم تعاريف ديگرى در مورد ماهيت عدالت ذكر شده است كه بايد در منابع مربوط به آن جست و جو كرد.
(23) - آل عمران (3) آيه 200، اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، صبر كنيد و ايستادگى ورزيد و از مرزها نگهبانى كنيد و از خدا پروا نماييد؛ اميد است كه رستگار شويد.
(24) - يوسف (12) آيه 51.
(25) - نهج البلاغه، خطبه 42.
(26) - همان، خطبه 196.
(27) - يوسف (12) آيه 53.
(28) - مؤلف.
(29) - نساء (4) آيه 1.
(30) - علق (96) آيه 14.
(31) - فصلت (41) آيه 40.
(32) - غافر (40) آيه 19.
(33) - ق (50) آيه 16.
(34) - مثنوى، دفتر دوم، ابيات 503 ـ 510.
(35) - ملا مهدى نراقى، جامع السعادات، ج 3، ص 99.
(36) - بحارالانوار، ج 70، ص 73.
(37) - سوره حاقه (69) آيه 3.
(38) - شيخ مفيد، امالى، ص 329.
(39) - جامع السعادات، ج 3، ص 92.
(40) - بحار الانوار، ج 77، ص 40.
(41) - على مشكينى، مواعظ العدديه، ص 119.
(42) - متقى هندى، كنز العمال، حديث 44030.
(43) - ميزان الحكمه، ج 2، ص 418؛ به نقل از تنبيه الخواطر، ج 1، ص 230.
(44) - مواعظ العدديه، ص 166.
(45) - عنكبوت (29) آيه 69.
(46) - اصول كافى، ج 2، ص 335.
(47) - «اَلْمُوتُ الاْضطَرارى اَو الاْجِبارى هُوَ السَّيْرُ الطَّبيعّى الْقَسرى مِنْ اَصْلابِ الاْباءِ اِلَى اَرْحامِ الاُْمَّهاتَ وَ مِنْ الاْرحامِ اِلَى دارِ الدُّنيا وَ مِنها اِلَى عالَمِ البَرزَخِ وَ مِنهُ اِلَى يَوُمِ الْقِيمَه وَ مِنْها اِلَى دارِ النَّعيمِ اوِ النّارِ الْجَهيمِ».
(48) - نهج البلاغه، خطبه 5.
(49) - «كانَ رَسُولُ اللّه‏ (صلّى الله عليه وآله وسلّم) يُصَلّى حَتّى تَوَرِّمَتْ قَدَماهُ وَ يَقُولُ: اَفَلا اَكْوُنُ عَبْدا شَكُورا».
(50) - حديد (57) آيه 25.
(51) - بقره (2) آيه 272.
(52) - بقره (2) آيه 31.
(53) - غرر الحكم.
(54) - همان.
(55) - كليات سعدى، ص 42.
(56) - كنز العمال، حديث 5217.
(57) - برگرفته از روايت امام صادق (عليه السلام) در بحار الانوار.
(58) - مثنوى، دفتر پنجم، ابيات 288 ـ 2893.
(59) - همان، دفتر پنجم، بيت 2886.
(60) - همان، دفتر چهارم، ابيات 816 ـ 817.
(61) - «از كنا ر شخص پستى عبور مىكردم و مرا ناسزا مىگفت. [با بىاعتنايي] از آن جا گذشتم و با خود گفتم مرادش من نيستم».
(62) - فرقان (25) آيه 65.
(63) - «لَوْ دَنَوْتُ اَنْمُلةً لاََحْتَرَقْتُ».
(64) - نجم (53) آيه 9.
(65) - مثنوى، دفتر اول، ابيات، 382 و 280.
(66) - بحار الانوار، ج 73، ص 255.
(67) - مثنوى، دفتر اول، بيت 435.
(68) - بحار الانوار، ج 73، ص 237.
(69) - هود (11) آيه 114.
(70) - بقره (2) آيه 264.
(71) - بحار الانوار، ج 70، ص 65.
(72) - غرر الحكم.
(73) - همان.
(74) - ميزان الحكمه، ج 2. ص 143.
(75) - مثنوى، دفتر دوم، ابيات، 776 ـ 783.
(76) - حديد (57) آيه 16.
(77) - اين روايت، از زبان راوى ديگرى نيز نقل شده است.
(78) - بينه (98) آيه 4.
(79) - براى روايت فوق يا روايات مشابه متذكر شده‏اند كه اگر در اين باب ر.ك: عيون الخبارالرضا، ص 68؛ بحار الانوار، ج 70، ص 242؛ كنز العمال، حديث 5271.
(80) - بحار الانوار، ج 70 ص 229.
(81) - همان، ج 27،ص 181.
(82) - طارق (86) آيه 9.
(83) - همان، ج 47، ص 79.
(84) - نبأ (78) آيه 18. (روزى كه در صور دميده مىشود و گروه گروه بياييد).
(85) - اين روايت به طور مفصل دركتب تفسير ذيل آيه فوق آمده كه مىتوان براى مطالعه متن كامل روايت به آنها مراجعه كرد.
(86) - زلزال (99) آيه 7 ـ 8.
(87) - بحار الانوار، ج 84، ص 249.
(88) - شيخ صدوق، علل الشرايع، ص 232.
(89) - برقى، محاسن، ج 1، ص 97.
(90) - بحار الانوار، ج 84، ص 249.
(91) - همان، ج 84، ص 242.
(92) - بحار الانوار، ج 84، ص 259.
(93) - ثواب الاعمال، ص 68.
(94) - يوسف (12) آيه 31.
(95) - مائده (5) آيه 55.
(96) - عنكبوت (29) آيه 45.
(97) - شيخ صدوق، خصال، ج 2، ص 620.
(98) - ...
(99) - شرح منظومه سبزوارى، الفريده السادسة.
(100) - طالبان به كتاب‏هاى مفصل‏تر شرح منظومه مراجعه نمايند.پ
(101) - «اِنَّما سُمِيَّتِ الدُّنيا دُنيا لاِنَّها اَدْنى مِنْ كُلِّ شَىءٍ».
(102) - «كُنْتُ كَنْزا مَخْفِيّا فَاَحْبَبْتُ اَنْ اُعْرَفَ فَخَلَقْتُ الْخَلْقَ لِكَى اُعَرَفَ؛ من گنج نهانى بودم، دوست داشتم كه شناخته شوم، پس هستى را آفريدم تا شناخته شوم» (حديث قدسى).
(103) - حجر (15) آيه 30.
(104) - باد سخت و سرد و پر صدا.
(105) - مثنوى، دفتر سوم، بيت 1643.
(106) - يوسف (12) آيه 53.
(107) - يوسف (12) آيه 18.
(108) - نازعات (79) آيه 27 ـ 41.
(109) - قيامت (75) آيه 1 ـ 2.
(110) - خدمتگزاران بهشت.
(111) - ذاريات (51) آيه 56.
(112) - مصباح الشريعه، ص 7.
(113) - براى توضيح بيشتر ر. ك: مرتضى مطهرى، آزادى معنوى، ص 92 ـ 92.
(114) - اصول كافى، ج 1، ص 352.
(115) - اعلام الدّين، ص 345.
(116) - غرر الحكم.
(117) - همان جا.
(118) - همان جا.
(119) - همان جا.
(120) - همان جا.
(121) - همان جا.
(122) - الارشاد، ج 2، ص 204.
(123) - فاطر (35) آيه 28.
(124) - بقره (2) آيه 269.
(125) - علق (96) آيه 1 ـ 5.
(126) - زمر (39) آيه 9.
(127) - كنز العمال، حديث 28697.
(128) - مرتضى مطهرى، ده‏گفتار، بخش فريضه علم، ص 108.
(129) - كنز العمال، حديث 28698.
(130) - تحف العقول، ص 19.
(131) - نهج البلاغه، حكمت 147.
(132) - شهيد ثانى، منية المريد، ص 110.
(133) - راوندى، جامع الدعوات، ص 62.
(134) - شهيد ثانى، مسكّن الفواد، ص 47.
(135) - اصول كافى، ج 2، ص 57.
(136) - بحار الانوار، ج 71. ص 159.
(137) - خدايا من از قضا و مشيت تو خشنودم.
(138) - تكاثر (102) آيه 3 ـ 8 (حقا اگر از روى يقين بدانيد، البته جهنم را خواهيد ديد. سپس به چشم يقين آن را خواهيد ديد).
(139) - بحار الانوار، 18، ص 360.
(140) - قمر (54) آيه 50.
(141) - حشر (59) آيه 23.
(142) - زمر (39) آيه 3.
(143) - آل عمران (3) آيه 167 (به زبان چيزهايى مىگويند كه در دل بدان اعتقاد ندارند).
(144) - نساء (4) آيه 136 (اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، به خدا و رسولش ايمان بياوريد).